Енисей өзені мен құпия жазулар

Questions and Answers

Енисей өзенінің бойынан құпия жазудың алғашқы хабарын кім хабарлады?

С.У.Ремезев

И.Т.Страленберг

Н.К.Видзен (correct)

Д.Г.Мессершмид

Вильгельм Томсен Енисей өзенінің бойынан табылған құпия жазуды алғаш оқыған ғалым.

True

Орхон жазба ескерткіштері кімдер туралы жазылған?

Көк түріктер

1893 жылғы қарашада Дания корольдігінің Ғылым академиясының мәжілісінде _________ ғылыми әлемді дүр сілкіндірген мәлімдеме жасады.

Вильгельм Томсен Signup and view all the answers

Төмендегі ғалымдарды олардың зерттеу бағыттарымен сәйкестендіріңіз:

Н.К.Видзен = Құпия жазу туралы алғашқы хабар В.В.Радлов = Руна жазуының әріптерін анықтау Л.Н.Гумилев = Орхон жазба ескерткіштерінің бағасы Ә.Марғұлан = Жазба ескерткіштерді зерттеу Signup and view all the answers

Түркі жазу ескерткіштері қалай оқылады?

Оңнан солға қарай Signup and view all the answers

Түркі жазба ескерткіштері дауыссыз дыбыстарды таңбаламайды.

False Signup and view all the answers

Цейзидің қайсысы руна жазулары екенін анықтады?

Ғылыми зерттеулер Signup and view all the answers

Кім Орхон жазба ескерткіштерін «Көк түріктердің өздері туралы жазған шежіресі» деп бағалады?

Л.Н.Гумилев Signup and view all the answers

Жазбаларда _________, сол кездегі тайпалардың атаулары мен орналасу, таралу аймағы көрінеді.

жағрапиялық атаулар Signup and view all the answers

Study Notes

Енисей өзені және құпия жазулар

Енисей өзенінің бойынан құпия жазуы бар құлпытастар табылған.
Н.К. Видзен және С.У. Ремезев алғашқы хабар таратушылар.
Швед офицері И.Т. Страленберг және неміс ғалымы Д.Г. Мессершмид құпия жазулар туралы мәлімет берген.

Ғылыми зерттеулер

XVІІІ ғасырдың басында жазылған мақалалар мен хаттарда құпия жазулар жайлы деректер бар.
Жазулардың әліпбилік негізі 150 жыл бойы ашылмаған.
Алғашқыда «руна (белгісіз) жазу» деп аталған.

Вильгельм Томсеннің мәлімдемесі

1893 жылы Дания корольдігі Ғылым академиясында Вильгельм Томсен құпия жазуды оқудың кілтін тапқанын хабарлады.
Оның алғашқы оқыған сөздері «Тәңір» және «түрік» болды.
Академик В.В. Радлов руна жазуының он беске жуық әрпін анықтады.

Орхон жазба ескерткіштері

В.В. Радлов Орхон өзенінің бойынан үлкен тастардағы мәтінді толығымен оқып шықты.
Л.Н. Гумилев Орхон жазба ескерткіштерін «Көк түріктердің өздері туралы жазған шежіресі» деп бағалады.
Қазақ ғалымдары Ә.Марғұлан, Ә.Құрышжанов, М.Томанов, М.Жолдасбеков жазба ескерткіштердің рухани құндылығын зерттеді.

Жазбалардың мазмұны

Жазбалар көне түркілер мен көк түркілер дәуіріндегі оқиғаларды сипаттайды.
Жағрапиялық атаулар, тайпалардың атаулары мен орналысу, таралу аймақтары көрінеді.
Тарихи оқиғалар, Ұлы қағандардың жорықтары туралы деректер бар.

Жазудың сипаты

Жазу оңнан солға қарай оқылады және негізінен дауыссыз дыбыстар таңбаланады.
Түркі тілдерінің дыбыстық ерекшеліктері мен үндестік заңдары жақсы беріледі.
Түркі жазба ескерткіштері Ұйғыр қағандығы кезінде қиратылған.

Description

Бұл тестте Енисей өзенінің бойындағы құпия жазулар туралы мәліметтерді зерттейсіз. Сіз Н.К.Видзен, С.У.Ремезев сияқты тұлғалардың алғаш мәлімдемелері туралы оқитын боласыз. Сондай-ақ, ХVІІІ ғасырдың басындағы ғалымдардың құпия жазуларын талқылайсыз.