دلي ۽ اسان جو پيارو نبي صلي

ٺيڪ آهي، هيٺ ڏنل مواد جا تفصيلي مطالعاتي نوٽس موجود آهن:

دلي سكورو

• ڪنهن جي هر هڪ زبان تي آهي ڳالهه هاءِ زبان ڏئي ڪير پيدا ڪري ٿو ڏينهن ۽ رات؟
• دل هر سيڪنڊ کي آهي ڪنهن جي تات ڪنهن جي هر هڪ کي آهي وائي وات؟
• ڪير ڏئي ٿو گلن کي اهي خوشبوء ڪنهن ڏني رات ڪنهن ڏني آهي پريات؟
• ڪير نديون وهيائي ٿو اهي آباءہ مند تائين وسائي ٿو اهي برسات ڪنهن ڏنيون
• ڪنهن ڏنيون ڍنڍون ڪنهن ڏنيون ڪينجھر؟
• ڪير ڏئي ٿو ٻنيون اهي باغات؟
• سو ڌڻي آهي سڄي جڳھہ جو والي تنھن جو ڪو سالي يي نه ڪو سنگتي.

اسان جو پيارو نبي صلي اللہ علیہ وآلہ وسلم

• اسان جي پياري نبي ڪريم جو نالو حضرت محمد صلي الله عليه وآله وسلم آهي.
• پاڻ سڳورا عرب ملڪ جي مڪي شهر ۾ ڄائو ھئا
• پاڻ ننڍپڻ کان ئي ڏاڍا سچا، نيڪ ۽ امانتدار ھئا، جنھن ڪري ماڻھو کين ”امين“ ڪري سڏيندا ھئا.
• ان وقت عرب ملڪ جي ماڻھن جي حالت ڏاڍي خراب ھئي، ھو بتن جي پوجا ڪندا ھئا ۽ اجايي ۽ خسيس ڳالھين تان پاڻ ۾ وڙھي پوندا ھئا ۽ اھا ويڙھ ڪئين سال ھلندي رھندي ھئي، جنھن ڪري ڪيتري خونريزي ٿيندي ھئي.
• اهي مسافرن ۽ ونيجرن کي ڦريندا ھئا ۽ پاڙي وارن کي ڏک ڏيندا ھئا.
• ڪڌون ڪرتوتون پنھنجي ڏيئرن کي جيئري ئي دفنائي ڇڏيندا ھئا.
• جڏهن حضور جن جي عمر چاليھ ورهيھ تي ٿي، ته کين خدا جو حڪم ٿيو تہ ماڻھن کي خراب ڪمن کان منع ڪريو ۽ چڱا ڪم ڏيکاريو.
• حضور جن ماڻھن کي گذ ڪري خدا جو حڪم ٻڌايو تہ اوھين ھڪ الله جي عبادت ڪريو، جنھن اوھان کي پيدا ڪيو آهي، ڪوڙ نه ڳالھايو ۽ نه پاڻ ۾ وڙھو ۽ نه ڪي چوري يا ڏڪي ڪريو.
• پاڙي وارن سان ڀلائي ڪريو، نياڻين تي رحم ڪريو ۽ مسافرن کي عزت ڏيو ۽ انھن کي ماني کارايو.
• اھي ڳالھيون ٻڌي گھڻا ماڻھو اچي ڪاوڙيا ۽ سندن دشمن ٿي پيا ۽ کين تڪليفون ڏيڻ لڳا۽ حضور جن ڪڏھن بہ متن نہ ڪاوڙيا، پر ڏاڍي پيار سان کين سمجھائيندا رھيا.
• آخر جڏهن ڪافرن جون زيادتيون حد کان وڌي ويون، تہ پاڻ ڪريم صلي اللہ عليه وآله وسلم ھجرت ڪري مڪي شريف کان مديني ھليا ويا.
• اتي بہ ڪافرن ساڻ جنگيون ڪيون پر فتح آخر حق جي ٿي ۽ گھڻائي ماڻھو حضور صلي الله عليه وآله وسلم جن جو چيو مڃي مسلمان ٿيا ۽ الله پاڪ کي ھڪ ڪري مڃڻ لڳا ۽ ظلم ۽ ٻيا خراب ڪم ڇڏي ڏنائون ۽ پاڻ ۾ محبت سان ھلڻ لڳا۽ اھڙي طرح انساني سماج ۾ ھڪ زبردست انقلاب آيو.
• ھن وقت دنيا ۾ ڪروڙين مسلمان آھن، جيڪي حضرت محمد صلي الله عليه وآله وسلم جن کي الله جو سچو ۽ آخري پيغمبر ڪري مڃين ٿا ءِ سندن ڏنل تعليم ۽ حڪمن موجب ھلن ٿا.

شاھ عبدالڪريم بُلڙي وارو

• سيد عبدالكريم ، جنھن کي شاھ ڪريم ڪري سڏيندا آهن سو 1538ع ۾ ڄائو.
• ھو اڪثر عالمن ۽ بزرگن جي صحبت ۾ گذاريندو ھو. آخِر ھالن جي مشھور بزرگ حضرت مخدوم نوح جو مريد ٿيو.
• اُن جي صحبت ۾ رھي روحاني رنگ ۾ رڱجي ويو.
• شاھ ڪريم ڏاڍو عبادت گذار ھو، خدا جي مخلوق جي خدمت ڪرڻ فرض سمجھندو ھو، پاڻ کي تڪليف ڏئي ٻين کي آرام پھچائيندو ھو.
• ٻين جا اوھنج ۽ ايذاءُ دور ڪرڻ لاءِ ھر وقت ڪوشان رھندو ھو. ھو پوکي راھي ءِ محنت مزدوري ڪري پنھنجي ڪُٽنب جي پالنا ڪندو ھو.
• مھمانوازي سندس خاص خوبي ھئي، پاڻ نہ کائي تہ ٻين کي کارائيندو ھو.
• شاھ ڪريم ڏاڍو سادو،نھٺو،صبر ۽ تحمل وارو ھو، ڪاوڙ تہ وتس ھئي ئي ڪان.
• کيس ڪيتريون ئي تڪليفون آيون پر ھر حال ۾ صبر ۽ شڪر ڪندو رھيو،ڪڏھن بہ پريشان نہ ٿيو.
• دنيوي ڪاروبار بہ ڪندو رھيو ءِ الله جي ٻانھن جي روحاني اصلاح بہ ڪندو رھيو.
• ڪيترن ئي ماڻھن سندس صحبت م رھي کانئس روحاني فيض پرايو.
• شاھ ڪريم پنھنجي مريدن کي ھدايت ۽ نصيحت ڪرڻ وقت قرآن شريف جون آيتون ۽ حديثون ٻڌائي کين سمجھانيون ڏيندو ھو.
• ھو سنڌي ٻولي۽ جو وڏو شاعر بہ ھو سندس شعر ۾ روحاني ءِ اخلاقي نڪتا نروار ڪيل آهن.
• شاھ ڪريم جن پنھنجي مريدن کي ڪيل نصيحتون ۽ ھدايتون سندس ھڪ مريد قلمبند ڪيون آهن،ان ڪتاب جو نالو”بيان العارفين ”آهي.
• ھن ڪتاب ۾ شاھ ڪريم جن جا قول پڻ آيل آهن، تہ سندس بيت بہ ڏنل آهن أن کان سواءِ بين بزرگن جا قول قرآن شريف جون آيتون حديثون ۽ بين شاعرن جا فارسي ۽ سنڌي بيت بہ آيل آهن.
• شاھ ڪريم جن سن 1623ع ۾ اٽڪل 86 ورهين جي عمر ۾ وفات ڪئي سندس بلڙي ۾ دفن ڪيو ويو جتي ھر سال مقرر ڏينھن تي ميلو لڳندو آھي.
• شاھ ڪريم جو مقبرو سندس تڙپوتي، سنڌي ٻوليء جي عظيم شاعر شاھ عبداللطيف ڀٽائي نزديڪ نهرايو آهي.

دَلِيءَ جي وڏائي

• ڏسي دنيا عجب نظارا سائينءَ جي سگھ سمجھ پيارا
• آپ ڌرتي تي اسرار جوڙيا سائين سپ جنسار
• وڻ تن بوٽا تي اپايا قسمين قسمين پن بنايا
• گل ڦل ميوا گھڻ گُلزار جوڙيا سائينءَ سپ جنسار
• آپ ڌڻي توري نهاريو سج چنڊ تي پٽ ديان دريو
• سھڻي تارن سندي قطار جوڙيا سائينءَ سپ جنسار
• راتيون پڃيان ڏينهن اچن جهزن پڃيان روز روشن
• ڪڏهن چانڊوڪي ڪڏهن ڪار جوڙيا سائينءَ سپ جنسار
• جڳھ جو چرخو عجب چلي سپ ڪو چئي ٿو ڀلي ڀلي
• ڪري نه ڪوئي سگھي شمار جوڙيا سائينءَ سپ جنسار

مـوڪـل جـو ڏينـھـن

• اڄ موڪل جو ڏينهن آهي.
• محمود تون ڇا پيو كرين؟ مان ڪتاب پيو پڙهان.
• ڪتاب مان ڏکيا لفظ به لکان ۽ انهن جي معنيٰ به پيو ياد ڪريان.
• شاباس پٽ، اهو چڱو پيو ڪرين. مقبول، تون به ڪجھ ڪرين پيو يا رڳو پيو وقت وڃائين؟
• بابا، آءٌ پنهنجي دوست ڏانهن خط پيو لکان، خط لکي اجهو ٿو اوهان کي ڏيکاريان. وسيم تون ڇا پيو ڪرين؟ پڙھين پيو يا رڳو راند پيو ڪرين ؟ بابا مون کي ته سائين پاڙھي ئي نٿو، چوي ٿو ته ”تون اڃا ننڍو آھين .
• زبیدہ * سعيدہ اوهان ڇا پيئون ڪريو؟
• بابا، آءٌ ته ڪپڙا پيئي سبان ۽ پٽ سعيده پائي پيئي پري.
• ٻاهر ڏسو ته ڇوڪرا ڪيئن نه پيا دوشن ۽ رانديون ڪن! پڑھي لکن ۽ ڪم ڪرن به چڱو آهي پر موڪل جي ڏينهن راند روند ڪرن دل کي وندرائڻ به چڱي ڳالهه آهي.

مَـهـمَـانۡ

• پٽ! ٻاهر در تي ڏس ته ڪير بيٺو آهي؟
• پِتُ: بابا، ٻاهر در تي ڪي ماڻهون بيٺا آهن، اهي اوهان سان ملڻ لاءء آيا آهن.
• ھائو، پِتُ! اهي پري کان آيا آهن، اهي اسان جا مهمان آهن، وڃي هلي اوطاق م ويھارين.
• ادا، مون اوهان انهن هڪ خط لکيو هو پر اوهان وٽان جواب ڪو نہ آيو.
• اداءُ، مون اوهان ڏانهن جواب ٿي اماڻيو هو، هيءُ اوهان سان ٻيا ڪير آيا آهن؟
• هي منهنجو يار آهي ، ڇوڪر هئي وڳو هو شاگرد ۽ سيٽيءُ، اسٽيشن هي گڏ ٻنين سان تو ٽانڪي اوا آهي
• اتي لاء آيو آهي خط ونو
• خط وني خط جو هس وڻ لکيو آهيان

سَـلَـيـمۡ ڪِـتَـابُ پَڙْھِـيـو ھُـوندُو

• سلیم هــيءُ ڪتاب پــڙهيو هوندو.
• اقبال هــيءُ خـــط لکيو هوندو
• محمود هـيءُ دلو يڳــو هوندو.
• هـيُءُ کـتاب کنھن پـــڙهيو هوندو؟
• هيءُ خـط کنھـن لکيو هوندو؟
• هي دلو کنھن يڳو هوندو؟
• هيُءُ ڪتاب اقـبال پـڙهيو هوندو چا؟
• نـہ هـــيءُ ڪتاب اقبال ڪون پـــڙهيو هوندو.
• هـيءُ ڪـتاب سلــيم پڙهيو هوندو.
• ھيـءُ خــط سلـيم لـکيو هـوندو چا؟
• نـہ ھيـءُ خــط ڪون لکيو هو
• ھيـءُ خــط اقبال لکيو هوندو.
• هـيءُ دلو مقبول يڳو هوندوچـا؟
• نہ ھيــءُ دلو مقبول ڪون
• هي دلو يڳوو هوندو.

اشرف محنت ڪري ها

• اشرف محنت ڪري ها ته پهريون نمبر اچي ها.
• آءُ ڪتاب پڙھان ها ته انعام ملي ها.
• ۽ مان ڪاٺ جو آڌار پاڻ سان بي ريب ھا تہ ڪاٺ جا داد ۾ ڪرا سگهيو
• ریل دیر نہ اچي ھا ته اسین وقت تي پہچون ها
• اشرف محنت ڪري ھا تہ چا تئي ھا؟
• آءُ ڪتاب پڙھان تہ چا تئي ھا؟
• اکرم اج چي ھا تہ چا تئي ھا؟
• ريل دير نہ اچي ھا تہ چا تئي ھا؟
• انگور پچن ھا تہ اسين کون ھا
• کچا پيڙ کون ھا تہ کنگھہ تئي ھا
• کير پيون ھا تہ سگھارا تیون ھا

حـاتـم طـائـي

• حاتم عربستان ملڪ جي يمن واري علائقي جو حاڪم هو، ھن جو گھاءُ گھاءُ گھاتو
• ھو طئي قبيلي مان هو، تنھن ڪري کيس طائي سڏيندا ھئا ۽ ھن جو نالو سخاوت ڪري دادو مشھور ھو ۽ چون ٿا کيس سخاوت ڪري ٿنائڻ لاء آهي
• ھو سخي مرد کي محتاجن ۽ مسڪينن جي مدد ڪري ڏلي آرام ڏيندو ھو، أن ڪري ھن پنھنجي سموري ملڪيت پر ضرورتن کان محروم تنڪي دنيا پڄايو. سندس سخاوت جي ھڪ ڳالھ مشھور آھي تہ عربستان جو ھڪ امير حاتم جي سخاوت جون ڳالھيون ٻدهي پيو ڏل ھن
• ھڪ ڏينھن ھو امير حاتم جي سخاوت جو امتحان وٺڻ لاء وتس لنگھي ويو ۽ حاتم ھن جي ڏاڍي خدمت ڪئي ۽ ھن جي کادري غيره جو چڱو انتزام ڪيائن. رات جو آرام ڪرڻ کانپوه جڏھن صبح جو حاتم امير كان احوال پڇيو تہ امير ڪانئسس سندس پياري گھوڙي جي گھڻ پئي.

تـیـلـیـویـزن

سائنس انسان ذات لاءُ اهڙيون

• سائنس جي اهڙين شين مان ٽيليويزن به هڪ حيران ڪندڙ ايجاد آهي.
• ريڊيو جي وسيلي اسين فقط آواز ٻڌي سگهون ٿا، پر ٽيليويزن ۾ نه رڳو ڳالهائيندڙ، گائيندڙ جو آواز ٻڌون ٿا پر ان جي شڪل ۽ چَرپر به ڏسي سگهون ٿا.
• ٽيليويزن سيٽ، ريڊيو سيٽ کان وڏو ٿيندو آهي، منجهس شيشي جو هڪ پردو لڳل هوندو آهي.جنهن ۾ ڳالهائيندڙ جي تصوير نظر ايندي آهي ۽ اندر لڳل لائوڊ اسپيڪر مان آواز به ٻڌڻ ۾ ايندو آهي.
• ريڊيو ۽ ٽيليويزن ۾ فرق آهي، ريڊيو اسٽيشن ۾ آواز کي برقی لهرن ۾ تبديل ڪيو وڃي ٿو اهي لهرون لکين دفعا واد ڪائي مٿي فضا ۾ هلنديون رهن ٿيون.
• ريڊِيو سيٽ ۾ اهو بندوبست رکيل هوندو آهي، جو اهو انهن لهرن کي آواز ۾ تبديل ڪري سگهندو آهي ۽ اهو آواز ٻُڌڻ ۾ ايندو آھي. ٽيليويزن ۾ وري آواز سان گڏ روشني، جي لهرن کي به بجلي جي لهرن ۾ بدلايو وڃي ٿو .
• ان ڪري آواز سان گڏ شڪل به ڏسڻ ۾

شَـهـرِي ءِ گُـونـاٺـا

• هڪ شهري ڪنهن ڪم سان گُون ڳوٽ ۾ ويو، هن کي اتي رات پئجي ويئي ۽ هڪ ڳوٺاڻي جي اوطاق تي رات رهي پيو. ماني ٽڪي کائي ۽ رهاڻيون ڪرڻ لڳا.
• ڳالهين ڪندي شهر ۽ ڳوٺ بابت اچي بحث چڙهيو، شهري شهر جي ساراهه ڪرڻ لڳو ۽ ڳوٺاڻو وري ڳوٺ جي تعريف ڪرڻ لڳو.
• شهري: پاءُ ! زندگي آهي شهر جي جايون پڪيون، رستا پڪا ۽ بازاريون چهچٽي واريون جن ۾ دڪان اهڙا سينگاريل جا ڇا ڳاله ڪجي.
• ڳوٺاڻو: اھي ڳالھيون ته برابر پر شهرن جون جايون سوڙھیون، نہ انڱڻ نہ ايوان ۽ نه اُس ۽ وري هوا جو گذر، رستا ته آهن پر گاڏين ۽ موٽر جي ڌوئين ڪري ساه کٽڻ ئي مشڪل.
• ڳوٺن ۾ گھر ڪ شادا، هوا و أُس جو گذر سٺو نه آهي دونهھيل هوا ۽ وري گاڏين جو گوڙ. شهري: اها ڳالهه برابر آهي پر اسان وٽ شهر ۾ ڪھڙي جي شيء گھر ساء حاضری

ڪــیـتـیِ سِـرُ سَـيـتـیِ

• هکی لک جو هو ل هدایان وائی آو واہ وائی
• هاري جي همت سادق لهین تار سکھ مہلین تار بشاتن تار نون ڏهہ تار جي ڪري ته اهي گل کل تار
• هکی لک جو پول بدايان وائی آ وائی وائی
• مٿين جا ماٹھو تيارا همت ا واہ حشمت دار
• کائی هلایا قرب ۾ تھا تار وائی آ واہ سر ستی ستی

امید تھی ھن نوٽ سس سان توهان گھٽي طرح ھوندي تئي وڌيك معلومات پڻ پڻ تڪنيدي تئي تئي.