دستگاه پوششی و پوست

دستگاه پوششی

• دستگاه پوششی شامل دستگاه محافظ بدن، پوست و ضمائم آن است.

پوست

• پوست، سنگین‌ترین عضو و اولین سد دفاعی بدن است.
• پوست با سه لایه اپیدرم، درم و هیپودرم ساخته شده است.

اپیدرم

• اپیدرم از پوشش مطبق سنگفرشی کراتینه شده ساخته شده است.
• تکثیر، تمایز و شاخی‌شدن از اتفاقاتی است که در بافت اپیدرم رخ می‌دهد.
• مو، غدد عرق، غدد چربی و ناخن منشا گرفته از اپیدرم هستند.

لایه های اپیدرم

• عمیق ترین لایه، طبقه مالپیگی ​​یا لایه زاینده (Stratum basale) است.
• طبقه خاردار (Stratum spinosum)
• طبقه دانه دار (Stratum granulosum)
• طبقه شفاف (Stratum lucidum)
• بیرونی ترین لایه، طبقه شاخی (Stratum corneum) است.
• طبقه شفاف در اپیدرمیس کف دست و پا دیده می شود.

طبقه زاینده (Stratum basale)

• از یک ردیف سلول مکعبی یا استوانه ای با هسته بزرگ و بیضی شکل تشکیل شده‌است و شامل سلول‌های بنیادین و سلول‌های نگه‌دارنده اپیدرم می‌باشد، که نقش لنگر را ایفا می‌کنند.

طبقه خاردار (Stratum spinosum)

• در پوست مودار از یک تا سه لایه و در پوست بدون مو از سه تا پنج لایه تشکیل شده‌است.
• دارای زوائد سلولی فراوان است و پوست را در برابر کشش‌ها و فشارهای مکانیکی مقاوم می‌سازد.
• لایه فوقانی این طبقه دارای گرانول‌های کوچک به نام دانه‌های مورق است.

طبقه دانه دار (Stratum granulosum)

• این لایه از چندین لایه سلول‌های پهن تشکیل شده‌است.
• سلول‌های این لایه دارای 2 نوع گرانول هستند.
• گرانول‌های کراتوهیالن هم در روند شاخی شدن و هم به عنوان سد دفاعی در مقابل اشعه UV خورشید نقش دارند.
• دانه‌های مورق دارای آنزیم‌های هیدرولیتیک و لیپیدها و گلیکولیپیدهای گوناگون هستند.

طبقه شفاف (Stratum lucidum)

• این لایه در پوست‌های ضخیم مانند کف دست و پا یافت می‌شود.
• این لایه به صورت یک خط نازک و روشن دیده می‌شود.
• سلول‌ها فاقد هسته و ارگانل هستند و در سیتوپلاسم آن‌ها فسفولیپیدی به نام Eleidin وجود دارد که دارای رنگ‌پذیری کمی است.

طبقه شاخی (Stratum corneum)

• بیرونی‌ترین لایه است.
• سلول‌های لایه بالایی در حال کنده شدن هستند که به این روند Desquamation می‌گویند و به این سلول‌ها St. disjunction می‌گویند.
• این طبقه در بعضی جاها ضخیم‌تر است، مثل پاشنه پا، زانو، سر انگشتان و کف دست.

سلولهای اپیدرمی

• سلولهای اپیدرمی شامل موارد زیر هستند:
  • ملانوسیت ها
  • کراتینوسیت ها
  • سلول های لانگرهانس
  • سلول های مرکل

کراتینوسیت ها

• ۸۵٪ از سلول های اپیدرمی از نوع کراتینوسیت هستند
• این سلول‌ها وظیفه ایجاد پروتئین رشته‌ای به نام کراتین را برعهده دارند.
• طبقه زاینده منبع سلول‌های جدید کراتینوسیت است.
• چهارده تا سی روز طول می‌کشد تا سلول‌ها از طبقه زاینده به طبقه شاخی برسند.

ملانوسیت

• این سلول‌ها در طبقه بازال اپیدرم، فولیکول‌های مو، مجاری غده عرق، در غدد چربی و درم پوست یافت می‌شوند و ملانین تولید می‌کنند.
• ملانوسیت، در غده چربی و غدد عرق قرار دارد و از اکتودرم عصبی منشا می گیرد.
• این سلولها دارای زوائد دندریتی سیتوپلاسمی بین کراتینوسیتهای مجاور و سلولهای پایه هستند.
• ملانین در اثر اکسیداسیون تیروزین توسط آنزیم تیروزیناز تولید شده و افراد زال فاقد این آنزیم هستند.
• تعداد ملانوسیت‌های مرد و زن یکسان است.
• مقدار و اندازه ملانوزوم ها و توزیع ملانوسیت ها بین نژادها متفاوت بوده و باعث تفاوت رنگ می شود

سلول های لانگرهانس

• سلول های لانگرهانس در طبقه خاردار قرار دارند.
• زوائد سیتوپلاسمی بلند و هسته فرو رفته و سیتوپلاسم روشن دارند ولی تونوفیلامنت و ملانوزوم را ندارند.
• بین کراتینوسیت‌ها و سلول‌های لانگرهاس دسموزوم وجود ندارد.
• سلولهای لانگرهانس از مغز استخوان نشات می‌گیرند و نقش دفاعی دارند.

سلول های مرکل

• سلول‌های مرکل (Tactile Epithelioid Cell) سلول‌هایی شبه پوششی لامسه هستند
• در لایه بازال اپیدرم قرار دارند.
• آنها از سلولهای ستیغ عصبی منشاء می گیرند.
• ابتدا در درمیس هستند بعد به اپیدرمیس می روند.
• سلولها دارای سیتوپلاسم و هسته نامنظم و لوبوله می باشند.
• سلولهای مرکل از طریق دسموزوم به سلولهای اپیدرمیسی متصل می شوند.
• به علت نزدیکی این سلولها با رشته‌های عصبی اپیدرمیس و درمیس در حس لامسه دخالت دارند.

درم

• درم (Derma)، از منشا مزودرمی است.
• درم بافت همبند زیرین اپیدرمیس است.
• عصب، رگ خونی و لنفاوی، غده چربی، غده عرق و فولیکول مو در درم وجود دارد.
• فراوان ترین نوع سلول در درم فیبروبلاست می باشد.
• ملانوسیت، ماکروفاژ، ماست سل، چربی در تعداد کم در درم وجود دارد.
• لایه های درم شامل لایه پاپیالر و لایه رتیکولر است.
• مایسنر به همراه بافت های بدن در لایه‌ی پاپیالاری قرار دارند
• فیبر های بسیاری در قسمت رتیکولار وجود دارد که موازی سطح پوست هستند.
• وظیفه در محافظت بدن، مقاومت در برابر فشار مکانیکی و التیام زخم ها در پوست

هیپودرم

• هیپودرم در زیر درم و بین درم و ماهیچه یا بین درم و استخوان قرار دارد و بافت پیوندی سستی است.
• هیپودرم حاوی بافت چربی است که در بعضی نقاط تجمع پیدا کرده و به آن Panniculus adiposus گفته می شود..
• این لایه دارای ماهیچه مخطط است و پوست را پشتیبانی میکند.
• این لایه شامل رگهای خونی بزرگ است..
• جسمکهای پاسینی در بافتهای زیر پوستی مخصوصاً انگشتان یافت می شود.
• جسمک های میسنر هم در درمیس پاپیلاری به وجود می‌آیند.

ضمائم پوست

• ضمائم پوست شامل موارد زیر هستند:
  • غدد عرق
  • غدد چربی
  • مو
  • ناخن

غدد عرق

• غدد عرق دو نوع هستند.
  • غدد اکرین یا مروکرین
  • غدد آپوکرین

غدد چربی

• غدد چربی Holocrine است

مو

• مو زایده ای رشته مانند از سلولهای Keratinised است.
• لایه های مو با سه بخش:
  • مغز
  • بافت
  • سلول‌ های پوستی.
• به صورت لایه در درون بافت های روپوستی هستند و در قسمت هیپودرمی شکل میگیرند.
• مو های لایه دار(Dermal papila): بافت پیوندی شامل گروه مویی که بافت درمی را ایجاد می‌کند.