Электролиттік диссоциация теориясы

Электролиттік диссоциация теориясы

• Заттарды суда еріткенде немесе балқытқанда иондарға ыдырауы диссоциация деп аталады.
• Диссоциацияланатын заттар электролиттер болып табылады.
• Диссоциацияланбайтын заттар бейэлектролиттер болып табылады (мысалы, қант, глюкоза, спирт).
• Теорияның негізін 1887 жылы швед ғалымы С. Аррениус қалады.

Аррениус теориясының негізгі қағидалары

• Тұздар, қышқылдар мен негіздер ерігенде және балқығанда иондарға ыдырайды.
• Ерітінділер мен балқымалардың өткізгіштігі иондар концентрациясына тәуелді.
• Катодқа тартылатын оң зарядталған иондар катиондар деп аталады.
• Анодқа тартылатын теріс зарядталған иондар аниондар деп аталады.
• М. Фарадей XIX ғасырдың 30-жылдарында «электролит, ион, катион, анион» терминдерін енгізді.
• Иондық және ковалентті молекулалар суда ерігенде иондарға ыдырайды.
• NaCl+Na++Cl; HCl+H++Cl; H2SO4→2H++SO4

Электролиттік диссоциация теориясының қазіргі заманғы қағидалары

• Заттар суда ерігенде оң және теріс иондарға ыдырайды.
• Диссоциацияның себебі заттардың гидратациялануы болып табылады.
• Электр тоғы әсерімен иондар катодқа және анодқа бағытталады.
• Диссоциация қайтымды процесс болып табылады: диссоциация (ыдырау)↔ ассоциация (бірігу).
• Электролиттер әр түрлі шамада диссоциацияланады (α).
• Электролит ерітінділерінің химиялық қасиеттері ондағы иондардың табиғатымен анықталады.
• Элемент атомы мен оның ионының қасиеттері түрліше болады.

Қышқылдар

• Қышқылдар - диссоциациялану нәтижесінде ерітіндіде сутек катиондарын бөлетін күрделі заттар.
• Көп негізді қышқылдар сатылап диссоциацияланады.

Негіздер

• Негіздер дегеніміз диссоциациялану нәтижесінде ерітіндіге гидроксид аниондарын беретін электролиттер.
• Көп қышқылды негіздер де сатылы диссоциацияланады.

Тұздар

• Электролиттік диссоциация теориясы бойынша тұздар дегеніміз диссоциациялануы нәтижесінде ерітіндіге металл катиондары мен қышқыл қалдығының аниондарын бөлетін күрделі электролиттер.

Индикаторлар және диссоциациялану дәрежесі

• Кейбір органикалық заттар қышқылдар мен негіздер ерітінділерінде түстерін өзгертіп, индикаторлар деп аталады.

• Диссоциациялану дәрежесі (α) диссоциацияланудың қаншалықты толық екенін көрсетеді.

• α сандық үлеспен (0-1) немесе пайызбен (0-100%) беріледі.

• α = диссоциацияланған молекулалар саны/жалпы еріген молекулалар саны Электролиттер диссоциациялану дәрежесіне байланысты үш топқа бөлінеді:

• күшті (α > 30%).

• орташа (3% < α < 30%).

• әлсіз (α < 3%).

• Күшті электролиттерге еритін тұздар, қышқылдар (HNO3, H2SO4, HCl) және сілтілер (NaOH, KOH, Ba(OH)2) жатады.

• Әлсіз электролиттерге: H2CO3, H2S, H3PO4, CH3COOH, NH4OH, H2O жатады.

• Орташа күшті электролиттер: H3PO3, H2SO3, HNO2 және т.б.

• Диссоциациялану дәрежесіне зат пен еріткіштің табиғаты, ерітінді концентрациясы және температура әсер етеді.

• α=c.a.n мұндағы: c1 – ерітіндідегі иондар концентрациясы c – заттың молярлық концентрациясы α – диссоциациялану дәрежесі n – ерітіндіге өтетін иондардың моль саны

Реакциялардың иондық теңдеулерін жазу

• Реакциялардың иондық теңдеулерін жазғанда зат молекуласындағы атом саны коэффициент ретінде ионның алдына қойылады.
• Қысқартылған иондық теңдеуді жазу үшін, өзгермеген иондарды алып тастап, қалғанын жазамыз.

Әрекеттердің орындалу шарттары

• Реакциялардың аяқталуы үшін келесі шарттар орындалуы керек:
  • газдың бөлінуі.
  • тұнбаның пайда болуы.
  • әлсіз электролиттің түзілуі.

Электролиттік диссоциация теориясы турында мәгълүмат. Затларны суда эреткәндә яки балкытканда ионнарга таралуы турында сүз бара. Теориянең төп кагыйдәләре һәм аның хәзерге заман таләпләре дә карала.