Экологийн үндэс

Ecology

Definition

• Study of the interactions between organisms and their environment
• Examines the relationships between living organisms (biotic factors) and non-living components (abiotic factors) in an ecosystem

Levels of Organization

• Ecosystem: community of organisms and their environment
• Community: group of different species living in a specific area
• Population: group of individuals of the same species living in a specific area
• Organism: individual living thing

Ecosystem Components

• Biotic factors: living components (e.g. plants, animals, microorganisms)
• Abiotic factors: non-living components (e.g. light, temperature, water, soil)

Energy Flow

• Producers: organisms that convert sunlight into energy (e.g. plants, algae)
• Consumers: organisms that obtain energy by consuming other organisms (e.g. herbivores, carnivores, omnivores)
• Decomposers: organisms that break down dead organic matter (e.g. bacteria, fungi)

Nutrient Cycles

• Carbon cycle: movement of carbon through the ecosystem
• Nitrogen cycle: movement of nitrogen through the ecosystem
• Water cycle: movement of water through the ecosystem

Ecosystem Services

• Supporting services: provide a foundation for life (e.g. soil formation, nutrient cycling)
• Provisioning services: provide resources for humans (e.g. food, water, timber)
• Regulating services: maintain environmental conditions (e.g. climate regulation, pollination)
• Cultural services: provide recreational and spiritual benefits (e.g. tourism, cultural heritage)

Ecological Relationships

• Symbiosis: close, long-term relationships between different species
  • Mutualism: both species benefit
  • Commensalism: one species benefits, the other is unaffected
  • Parasitism: one species benefits, the other is harmed
• Predation: one species captures and consumes another
• Competition: multiple species compete for the same resources

Экологи

Тодорхойлолт

• Организмууд ба эльсэн огторгуйн хоорондын харилцааг судалдаг шинжлэх ухааны салбар
• Биотик ба абиотик факторуудын хоорондын харилцааг судалдаг

Зохицолын Түвшин

• Эcosystem: Олон загварын организмууд ба түүний эльсэн огторгуй
• Комьюнити: Өөр өөр төрлийн организмуудын бүлэг
• Популяци: Ижил төрлийн организмуудын бүлэг
• Организм: Амьд ямар ч организмууд

Экосистемийн Компонент

• Биотик фактор: Амьд компонентууд (жишээ нь ургамал, амьтан, микроорганизм)
• Абиотик фактор: Амьгүй компонентууд (жишээ нь гэрэл, температур, ус, хөрс)

Энергиийн Урсгал

• Үйлдвэрлэгчид: Нарны энергиийг хувиргадаг организмууд (жишээ нь ургамал, шуурга)
• Хэрэглэгчид: Өөр организмуудыг хэрэглэдэг организмууд (жишээ нь хөхтөн, махлагч, олон хэвлэгч)
• Бутархайлагчид: Өөр организмуудыг бутархайлагдаг организмууд (жишээ нь бактер, хөврөл)

Хийн Урсгал

• Карбонийн урсгал: Карбонийн хөрсөлтөөрөөрөөр урсгал
• Нитрогенийн урсгал: Нитрогенийн хөрсөлтөөрөөрөөр урсгал
• Усны урсгал: Усны хөрсөлтөөрөөрөөр урсгал

Экосистемийн Үйлчилгээ

• Дэмжигч үйлчилгээ: Амьд байхад сууримжилдаг үйлчилгээ (жишээ нь хөрсний бүрдэл, хүхэм紿лийн урсгал)
• Үйлдвэрлэгчийн үйлчилгээ: Хүмүүст ачаалагддаг үйлчилгээ (жишээ нь хоол, ус, мод)
• Засагч үйлчилгээ: Орчин тойрныг хадгалдаг үйлчилгээ (жишээ нь агаарын температур, туйлшралт)
• Соёлын үйлчилгээ: Аялал, соёлын эрдэмтэн үйлчилгээ (жишээ нь аялал, соёлтой дурсгал)

Экологийн Харилцаа

• Симбиоз: Өөр өөр төрлийн организмуудын найрсан харилцаа
  • Үйлдвэрлэгчийн симбиоз: Хоёр талаар хамтарч байгаа
  • Комменсализм: Нэг талаар түлш байгаа, нөгөө талаар түлш биш байгаа
  • Паразитизм: Нэг талаар тэгш байгаа, нөгөө талаар хохирох байгаа
• Махлагчлал: Нэг организмуудад нөгөө организмуудыг авч зүсэж байгаа
• Өрсөлдөөн: Олон организмууд нэг явцуудын төлөө өрсөлдөж байгаа