Диуани Хикмет - Әдеби Ескерткіш

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Диуани хикмет жинағының жазылған тілі қандай?

Шағатай тілі (correct)

Араб тілі

Казақ тілі

Орта ғасыр тілдері

Диуани хикмет жинағы қай жылы алғаш жарық көрді?

1902 жылы

1887 жылы

1901 жылы

1878 жылы (correct)

Диуани хикметте неше хикмет бар?

149 (correct)

152 (correct)

135

120

Диуани хикмет жинағында не туралы дәріптеледі?

Рухани жетілу Signup and view all the answers

Диуани хикметтің мазмұны қандай ілімдермен байланысты?

Сопылық Signup and view all the answers

Диуани хикмет жинағында кімнің өмірі баяндалады?

Ахмет Иассауи Signup and view all the answers

Диуани хикмет жинағы кімдерді сынайды?

Әділетсіздік танытқан адамдарды Signup and view all the answers

Диуан хикмет жинағы нені ескертеді?

Нәпсіге құл болудың зияны Signup and view all the answers

Диуани хикмет жинағында неге мән беріледі?

Рухани жетілу үшін білімді игеруге Signup and view all the answers

Диуани хикмет жинағындағы өлеңдердің құрылысы қанша буыннан тұрады?

11-12 буынды Signup and view all the answers

Аллаға жақындау үшін адам өмірінде қанша басқыштан өтуі керек?

4 Signup and view all the answers

Сопылық ілімнің философиялық бағыты бойынша, адам өмірінің біріншісі қайсы?

Шариғат Signup and view all the answers

Диуани хикметті қазақ тіліне аударған тұлғалардың бірі?

С.Дәуітұлы Signup and view all the answers

Сопылық поэзияның мақсаты неден тұрады?

Алланың дидарын көруге деген ынтығын жырлау Signup and view all the answers

Ахмет Иассауи кесенесі қай жылы салынды?

1396-1399 жж Signup and view all the answers

Хикметтердің жазылу тарихын алғаш жан-жақты зерттеген ғалым?

Ф.Көпрүлзаде Signup and view all the answers

Сопылық ілімнің негізгі идеясы неде?

Аллаға жақындау Signup and view all the answers

Иассауи ілімінің қазақ даласындағы жалғасы кімнің поэзиясында байқалады?

Абай және Шәкәрім Signup and view all the answers

Сопылық бағыттағы әділдік және рухани тазалық деген түсініктер кімнің философиялық ой-пікірлеріне жатады?

Ахмет Иассауи Signup and view all the answers

2016 жылы неге Иассауи жылы атанды?

Ақынның 600 жылдығы Signup and view all the answers

А. К. Боровковтың сын есебі бойынша, Даналық кітабы қандай тілде жазылған?

Оғыз-қыпшақ тілінде Signup and view all the answers

Study Notes

Диуани Хикмет - Әдеби Ескерткіш

Диуани Хикмет - шағатай тіліндегі Алланың құдыретті ақ жолын жырлаган хикметтер жинағы.
149 хикметтен тұрады, (кейбір деректер бойынша 152). Өлеңдерді Иассауи және оның шәкірттері жазған.
1878 жылдан бастап Қазанда, Стамбулда, Ташкентте жеке баспадан шыққан.
1990 жылдан бері қазақ тілінде 17 рет басылған.
Адам баласының рухани жетілу жолын және даналық қасиеттерін бейнелейді.
Екі топқа бөлінеді: сопылық ілімдерге негізделген үгіт-насихат, өсиет; және ақынның дәуірі мен қоғамын көрсететін лирикалық шығармалары.

Хикметтің Мазмұны

Ислам дінінің қағидаларын және шарттарын поэзия тілі арқылы баяндайды.
Адамның нәпсісін тізгіндеу, өмірдің мәні, адамгершілік және имандылық туралы философиялық ойларды қамтиды.
Ахмет Иассауидің Мухаммед пайғамбарға дейінгі өмірін сипаттайды.
Дүниеқоңыздықтан сақтануды, қайырымдылық пен жоқшыларға көмек беруді насихаттайды.
Адам баласының жан азығына айналатын құндылықтарды дәріптейді.
Рухани жетілу үшін білімді игерудің маңыздылығын айқындайды.
Кемел адамға тән қасиеттерді анықтайды.
Елді қанап, әділетсіздік танытқан және арамнан мал жиған адамдарды сынайды.
Нәпсіге құл болған адамның ізгі істерден алыс екендігін ескертеді.
Адамзатты туыстыққа, бауырмалдыққа, ізгілік пен шыншылдыққа шақырады.

Хикметтің Сопылық Философиясы

Сопылық ілімінің негізгі философиялық ойлары: әділдік жолына түсу, ақиқатты іздеу, рухани тазалық.
Аллаға жақындау үшін төрт басқыш бар:
- Шариғат: Ислам дінінің қағидаларын орындау.
- Тариқат: Жалған дүниенің ләззатынан бас тарту.
- Мағрифат: Дүниенің құпиясын танып білу.
- Хиқиқат (фано): Аллаға жақындаудың ең жоғарғы сатысы.
Сопылық мағынада "топырақ" адамның парасаттылығы мен қарапайымдығын білдіреді.
Хикметтерде адамның табиғаты су мен топыраққа теңестіріледі.

Диуани Хикметтің Зерттелуі

Диуани Хикметті Ф.Көпрүлзаде,М.Ф.Копрүлзаде, А.Т.Боровков, А.Н.Самойлович, Е.Э.Бертэльс, Э.Р.Рустамов, Н.М.Маллаев, Г.Ф.Благова, басқа зерттеушілер зерттеген.
Диуани Хикмет қазақ тіліне М.Жармұхаммедұлы, С.Дәуітұлы, М.Шафағи, Б.Сағындықов аударған.
Рахманқұл Бердібаев А.Иассауи еңбектерін зерттеген.
А.К. Боровков даналық кітабы өте қарапайым және түсінікті деп жазған.
Абайдың бірнеше ойлары Иассауи хикметтерімен сәйкес келеді.

Иассауи Кесенесі және Мұрасы

Иассауи кесенесі - сәулет өнерінің ортағасырлық үлгісі.
Әмір Темірдің бұйрығымен 1396-1399 жылдары салынған.
2016 жылы ЮНЕСКО тізіміне енгізілген.
С.Бақырғани, Қажы Бекташ шәкірттерінің шығармаларына ықпал еткен.
Қазақ даласында Шәкәрім мен Абай поэзиясында жалғасын тапқан.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Диуани Хикмет - ислам мәдениетінің маңызды шығармасы, ол адамның рухани жетілуі мен даналықты дәріптейтін хикметтер жинағы. Мұнда Ислам дінінің қағидалары мен адамның өмірлік мәні туралы философиялық ойлар баяндалады. Иассауи мен оның шәкірттері жазған бұл туынды, поэзия арқылы рухани тәрбие береді.