Eğitim Teknolojisi Kavramları

Bölümün İçeriği

• Bu bölüm teknoloji, eğitim teknolojisi ve öğretim teknolojisi kavramlarını tanımlar.
• Kavramlar arasındaki ilişkiler ve özellikler açıklanır.
• Kavramların tarihsel gelişim süreçleri ele alınır.
• Öğrenme-öğretme süreçlerinde teknoloji entegrasyonunun önemi üzerinde durulur.
• Alandaki temel yazında kullanılan bazı teknoloji entegrasyon modellerine değinilir.
• Dijitalleşme, dijital araç gereçler, dijital okuryazarlık, dijital sınıf, dijital öğrenme ortamları gibi yeni teknolojik kavramların tanımları sunulur.

Anahtar Kelimeler

• Teknoloji
• Eğitim teknolojisi
• Öğretim teknolojisi
• Öğretim tasarımı

Bölümün Hedefleri

• Bölüm sonunda okuyucular teknoloji, eğitim teknolojisi ve öğretim teknolojisi kavramlarını açıklayabilecektir.
• Eğitimde teknoloji entegrasyonunu açıklayabileceklerdir.
• Eğitimde teknoloji entegrasyonunun önemini kavrayacaklardır.
• Eğitimde teknoloji entegrasyonunun gelişen değişimlerle ilişkili çıkarımlar yapabileceklerdir.
• Öğretim teknolojisi ve tasarımı kavramlarının tarihsel gelişimini analiz edebileceklerdir.
• Öğrenme sürecinde kullanılan temel teknolojik kavramların farkında olacaklardır.

Bilgi Teknolojilerinin Gelişimi ve Eğitim

• Bilgi teknolojilerindeki hızlı ilerleme, eğitimin temel işlevleri ve paradigmalarında değişikliklere yol açmaktadır.
• Bilgi teknolojileri, bilginin öğrenilmesinde yeni yollar sunar ve farklı olasılıklar yaratır.
• Bilgi teknolojileri, eğitimcilere "nasıl öğretelim" sorusuna yeni seçenekler sunmaktadır.
• Bilimsel çalışmalar teknolojiyi, teknoloji ise bilimsel çalışmaları tamamlar.
• Bilim ve teknoloji, bireylerin yaşam biçimini geniş bir şekilde etkilemektedir.
• Bilgideki değişim, uyum çabalarına yeni boyutlar kazandırır.
• Bu değişime uyum sağlamak, öğrenme yollarını bilmekle mümkündür.
• Öğretim programlarının, ders kitaplarının, materyallerinin, yöntemlerinin ve ortamlarının sürekli güncellenmesi gerekmektedir.
• İstenilen düzeyde verim almak için yeni teknolojik olanakların kullanılması önemlidir.
• Yeni teknolojiler, eğitimde kullanılan elektronik veri işleme ve aktarım ortamlarıyla ilgilidir (Şimşek, 1998).
• Eğitim teknolojisi, eğitim hizmetlerinin verimliliğini ve etkililiğini artırmayı amaçlar (Alkan, 2011).
• Alkan (2011)'e göre, eğitim teknolojisi alanındaki gelişmeler beş ana kategoride toplanır:
• Yeni teknolojik sistemler
• Öğretme-öğrenme süreçleri
• Eğitim ortamları
• Öğretimi programlama
• İnsan gücü

Öğretme-Öğrenme Süreçlerinin Gelişimi

• Öğretme-öğrenme süreçleri farklı boyut ve hızlarda gelişim göstermiştir.
• 1930'lardan önceki dönemde eğitim uygulamaları daha çok felsefi ve spekülatif tartışmalara odaklanmıştır (Alkan, 2011).
• 1930'lardan sonra, bilimsel veriler (önce fiziksel bilimler, sonra davranışsal bilimler) eğitim uygulamalarını etkilemiştir.
• 1960'larda davranışçı kuram, 1970'lerde ise bilişsel kuram öğretim uygulamalarında etkili olmuştur.
• 1960-1970 döneminde eğitim teknolojisini etkileyen iki yaklaşım:
  • Davranışçı yaklaşım
  • Sistem yaklaşımı
• 1970-1980'lerde öğrenci olaylarının yaygınlaştığı ve geleneksel değerlerin reddedildiği bir dönem yaşanmıştır.
• Bu dönemde kişilik ve insancılık konularına daha fazla önem verilmiştir.
• 1970'lerin sonuna doğru ise öğretmede bilişsel yaklaşım, öğrenme - öğretme süreçlerinde etkili olmaya başlamıştır.
• Bilişsel yaklaşım, bireysel farklılıkları dikkate alarak anlama, kavrama ve transfer konularında önemli veriler sunmuştur (Alkan, 2011).
• Kısaca sözü edilen kuramlardan davranışçı öğrenme teorisi, bilginin nasıl kazanıldığından ziyade, davranışların nasıl kazanıldığına odaklanır.

Davranışçı ve Bilişsel Yaklaşımlar

• Davranışçı öğrenme, insan zihnindeki fikirlerin geliştirilmesinden ziyade, davranışların genişletilmesini hedefler.
• Davranışçı kurama göre öğrenme, basit bir etki-tepki formülü ile açıklanabilir (Saban, 2000).
• Davranışçı kuram, öğrencinin zihinsel etkinliklerine az yer verir, çünkü bu etkinliklerin dışarıdan gözlemlenmesi zordur.
• Öğrencilerin hangi etkinliklerde bulunacakları önceden öğretmenler veya uzmanlar tarafından belirlenir.
• Bilgilerin kalıcılığı ve farklı bağlamlara transferi konusunda sorunlar yaşanabilir.
• Bilgi işlemeye dayalı bilişsel kurama göre öğrenme, dışsal uyarıcıların içsel veya zihinsel süreçlerle işlenmesiyle oluşur.
• Dış çevreden algılanan bilgiler, zihinde bir bilgisayarın verileri işlemesi gibi işlenir.

Yapısalcı Yaklaşım

• Bilişsel yaklaşımın uygulamada öğrencinin dışındaki çevrenin düzenlenmesine odaklanması nedeniyle, öğrenme-öğretme sürecinde yeni arayışlar başlamıştır ve yapısalcı öğrenme ön plana çıkmıştır.
• Yapısalcı görüşe göre bilgi, dış dünyada bireyden bağımsız olarak var olmaz ve bireyin zihnine aktarılmaz; birey tarafından zihinde yapılandırılır.
• Yapısalcı yaklaşım J.Bruner tarafından 1960'lı yılların başında sistematikleştirilmiştir.
• Yapıcılığın epistemolojik kökenleri 18. yüzyıla kadar uzanır (Şimşek, 2001).

Yapıcılığın Farklı Yaklaşımları

• İnsan öğrenim teorisi olarak yapıcılığı açıklayan psikolojik ve fizyolojik teoriler üzerine farklı yaklaşımlar sürdürülmektedir.
• Loving (1997) yapıcılıktaki değişimleri kişiselden radikale, radikalden sosyale ve sosyalden eleştirele doğru takip eder.
• Bireysel keşfe dayalı bu yaklaşımda problem çözme ön plandadır ve öğrenciler konuya motive olmuşlardır.
• Öğretim tasarımı ve hedefler, motivasyonu destekler nitelikte olmalıdır, ancak süreç pekiştireç vermekten çok tartışma ortamı yaratmayı esas almalıdır.
• Pekiştireç vermenin öğrenci zihninde var olan bilginin aynı yapıda kalmasına yol açabileceği düşünülmektedir.
• Çevremizdeki problemlerin çok yönlü olması nedeniyle yapıcı yaklaşım, öğrencilerin çok yönlü düşünce yapılarını oluşturabilmeleri için önemlidir.
• Öğrencilerin kendi çözümlerini keşfetmeleri ön plana çıkarılmaktadır.
• Yapıcılığa temel olan felsefi yaklaşımların ortak noktası, varoluşun karmaşık gerçeğini öznellik temelinde aramaktır (Şimşek, 2001).
• Öğretme-öğrenme sürecinde yapısalcı yaklaşımın en önemli nedeni, öğrencilerin önceden edindikleri bilgilerin ve deneyimlerin öğrenmeyi kolaylaştırmasıdır.

Yaratıcılık ve Keşfetme Kavramları

• Yapılan tartışmalar yapılandırmacı öğrenme kavramı ile ön bilginin yeni bilgi ile nasıl bütünleştirilebileceğine odaklanmaktadır.
• Yeni kavramlar ortaya çıkmıştır, özellikle öğrenme ve öğretme süreçlerinde öğrencilere kazandırılması gereken ilk kavramlardan biri yaratıcılıktır.
• Öğrenenler yaratıcı olmaya teşvik edilmeli, herkesin farklı bir düşünce veya ürün üretebilmesi desteklenmelidir.
• Kavramı öğrencilerimize hazır bilgi sunmak yerine onların keşfederek bilgiye ulaşmaları teşvik edilmelidir.
• Öğrenenlerin sürekli dışarıdan güdülenmesi yerine öğrenmeye istekli hale gelmeleri ve kendi öğrenme sorumluluklarını almaları öğretmenlerin görevi haline gelmiştir.
• Analitik düşünebilen, problem çözebilen ve farklı yeteneklere sahip çocukların yeteneklerine göre yönlendirilmeleri önemlidir.
• Teknoloji, herkese birinci kaynaktan bilgiye ulaşma ve ilgili bilgilere erişme olanağı sunmaktadır.
• Öğrencilere hem okulda hem de evde öğrenme olanağı sağlanarak fırsat eşitliğine katkıda bulunulmaktadır.
• Bilgideki değişim, uyum çabalarına yeni boyutlar getirmektedir.
• Değişime uyum sağlamak için öğrenme yollarını bilmek önemlidir.
• Öğretim programları, ders kitapları, materyaller, ortam ve yöntemler sürekli olarak gelişen bilgi doğrultusunda yenilenmelidir.
• Yeni teknolojik olanakların kullanılması gereklidir.
• Bilgi ve teknolojilerdeki köklü yenilikler, teknolojinin yaşamın vazgeçilmezi haline gelmesine neden olmuştur.
• Özellikle bilişim teknolojilerinin gelişimi, eğitim programlarının temel yapısını ve materyallerin oluşturulmasını olumlu yönde etkilemiştir.
• Bilgi toplumları, bilgiye kolay erişen, kullanan ve üretime katkı sağlayan bireylere ihtiyaç duyar.
• Analiz, sentez ve değerlendirme yapabilen, iletişim becerileri gelişmiş, yaratıcı ve evrensel değerleri özümsemiş bireyler yetiştirmek önemlidir.
• Bu oluşumlar, öğretmenlerin kendilerini yenilemelerini ve teknolojiyi etkin kullanmalarını gerektirmektedir.

Teknoloji

• Teknolojinin kökeni insanlığın başlangıcına dayanır.
• İnsanlar, günlük ihtiyaçlarını karşılamak için avcılığı kolaylaştıran aletler yapmışlardır.
• Teknoloji, günlük yaşamdaki nesnelerin, araçların ve makinelerin doğal kaynaklardan dönüştürülmesiyle oluşmuştur.
• Bilim ve teknoloji 19. yüzyılın sonlarından itibaren birbirlerinden yararlanmaya başlamışlardır.
• Teknoloji, sözlüklerde "sanayi süreçlerinin bilimsel çalışması" veya "bilimin sanayideki uygulamaları" olarak tanımlanır.
• Eğitim sistemine transferinde matbaa ve elektronik ürünler (radyo, televizyon, bilgisayar, WEB) önemli rol oynamıştır.
• Teknoloji, dünya daha iyi hale getirme potansiyeline sahiptir.
• İnternet, sosyal, ırksal ve cinsel engelleri ortadan kaldırır.
• Bilgisayarlar, eğitime daha iyi erişim sağlar ve gerekli verileri analiz ederek yeni ürünler ortaya koyar.
• Teknoloji, insanların ihtiyaçlarını karşılayan araçlar, makineler, ürünler ve hizmetler oluşturmak için çevreyi değiştirme, dönüştürme ve kullanma bilgisidir.
• Latince'de "Technoslogos"dur; "techne" (yapmak) ve "logos" (bilmek) kelimelerinden oluşur.
• Alet ve edevat yapımı için gereken bilgi ve yeteneği ifade eder.
• Alkan (2011)'a göre "bilimin üretim, hizmet, ulaşım vb. alanlardaki sorunlara uygulanmasıdır"

Teknoloji Tanımları

• Teknolojinin en genel anlamda kazanılmış yeteneklerin işe koşulmasıyla doğaya egemen olmak için gerekli yapıları oluşturma olarak ifade edilmektedir.
• Bu yapıların bir araya getirilmesiyle oluşan teknoloji, kuram ile uygulama arasındaki boşluğu dolduran bir disiplindir. Bu durumda bir teknoloğun, temel kuram ve araştırmaları anlaması, görevler hakkında bilgi sahibi olması ve kuramsal açıklamaları uygulayıcıların görevlerini tamamlayabilmeleri için dönüştürmesi gerekmektedir (Yalın, 2010).

Teknolojinin Sürekli Gelişimi

• İnsanın doğayla olan mücadelesi ve hayatı kolaylaştırma güdüsü, teknolojinin sürekli yenilenmesini sağlar.
• Teknolojinin kullanımından çok, insan yaşamındaki yeri önemlidir.
• Teknoloji, eğitim açısından öğretimin amacı değil, yardımcı bir rol üstlenmelidir.
• Gelişmiş teknoloji kullanımı, öğretimde tek başına yeterli değildir.
• Teknoloji hayatı kolaylaştırmak ve daha verimli çalışmak için malzeme, araç, gereç ve teknikleri içerir.
• Hızla gelişen bir disiplin olduğu için farklı tanımlarla karşılaşılmaktadır.
• Simon (1983), teknolojiyi insanın bilimi kullanarak doğaya üstünlük kurmak için tasarladığı rasyonel bir disiplin olarak ifade eder.
• Galbraith (1967), teknolojiyi bilimsel bilgilerin pratik alanlara uygulanması olarak tanımlar (akt. Yalın, 2010).
• İşman (2008) ise teknolojiyi, hedefleri gerçekleştirmede, ihtiyaçları karşılama ve hayatı kolaylaştırmada kullanılan uygulamalar olarak açıklar.
• Teknolojinin, bireyin üretim becerilerini ortaya çıkararak, ihtiyaçlarını ve arzularını karşılayan araçları oluşturmak için çevreyi değiştirdiği, kullandığı bilgi, beceri, deneyim ve etkinlikler bütünü olduğu söylenebilir.

Eğitim Teknolojisi

• Eğitim teknolojisi, gençlerde eğitimin, özelde öğrenmenin durumuna egemen olabilmek için alakaıı bilgi ve becerileri kullanabilmenin koşullarına uygun olarak öğrenme veya eğitim süreçlerinin yapılandırılmasıdır.
• Eğitim teknolojisi, eğitim felsefeleriyle belirlenen eğitim amaçlarına ulaşmak için uygun yol ve yöntemleri araştıran bir disiplindir.
• Eğitim teknolojisi, kişinin bildiklerini başkalarına nasıl öğreteceğini sorgulamasıyla ortaya çıkar ve öğrenme-öğretme sürecinde araçların etkin kullanıldığı bir bilim dalıdır (Alkan, 2011).

Eğitim Teknolojisi Tanımları

• Robinson ve diğerleri (2016)'ne göre, eğitim teknolojisi, öğrenmeyi kolaylaştırmak ve performansı artırmak için teknolojik süreçleri ve kaynakları oluşturma, kullanma ve yönetmedir.
• Kennedy, Sebastian (2019)'a göre, eğitim teknolojisi öğrencileri, öğretmenleri ve teknik araçları bir araya getirmeyi amaçlayan bir girişimdir.
• Mangal ve Uma (2009)'a göre, eğitim teknolojisi, eğitim pratiğinden elde edilen deneyime ek olarak iletişim, eğitim, psikoloji, sosyoloji, yapay zeka ve bilgisayar bilimi gibi disiplinlerden elde edilen teorik bilgilere dayanır.
• Eğitim teknolojisi, mobil teknolojiler, bilgisayar tabanlı eğitim, çevrimiçi öğrenme ve mobil öğrenme gibi alanları kapsar.
• Eğitim teknolojisi, "eğitim bilimleri" ailesinde yer alır ve bilgisayar bilimleri, dizge kuramı, bilişsel bilimler, psikoloji ve toplumbilim gibi çeşitli bilim dallarından beslenir.
• AECT'nin tanımına göre, eğitim teknolojisi, eğitimin "NE" ve "NİÇİN" sorularını belirledikten sonra "NASIL" gerçekleşeceği ile ilgilenir ve içeriği uygun süreçlerle uygulamaya koyma ve değerlendirme etkinliğidir.

Eğitim Teknolojisinin Kapsamı

• Eğitim teknolojisi, eğitim programının bütünüyle ilgilidir.
• Alkan (2011)'a göre, çağdaş eğitim teknolojisi, hedef, öğrenme ortamı, yöntem-teknik, kuram, öğrenci, insan gücü, öğrenme durumu ve değerlendirme gibi öğeleri içerir ve bu öğeler birbirini etkileyen ve tamamlayan bir bütün oluşturur.

Öğretim Teknolojisi

• Öğretim teknolojisi etkili öğrenmeyi amaçlayan pratik öğretim tekniklerini içerir.
• Alana ilişkin temel amaç eğitimi tasarlarken ve sunarken var olan bilgiyi kullanmaktır.
• Alkan (2011)'a göre, öğretim teknolojisi ilgili disiplin alanlarında etkili öğrenme düzenlemeleri oluşturarak, amaçlı ve kontrollü durumlarda insan ve insan dışı kaynakları kullanarak öğrenme-öğretme süreçlerini tasarlama, değerlendirme ve geliştirmeyi içerir.
• Öğretim teknolojisi, eğitimin bir alt kavramı olarak belirli öğretim disiplinlerinin kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş teknolojilerle ilgili bir terimdir.

Eğitim İletişim ve Teknoloji Derneği (AECT) Tanımı

• "Öğrenme için süreç ve kaynakların tasarımı, geliştirilmesi, kullanımı, yönetimi ve değerlendirilmesi teorisi ve uygulaması"dır.
• Öğretim teknolojisi, farklı alanlardaki teorilerin uygulanmasını, materyallerin geliştirilmesini, kullanılmasını ve sonuçlarının öğrenen ve öğretmen açısından değerlendirilmesini kapsar.
• Teknolojinin odak noktası öğrenmeyi geliştirmektir.
• AECT tanımı, eğitim teknolojisi ile öğretim teknolojisinin eş anlamlı olduğunu düşündürebilir, ama eleştirel bir bakış açısıyla farklılıklar görülebilir.
• Razavi (2005)'ye göre, "Eğitim teknolojisi öğretim teknolojisini kapsar. Öğretim teknolojisi insan öğretimi ve öğreniminde alan çalışmasını içerir."
• Öğretim teknolojisinin odak noktası öğrencilerin öğrenmesini kolaylaştırmak için araçlar kullanmaktır.