Podcast
Questions and Answers
Енисей өзенінің бойынан құпия жазудың алғашқы хабарын кім хабарлады?
Енисей өзенінің бойынан құпия жазудың алғашқы хабарын кім хабарлады?
Вильгельм Томсен Енисей өзенінің бойынан табылған құпия жазуды алғаш оқыған ғалым.
Вильгельм Томсен Енисей өзенінің бойынан табылған құпия жазуды алғаш оқыған ғалым.
True
Орхон жазба ескерткіштері кімдер туралы жазылған?
Орхон жазба ескерткіштері кімдер туралы жазылған?
Көк түріктер
1893 жылғы қарашада Дания корольдігінің Ғылым академиясының мәжілісінде _________ ғылыми әлемді дүр сілкіндірген мәлімдеме жасады.
1893 жылғы қарашада Дания корольдігінің Ғылым академиясының мәжілісінде _________ ғылыми әлемді дүр сілкіндірген мәлімдеме жасады.
Signup and view all the answers
Төмендегі ғалымдарды олардың зерттеу бағыттарымен сәйкестендіріңіз:
Төмендегі ғалымдарды олардың зерттеу бағыттарымен сәйкестендіріңіз:
Signup and view all the answers
Түркі жазу ескерткіштері қалай оқылады?
Түркі жазу ескерткіштері қалай оқылады?
Signup and view all the answers
Түркі жазба ескерткіштері дауыссыз дыбыстарды таңбаламайды.
Түркі жазба ескерткіштері дауыссыз дыбыстарды таңбаламайды.
Signup and view all the answers
Цейзидің қайсысы руна жазулары екенін анықтады?
Цейзидің қайсысы руна жазулары екенін анықтады?
Signup and view all the answers
Кім Орхон жазба ескерткіштерін «Көк түріктердің өздері туралы жазған шежіресі» деп бағалады?
Кім Орхон жазба ескерткіштерін «Көк түріктердің өздері туралы жазған шежіресі» деп бағалады?
Signup and view all the answers
Жазбаларда _________, сол кездегі тайпалардың атаулары мен орналасу, таралу аймағы көрінеді.
Жазбаларда _________, сол кездегі тайпалардың атаулары мен орналасу, таралу аймағы көрінеді.
Signup and view all the answers
Study Notes
Енисей өзені және құпия жазулар
- Енисей өзенінің бойынан құпия жазуы бар құлпытастар табылған.
- Н.К. Видзен және С.У. Ремезев алғашқы хабар таратушылар.
- Швед офицері И.Т. Страленберг және неміс ғалымы Д.Г. Мессершмид құпия жазулар туралы мәлімет берген.
Ғылыми зерттеулер
- XVІІІ ғасырдың басында жазылған мақалалар мен хаттарда құпия жазулар жайлы деректер бар.
- Жазулардың әліпбилік негізі 150 жыл бойы ашылмаған.
- Алғашқыда «руна (белгісіз) жазу» деп аталған.
Вильгельм Томсеннің мәлімдемесі
- 1893 жылы Дания корольдігі Ғылым академиясында Вильгельм Томсен құпия жазуды оқудың кілтін тапқанын хабарлады.
- Оның алғашқы оқыған сөздері «Тәңір» және «түрік» болды.
- Академик В.В. Радлов руна жазуының он беске жуық әрпін анықтады.
Орхон жазба ескерткіштері
- В.В. Радлов Орхон өзенінің бойынан үлкен тастардағы мәтінді толығымен оқып шықты.
- Л.Н. Гумилев Орхон жазба ескерткіштерін «Көк түріктердің өздері туралы жазған шежіресі» деп бағалады.
- Қазақ ғалымдары Ә.Марғұлан, Ә.Құрышжанов, М.Томанов, М.Жолдасбеков жазба ескерткіштердің рухани құндылығын зерттеді.
Жазбалардың мазмұны
- Жазбалар көне түркілер мен көк түркілер дәуіріндегі оқиғаларды сипаттайды.
- Жағрапиялық атаулар, тайпалардың атаулары мен орналысу, таралу аймақтары көрінеді.
- Тарихи оқиғалар, Ұлы қағандардың жорықтары туралы деректер бар.
Жазудың сипаты
- Жазу оңнан солға қарай оқылады және негізінен дауыссыз дыбыстар таңбаланады.
- Түркі тілдерінің дыбыстық ерекшеліктері мен үндестік заңдары жақсы беріледі.
- Түркі жазба ескерткіштері Ұйғыр қағандығы кезінде қиратылған.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
Бұл тестте Енисей өзенінің бойындағы құпия жазулар туралы мәліметтерді зерттейсіз. Сіз Н.К.Видзен, С.У.Ремезев сияқты тұлғалардың алғаш мәлімдемелері туралы оқитын боласыз. Сондай-ақ, ХVІІІ ғасырдың басындағы ғалымдардың құпия жазуларын талқылайсыз.
