Dokulara Giriş ve Epitel Membran Özellikleri

Dokulara Giriş ve Epitel Membran Özellikleri

• Histoloji, dokuları ve dokuların oluşturduğu organların gözle görülemeyen ince yapılarını inceleyen bilim dalıdır.
• Yunanca kökenlidir (Histos = doku, Logos = bilim).
• Şekil ve görev bakımından benzer yapıdaki hücrelerin bir araya gelerek oluşturdukları birliğe doku denir.
• Dokular, hücreler ve hücreler arası matriks (amorf ve fibröz kısımlar) ile oluşturulmuştur.
• Doku farklılıkları, hücre ve hücreler arası matriks farklılıklarından kaynaklanır.
• Dokuda hücreler ve ekstraselüler matriks bulunur.

Histoloji Nedir?

• Histoloji, dokuların ve organların ince yapılarını inceleyen bilim dalıdır.

Doku Çeşitleri

• Epitel doku
• Bağ dokusu (kıkırdak doku, kemik doku, kan doku)
• Kas dokusu
• Sinir dokusu

Epitel Dokunun Özellikleri

• Hücreleri çok yüzlüdür (polihedral).
• Hücreler sıkıca paketlenmiş ve hücreler arası madde azdır.
• Damarsızdır.
• İnsan vücudunun dış yüzeyini ve içi boşluklu organların iç ya da dış yüzlerini döşer (eklem kıkırdakları hariç).
• Düzenli mitoz bölünmeyle yenilenir.
• Hücre-hücre bağlantıları çok kuvvetlidir. Bağlantı türleri: sıkı bağlantı (zonula okludens), ara bağlantı (zonula adherens), desmozom (makula adherens), gap junction (neksus), lateral uzantılar (interdigitasyonlar), hemidesmosom.

Epitel Hücrelerinin Apikal Yüzey Farklılıkları

• Mikrovillus: Böbrek, ince bağırsak
• Kinosilya: Solunum ve kadın genital yolları
• Sterosilya: Duktus epididimis, kulak duyu hücreleri

Mikrovillus

• Emilim yüzeyini artırmak için hücre zarından uzanan parmaksı uzantılardır.
• Hareketsizdir.
• Bağırsak ve böbrekte bulunur.
• Aktin, miyosin 1 ve kalmodülin, fimbrin, villin, fodrin ve miyosin 2 gibi proteinlerle sabitlenmiştir.

Kinosilya

• Mikrovilluslara göre daha uzun ve hareketlidir.
• Solunum sistem epitelinde, kadın genital sisteminde ve iç kulakta bulunur.
• Mikrotübüllerden oluşur.

Sterosilya

• Kinosilyalara göre daha uzun ve hareketsizdirler.
• Yapı olarak mikrovilluslara benzerler.
• Duktus epididimis ve duktus deferens epitelinde, ayrıca iç kulak kıl hücrelerinde bulunur.

Epitel Hücrelerinin Bağlantıları

• Hücreler arası bağlantı birimleri ile birbirlerine tutunmuştur.
• Sıkı bağlantı, ara bağlantı, desmozom, gap junction (neksus bağlantıları) farklı türlerdir.

Zonula Occludens (Tight Junction)

• Hücre çevresini kemer biçiminde kuşatır.
• Hücre zarları sıkıca birbirine yapışır.
• Hücreler arası boşluk çok azdır.
• Seçici geçirgenlik sağlar.

Zonula Adherens (Adhesive Belt)

• Hücre zarlarının dış katları kaynaşmaz.
• Normal bir intersellüler aralık bulunur.
• Kalp kasında bulunur.

Makula Adherens (Desmosome)

• Transmembran bağlayıcılar sayesinde membranları birbirine bağlar. (desmokolin ve desmoglein gibi glikoproteinler)
• Kalp, epitel ve diğer dokularda bulunur.

Gap Junction (Nexus)

• İyon ve küçük moleküllerin komşu hücreler arasında geçişine izin verir.
• Elektriksel ve metabolik olarak hücreleri birbirine bağlar.
• Kalp, düz kas ve sinir hücrelerinde bulunur.

Hemidesmozom (Yarım Desmozom)

• Epitel hücrelerini bazal membrandaki lamina bazal'e bağlar.
• Hemidesmozomlar hücre zarı ve lamina bazali arasındaki bağlantıları oluşturur.

Bazal Membran

• Epitel hücresi ile bağ dokusu arasında bulunur.
• Bazal lamina(100nm), lamina densa ve lamina retikülaris (200 nm) tabakalarından oluşur.
• Şeffaf, PAS pozitif bir tabakadır.
• Epitel dokuları desteği sağlar.

Epitel Dokunun İşlevleri

• Koruma
• Emilim
• Salgılama
• Taşıma
• Seçici geçirgenlik
• Boşaltım
• Uyarı alma
• Kasılma