Ekonomski principi reprodukcije

Materijalni elementi proizvodnje, sredstva za rad i materijal pribavljaju se u razmjeni za novac sa njihovim proizvođačima. Preobražavanje vrijednosti iz novčanog oblika u naturalne oblike sredstva za proizvodnju predstavlja njihovo blokiranje. To je određeni način vezivanja vrijednosti u naturalnim oblicima, jer im je suzena raspoloživost u odnosu na novčani oblik. Ovakvo angažovanje predstavlja određeni vid pripreme za otpočinjanje tehnološke faze ciklusa reprodukcije. Angažovanje vrijednosti nastale kao posljedica pribavljanja elemenata proizvodnje za novac nabavkom sredstava za proizvodnju i isplatom zarada radnicima, zadržavaju se u datom ciklusu reprodukcije organizacionog sistema. Nakon te razmjene vlastitog proizvoda za novac, vrijednosti kojima raspolaže posmatrani sistem vraćaju se u svoj univerzalni oblik.

Osnovni ekonomski princip reprodukcije glasi: ostvariti maksimalni rezultat uz minimalna ulaganja. Izvedeni (parcijalni) principi su: princip produktivnosti, princip ekonomičnosti i princip rentabilnosti.

Specifična dejstva koja uslovljavaju funkcionisanje privrednog subjekta nazivaju se faktori. Ovi faktori svojim djelovanjem uslovljavaju veličinu i strukturu ulaganja i rezultata reprodukcije.

<p>Osnovni ekonomski princip reprodukcije glasi: ostvariti maksimalni rezultat uz minimalna ulaganja. Izvedeni prcijalni principi su: princip produktivnosti, princip ekonomičnosti i princip rentabilnosti.</p> Signup and view all the answers

<p>Prirodni potencijal (A), Kadrovski potencijal (B), Finansijski potencijal (C), Uslovi društvene ekonomije (D), Tehnički potencijal (E), Organizacioni potencijal (F), Tržišni potencijal (G)</p> Signup and view all the answers

<p>Proizvodnja je odnos čovjeka prema prirodi u kome on svojim radom predmete iz prirode prilagođava svojim potrebama. Karakteristike proizvodnje su: pojava novih upotrebnih kvaliteta, proces ljudskog rada, ulaganje sredstava za proizvodnju i ulaganje radne snage u procesima rada.</p> Signup and view all the answers

<p>Vrijednost proizvodnje može da se kvantitativno izražava i tretira kao: proizvedena vrijednost i tržišna cijena proizvoda. Proizvedena vrijednost je izraz društveno priznatih ulaganja elemenata proizvodnje, koja predstavljaju uslov za dobijanje novog proizvoda. Prenijeta vrijednost se sastoji od vrijednosti sredstava za proizvodnju – vrijednosti utrošenog materijala i vrijednosti utrošenih sredstava za rad. Koponenta nove vrijednosti je postojala kao količina bioenergije, dakle proizvodne energije radnika. Tržišna cijena proizvoda je vrijednost koju društvo priznaje tome proizvodu pri njegovoj razmjeni na tržištu. Ona ne mora da bude ravna njegovoj proizvedenoj vrijednosti već može da odstupa od te vrijednosti naviše ili naniže. Da li će i u kojoj mjeri tržišna vrijednost odstupati naviše ili naniže od proizvedene vrijednosti, zavisi od toga koliko proizvođač procijeni.</p> Signup and view all the answers

<p>Ekonomska sredstva (A), Naturalna sredstva (B)</p> Signup and view all the answers

<p>Materijal za organizovanje procesa rada i reprodukcije (A), Sredstva za rad pomoću kojih se obavlja proces rada (B), Materijal za potpomaganje tehnološkog procesa (C), Osnovni materijal na kojem se obavlja tehnološki proces (D)</p> Signup and view all the answers

<p>Ekonomski oblici sredstava su: obrtna sredstva i stalna sredstva. Obrtna sredstva su sredstva koja u jednom ciklusu reprodukcije proizvoda potpuno gube svoju upotrebnu vrijednost, prenosi se u vrijednost novog proizvoda. Drugim riječima, njihova se cijela vrijednost reprodukuje u jednom ciklusu reprodukcije proizvoda. Ta sredstva imaju karakter obrtnih sredstava, s obzirom na to što se sva njihova vrijednost obrne u jednom ciklusu reprodukcije. Ona mogu da se izdiferenciraju u dvije kategorije: u prvu kategoriju obrtnih sredstava spadaju ona sredstva kojima se obrće minuli rad u reprodukciji sadržan u osnovnom, pomoćnom i potrošnom materijalu, a u drugu kategoriju obrtnih sredstava spadaju sredstva za obrtanje živog rada u reprodukciji. Stalna sredstva su vrijednost sredstava za proizvodnju koja u jednom ciklusu reprodukcije djelimično gube svoju upotrebnu vrijednost djelimično se i prenosi u vrijednost novog proizvoda. Njihova se vrijednost reprodukuje u potpunom iznosu tek kad se potpuno istroši njihova upotrebna vrijednost. U jednom se ciklusu reprodukuje samo jedan dio vrijednosti ovih sredstava, ostatak njihove vrijednosti ostaje vezan za ta sredstva u sljedećem ciklusu reprodukcije.</p> Signup and view all the answers

<p>Za normalno fukncionisanje nužno je da se u strukturi sredstava i dinamici te strukture ostvaruje, u odnosnu na zadatak materijalno organizacionog sistema u makroekonomskom okruženju: kvalitativna, kvantitativna i vremenska usklađenost. Kvalitativna usklađenost sredstava sa zadatkom funkcija je karaktera djelatnosti preduzeća. Struktura sredstava po namjeni i tehničkim osobinama uslovljena je funkcijom koju to preduzeće obavlja u procesu reprodukcije. Ukoliko postoji samo djelimična usklađenost ili potpuna neusklađenost između sredstava i zadataka, zadatak će biti ili djelimično izvršen ili će njegova realizacija potpuno izostati. Kvantitativna usklađenost sredstava sa zadatkom je funkcija obima poslova koje preduzeće treba da izvrši u sklopu ukupnog zadatka u društvenoj reprodukciji. Ukoliko postoji nepodudarnost između sredstava i zadataka, odnosno ukoliko izostane ovaj proces adaptiranja, zadatak neće biti obavljen ili će se sredstva neracionalno koristiti. Između sredstava i obima poslova mora da postoji i određena vremenska usklađenost. Poslovi se uvijek vremenski limitiraju ukoliko se u datom periodu, s obzirom na zadatak ne obezbijede dovoljna sredstva, zadatak koji je konkretna organizacija preuzela od ukupnog zadatka u društvenoj reprodukciji neće biti izvršen. Neizvršavanje zadatka može imati vrlo nepovoljne ekonomske konsekvence.</p> Signup and view all the answers

<p>Troškovi elemenata proizvodnje kao oblik ulaganja vrijednosti u proces reprodukcije klasifikuju se po nekoliko osnovnih kriterijuma. Svi kriterijumi klasifikovanja troškova zasnovani su na potrebi upravljanja ovim podsistemom ukupnog ekonomskog sistema, u smislu djelovanja na njihovu veličinu, strukturu i dinamiku. Prema glavnim priterijumima klasifikovanja troškova ova pojava razlaže se po elementima proizvodnje, mjestima njihovog nastanka, njihovoj vezanosti za proizvode, načinu njihovog prenošenja na proizvode, uslovljenosti proizvodnjom i njenom pripremom.</p> Signup and view all the answers

<p>Troškovi sredstava za rad (A), Troškovi radne snage (B), Troškovi materijala (C)</p> Signup and view all the answers

<p>Reagibilnost troškova nam pokazuje da li troškovi reaguju na promjenu obima proizvodnje ili ne reaguju. Ponašanje troškova elementa proizvodnje u funkciji dinamike obima proizvodnje kvantitativno se može izraziti stepenom njihovog reagovanja. Stepen reagovanja, kao kvantitativni izraz odnosa promjena troškova i promjena obima proizvodnje, naziva se stepen reagibilnosti. Stepen reagibilnosti kao kvantitativni izraz osjetljivosti troškova utvrđuje se stavljanjem u odnos koeficijenta promjene troškova i koeficijenata promjene obima proizvodnje, odnosno stepena korišćenja kapaciteta.</p> Signup and view all the answers

<p>Proizvodni kapacitet definiše se kao sposobnost nekog organizacionog sistema da proizvede datu količinu proizvoda u jedinici vremena.</p> Signup and view all the answers

<p>Tehnički kapacitet Pod tehničkim kapacitetom podrazumijevaju se tehničke mogućnosti sredstava za rad izražene količinom energije, materije ili informacija koje se mogu preraditi u jednom organizacionom sistemu u jedinici vremena. Ovako posmatran tehnički kapacitet sredstava za rad jeste intervalna veličina. Početna tačka tog intervala čini minimalni, a njegova gornja tačka predstavlja maksimalni kapacitet. Minimalni kapacitet predstavlja donju granicu mogućnosti funkcionisanja određenog sredstva kao tehničkog sistema. Ekonomski kapacitet - Ekonomski aspekt proizvodnog kapaciteta podrazumjeva odnos između učinaka koji dati organizacioni sistem proizvodi i ulaganja uslovljenih uspostavljanjem toga sistema. Pri tome, razlikuju se tri stepena korištenja ekonomskog kapaciteta: minimalni, maksimalni i optimalni. Pod ekonomski minimalnim kapacitetom podrazumijeva se donji stepen korištenja tehničkog kapaciteta pri kome se vrijednost proizvodnje izjednačava s troškovima, odnosno u kome je višak vrijednosti jednak O. Ekonomski maksimalni kapacitet predstavlja onu gornju tačku korištenja tehničkog kapaciteta u kojoj se ponovo cijena koštanja izjednačava s cijenom proizvodnje. Optimalni ekonomski kapacitet označava onaj stepen korištenja proizvodnog potencijala organizacionog sistema na kome se postiče maksimalna pozitivna razlika između vrijednosti proizvodnje i ukupnih troškova. Usko grlo se javlja zbog neusklađenosti i predstavlja ono sredstvo za rad koje u grupi sredstava za rad ima najmanju propusnu moć tj. najmanju sposobnost da proizvede onoliko proizvoda koliko mogu druga sredstva.</p> Signup and view all the answers

<p>Tri specifične pojave u ponašanju ukupnih troškova su: degresija troškova, progresija troškova i remanentnost troškova. *Pojava degresije podrazumjeva zaostajanje rasta troškova za porastom obima proizvodnje u okviru datog kapaciteta. To proističe iz okolnosti što ukupni troškovi svoj rast započinju od nivoa njihove fiksne komponente, dok obim proizvodnje započinje od nultog stepena korištenja kapaciteta. Pri tome, ukupni troškovi, u funkciji porasta obima proizvodnje, rastu samo u svojoj varijabilnoj komponenti, jer se fiksna komponenta ne mijenja. *Nastojanje da se ostvari maksimalno korištenje tehničkih kapaciteta, uslovljava brži rast troškova od porasta obima proizvodnje. Pojava takvog kretanja ukupnih troškova predstavlja progresiju. Pojava progresije troškova elemenata proizvodnje na višim stepenima korištenja kapaciteta karakteristična je i za ponašanje po jedinici proizvoda. *Remanentnost se javlja u funkciji smanjivanja stepena korištenja kapaciteta. Pojava remanentnosti troškova je karakteristična u uslovima privremenog povećanja stepena korištenja kapaciteta, od kojeg se mora odustajati čim nestane potrebe za tako povećanim obimom proizvodnje. U takvim uslovima dolazi do potrebe dodatnog ulaganja u obliku trošenja elemenata proizvodnje zbog uspostavljanja novog sloja korištenja kapaciteta.</p> Signup and view all the answers

<p>Linearna degresija do pojave linearne degresije troškova dolazi u uslovima zaostajanja porasta ukupnih troškova za porastom obima proizvodnje, kada se ukupni iznos ovog oblika ulaganja sastoji iz fiksne i proporcionalne komponente. U takvim uslovima dolazi samo do promjena proporcionalnih troškova, dok se visina fiksnih troškova zadržava na početnom nivou, uslovljenom uspostavljanjem datog kapaciteta. Nelinearna degresija ako se u funkcionisanju organizacionog sistema javlja, pored fiksnih i proporcionalnih troškova, i njihova relativno fiksna komponenta, doći će do pojave nelinearne degresije. Nužno se javlja i relativno fiksna komponenta u ukupnim troškovima. A kako relativno fiksni troškovi, zbog njihove uslovljenosti organizacionom strukturom korištenja kapaciteta, imaju nelinearan razvojni tok, i ukupni troškovi u dinamici korištenja kapaciteta dobijaju ovu nelinearnu tendenciju u svome razvoju.</p> Signup and view all the answers

<p>Remanentnost se javlja u funkciji smanjivanja stepena korištenja kapaciteta. Pojava remanentnosti troškova je karakteristična u uslovima privremenog povećanja stepena korištenja kapaciteta, od kojeg se mora odustajati čim nestane potrebe za tako povećanim obimom proizvodnje. U takvim uslovima dolazi do potrebe dodatnog ulaganja u obliku trošenja elemenata proizvodnje zbog uspostavljanja novog sloja korištenja kapaciteta. Troškovi koji dovode do pojavremanentnosti su relativno fiskni troškovi.</p> Signup and view all the answers

<p>Praćenjem razvojnog toka troškova u funkciji povećanog obima proizvodnje od nultog do najvišeg stepena korištenja kapaciteta, uočava se tendencija da kvantitativni izraz ovog oblika ulaganja raste sporije u nižim proizvodnim slojevima. Zato je obim proizvodnje, koji predstavlja niži stepen korištenja kapaciteta, karakterističan kao zona degresije.</p> Signup and view all the answers

<p>Na liniji razvoja stepena korišćenja kapaciteta, zona degresije se završava u onoj tački gdje se projektuje prva najniža ordinatna vrijednost troškova po jedinici proizvoda. Upravo u tački gde se završava zona degresije započinje zona optimalnosti, u kojoj troškovi po jedinici proizvoda zadržavaju prethodno pomenuti minimum.</p> Signup and view all the answers

<p>Zona degresije predstavlja onaj sloj korištenja kapaciteta u kome ukupni troškovi rastu ispod proporcionalno, a troškovi po jedinici proizvoda opada. Zona progresije – obim proizvodnje, može da se poveća i preko zone optimalnosti, ali tada dolazi do pojave progresije ako ukupnih troškova, tako i cijene koštanja. Taj sloj proizvodnje karakteriše se intenzivnim rastom, zbog čega se naziva zona progresije. Zona optimalnosti promjena obima proizvodnje od nulte do maksimalne tačke korištenja uspostavljenog kapaciteta prolazi kroz određenu tačku u kojoj su troškovi po jedinici proizvoda najniži i koja predstavlja najpovoljniji stepen iskorištenja proizvodne mogućnosti. U toj tački ostvaruje se najveća pozitivna razlika između prodajne cijene proizvoda koja je konstantna u odnosu na promjene stepena korištenja kapaciteta konkretnog preduzeća i cijene koštanja. Zato se ova tačka na liniji razvoja naziva optimalni kapacitet.</p> Signup and view all the answers

<p>Granični troškovi se definišu kao količnik troškova diferencije i dodatne proizvodnje. Stavljanjem u odnos troškova diferencije i dodatnog obima proizvodnje dobija se kvantitativni izraz koji predstavlja granične troškove.</p> Signup and view all the answers

<p>Granični troškovi opadaju pri porastu obima proizvodnje u najvećem dijelu zone degresije. Oni su pri tome uvijek niži od prosječnih troškova po jedinici proizvoda. Takvu svoju karakteristiku oni zadržavaju sve do njihovog izjednačavanja sa prosječnim troškovima u zoni optimalnosti. U zoni progresije granični troškovi još intenzivnije rastu u odnosu na njihov rast u gornjim slojevima zone degresije. To je rezultat progresivnog rasta relativno fiksne komponente u strukturi ukupnih troškova, što je uslovljeno prenaprezanjem organizacije korištenja kapaciteta iznad optimalnosti. Zato su u zoni progresije granični troškovi veći od prosječnih.</p> Signup and view all the answers

<p>False (B)</p> Signup and view all the answers

<p>Veći (B)</p> Signup and view all the answers

<p>Prihodi predstavljaju „bruto“ dotok sredstava u preduzeće, koji nije umanjen za troškove koje je prouzrokovao (rashode), dok dobit se odnosi na poslovni rezultat koji je rezultirao situacijom u kojoj su prihodi veći od rashoda.</p> Signup and view all the answers

<p>Neraspoređeni dobitak (A), Dio po osnovu rada (B), Dio po osnovu kapitala (C)</p> Signup and view all the answers

Oblik ulaganja vrijednosti kroz nabavku elemenata proizvodnje u naturalnim oblicima.

Ostvariti maksimalni rezultat uz minimalna ulaganja.

Ostvariti fizički proizvod s minimalnim utrošcima radne snage.

Specifična dejstva koja utiču na funkcionalnost privrednog subjekta.

Uticaj prirodnih uslova na organizacioni sistem.

Sva materijalna sredstva koja utiču na ekonomski sistem.

Uticaj ponude i potražnje na ekonomsku strukturu.

Bitni elementi makro sistema koji utiču na preduzeće.

Kvantitativno i kvalitativno stanje kadrova u preduzeću.

Mogućnost finansiranja potreba organizacionog sistema.

Odnos radnika prema prirodi uz prilagođavanje potreba.

Proizvedena vrijednost i tržišna cijena proizvoda.

Sredstva koja gube upotrebnu vrijednost u jednom ciklusu.

Sredstva čija se vrijednost prenosi postepeno kroz cikluse.

Sklad sredstava i zadatka funkcije preduzeća.

Troškovi koji ostaju isti bez obzira na obim proizvodnje.

Troškovi koji se mijenjaju s obimom proizvodnje.

Stepen na koji troškovi reaguju na promjenu obima proizvodnje.

Sposobnost organizacionog sistema da proizvede određenu količinu.

Troškovi koji nastaju pri proizvodnji dodatne jedinice.

Ostvareni dobitak prije oporezivanja.

Čisti finansijski rezultat nakon oporezivanja.

Računski postupak utvrđivanja cijene koštanja proizvoda.

Troškovi nastali izradom proizvoda, uključujući materijale i rad.

Ostvarivanje vrijednosti uz minimalno trošenje resursa.