Eukaryoten: Overzicht Hoofdstukken 28 en 32

Eukaryoten: Overzicht

• Eukaryoten zijn cellen met een celkern en andere organellen. Ze verschillen van prokaryoten door aanwezigheid van een cytoskelet, ribosomen en compartimentalisatie. Meerdere, lineaire chromosomen bevinden zich in hun celkern.
• Fossielen laten zien dat eukaryoten ongeveer 2 miljard jaar geleden zijn ontstaan.
• De kern en het ER zijn ontstaan door invaginaties van de celmembraan.
• Endosymbiose heeft geleid tot de vorming van mitochondriën en chloroplasten.

Inhoud Hoofdstukken 28 en 32

• De oorsprong en classificatie van eukaryoten.
• Protisten (rijk Protista).
• Schimmels (rijk Fungi).
• Planten (rijk Plantae).
• Dieren (rijk Animalia).

Protisten (Protista)

• Oudste eukaryote levensvorm.
• Zeer divers: zowel eencellig als kolonievormend of meercellig.
• Alle mogelijke vormen en groottes en metabolische systemen.
• Protisten zijn verdeeld in 6 grote groepen.
• Protisten zijn geen monofyletische groep, maar een parafyletische groep.
• Protisten zijn eukarya maar geen fungi, plantae of animalia.

Kenmerken van Protisten

• Celopvak: plasmamembraan, ECM (extracellulaire matrix), celwand, of pellicula.
• Cysten: ingekapselde cellen.
• Verschillende soorten celstructuren: uni- , multi- of kolonievormend.
• Voortbeweging: flagellen, cilia, pseudopodia.
• Voeding: fototrofe, heterotroof, mixotroof, sommige zijn parasieten.
• Voortplanting: meestal aseksueel (mitose) , soms seksueel (meiose).

Voorbeelden van Protisten

• Euglena (vrijlevend)
• Trypanosoma (slaapziekte)
• Trichomonas vaginalis (trichomonas)
• Giardia intestinalis (diarree)
• Dinoflagellata (fotosynthetische, luminescerende organismen)
• Algenbloei (toxisch)
• Apicomplexa (malaria, toxoplasmose)
• Reuzenkelp, Diatomeeën

Schimmels (Fungi)

• Gisten, schimmels en paddenstoelen.
• Sessiele, heterotrofe organismen.
• Geen chlorofyl (geen chloroplasten wel vacuole.).
• Celwand van glucaan en chitine.
• Saprofyten of parasieten.
• Verspreiding via sporen.
• Sexuele en asexuele voortplanting.

Planten (Plantae)

• Sessiele, meestal autotrofe organismen.
• Aanwezigheid van chlorofyl a en b.
• Chloroplasten, vacuole, geen centriolen.
• Celwand van cellulose.
• Multicellulair.
• Sexuele en asexuele voortplanting.

Dieren (Animalia)

• Multicellulair, heterotroof..
• Geen celwand.
• Actieve voortbeweging (vaker wel dan niet).
• Grote verscheidenheid.
• Geslachtelijke voortplanting (meestal).
• Embryonale ontwikkeling via blastulastadium.
• Voorkomen van weefsels.
• Complex cel- en lichaamsplan

Algemene kenmerken Dieren

• Multicellulair.
• Heterotroof.
• Geen celwand.
• Actieve voortbeweging.
• Grote verscheidenheid.
• Geslachtelijke voortplanting.
• Embryonale ontwikkeling.
• Weefsels..

Evolutie lichaamsplan (dieren)

• Weefsels: Parazoa (sponzen) hebben geen weefsels, Eumetazoa (alle andere dieren) wel.
• Symmetrie: Sponzen hebben geen vaste symmetrie, Eumetazoa wel (radiaal of bilateraal).
• Lichaamsholte: Acoelomaten hebben geen lichaamsholte. Pseudocoelomaten hebben een lichaamsholte tussen endoderm en mesoderm. Coelomaten hebben een lichaamsholte omringd door mesoderm.
• Ontwikkelingspatronen: Blastula, gastrula, blastoporus enz
• Segmentatie: Het ontstaan van herhaaldelijke lichaamsdelen.

Classificatie van dieren

• Traditioneel: op basis van anatomie en ontwikkeling, ca. 35 phyla.
• Heden: Moleculaire data zijn toegevoegd, er zijn tegenstrijdige data. Classificatie is complex en in ontwikkeling.

Phylum Porifera

• Multicellulair, geen weefsels.
• Geen symmetrie.
• Ca. 7000 soorten.
• Filtervoeders, intracellulaire vertering, ademhaling via diffusie, en de mogelijkheid tot reaggregeren van cellen, ongeslachtelijk en geslachtelijk voortplanten.
• Drie lagen: Buitenste epitheellaag (pinacoderm), Mesohyl (gelatineus), Binnenste epitheellaag (choanoderm).

Phylum Cnidaria

• Multicellulair, wel weefsels.
• Diblastisch, geen organen, twee lichaamsvormen: poliep en medusa.
• Radiaal symmetrisch,
• Netwerk van zenuwcellen.
• Netelcellen (cnidocyten) met nematocysten.
• Voeding: extracellulaire vertering, soms intracellulaire. Ademhaling via diffusie. Bepaalde soorten knopvorming en generatiewisseling (polip en medusa). Sommigen leven alleen als poliep, anderen als medusa en andere wisselen van poliep naar medusa.
• 10.000 soorten

Phylum Bilateria

• Bilateria zijn een groep van dieren met bilaterale symmetrie.
• Een duidelijk kop en staart uiteinde.
• Zij hebben gedeelde voorouders met Protostomia (bv. Mollusca en Arthropoda) en Deuterostomia (bv. Chordata en Echinodermata).
• In termen van evolutie, hebben zij meerdere voordelen: cephalizatie (eenvoudige hersenen en zintuigen) en grotere mobiliteit.
• Protostomia-dieren hebben spirale klieving tijdens ontwikkeling. Deuterostomia-dieren hebben radiale klieving.
• Protostomia-dieren hebben gedetermineerde ontwikkeling van embryonale cellen, en Deuterostomia-dieren hebben ongedetermineerde ontwikkeling.