Etiket va Protokol Mavzusi

Протокол - бу қоидалар ва тартибларнинг расмий тўпламидир. Улар турли тадбирлар ва муносабатларда тўғри хатти-ҳаракатларни таъминлаш учун белгиланади.

Этикет - бу жамиятдаги одоб-ахлоқ қоидалари ва одоб-ахлоқ нормаларининг тўплами. Этикет кишиларнинг ўзаро муносабатларида яхши маданият ва ҳурматни намоён қилади.

Протокол ва этикет иккаласи ҳам муносабатларда тўғри хатти-ҳаракатни белгилайди, аммо протокол кўпроқ расмий тартибга оид бўлса, этикет одоб-ахлоқ нормаларига асосланган.

Протоколлар ва этикет қоидалари дипломатлар ва давлатлар ўртасидаги алоқаларда ҳурмат ва тўғри муносабатларни сақлашга ёрдам беради.

Делегацияни кутиб олиш - бу ташрифнинг бошланиши бўлиб, тўғри хатти-ҳаракат ва расмий тартибларни билиш муҳим.

Давлат маросимлари, масалан, давлат раҳбари лавозимига киришиш ёки юқори мартабали меҳмонларни кутиб олиш, давлатнинг мустақиллик мақомини ва ўз мавқеини ташқи дунёда ҳамда мамлакат ичида мустаҳкамлашга қаратилган бўлади.

Давлат маросимларининг элементлари, уларнинг даражаси ва тантанаворлиги мамлакатнинг улуғворлиги, фаровонлиги ва тинчликсеварлигини акс эттиради.

Протокол - давлатлараро муносабатларда қўлланиладиган қоидалар ва таомиллар тизими бўлиб, элчиларни қабул қилиш, музокаралар олиб бориш, чегараларни белгилаш, уруш эълон қилиш каби масалаларни расмийлаштиришда қўлланилади.

Протокол давлатлар ўртасидаги кўп даражали алоқалар ривожига қараб шаклланган бўлиб, Қадимги Миср ва Қадимги Шарқ давлатларида ҳам мавжуд бўлgan.

Амир Темур даврида дипломатия юксак даражага эришган. Элчиларни қабул қилиш ва уларнинг ҳукмдор билан учрашувини ташкил қилиш учун махсус хизмат ва мирзо (маросимлар бошлиги) лавозими ташкил этилган.

Бу асосий принцип халқаро муносабатларда давлатлар ўртасидаги тенгликни таъминлайди. У барча давлатлар, катта ёки кичик, барча вакилларни тенг ҳуқуқ ва ҳурмат билан муомала қилишга чақиради.

Бу принципда олий ёки идоралараро турли даражадаги ташрифлар навбат билан гоҳ бир, гоҳ бошқа томонга амалга оширилади. Яъни, ташриф алмаштириш навбат билан амалга ошиши керак.

Ўзаро ҳурмат принципи дипломатиядаги асосий одоб-ахлоқ нормаларидан биридир. Бу принципга амал қилиш давлатлар ўртасидаги муносабатларни яхшилашга ва ўзаро тушунишни кучайтиришга ёрдам беради.

Дипломатия ва халқаро муносабатларда протокол қоидаларини бузиш, давлат мустақиллигига, унинг шарафи ва обрўсига ҳурматсизлик ҳисобланади. Протокол қоидаларини атайин ёки беихтиёр бузиб қўйиш ҳам, давлат мустақиллигига ҳурматсизлик ва унинг шарафи ва обрўсини камситиш демакдир.

Протокол қоидалари давомида, маълум бир мамлакат томонидан бошқасига нисбатан дўстона муносабатларни турли кўринишларда намоён қилиш халқаро протокол ва хушмуомалаликнинг таркибий қисмлари ҳисобланади.

"Этикет" сўзи французча "étiquette"дан келиб чиққан бўлиб, "ижтимоий ёки касбий гуруҳдаги ахлоқ қоидалари" маъносини англатади.

Этикетнинг ўзи маълум инсонларнинг ахлоқ қоидалари тўплами сифатида қадимдан мавжуд бўлган. Жумладан, Қадимги Юнон, Рим, Миср, Ҳиндистон, Эрон, Хитой, Марказий Осиё каби цивилизацияларда ўз даврларига хос бўлган этикет ва ахлоқ меъёрлари иш лаб чиқилган.

Замонавий этикет жамиятда ўзини мулойим тутиш, одамлар билан мулоқот чоғида турли ҳолатларда хушмуомала қилиш ва сулукатда бўлиш қоидалари тўпламидир.

Классик этикет тизими Англия, Италия ва Францияда шаклланган. Француз қироли Людовик XIV саройидаги қабул чоғида меҳмонларга ўзини қандай тутиш кераклигини баён қилган карточкалар тарқатилган.

Этикетнинг ривожи насроний дини тарқалиши билан боғлиқ, чунки диний қоидалар ва муносабатлар этикетни шакллантиришга ҳисса қўшган.