Dil ve Konuşma Yetersizliği Materyalleri

Türkçe Etkinliklerinde Özel Gereksinimleri Olan Bireylere Yönelik Araç Gereç ve Ortam

• Etkinliklerde kullanılan araç gereç ve yardımcı teknolojiler, özel eğitim gereksinimi olan bireyler için araştırılmalı ve arkadaşlarla paylaşılmalıdır.
• Özel gereksinimli çocuklar ve normal gelişim gösteren çocuklar için uygulanan Türkçe etkinlikleri arasındaki olası farklılıklar ele alınmalı ve arkadaşlarla tartışılmalıdır.
• Özel eğitime gereksinimi olan bireyler ile yapılan Türkçe etkinlikleri, her yaştaki bireyle çalışılabilen becerileri içerir.
• Farklı yaşlardaki bireyler ile yapılan etkinliklerin amaçları benzer olsa da, etkinliklerde kullanılacak araç gereçlerin yaşa uygun olması gerekir.
• Türkçe etkinliklerinde kavram ve becerilerin aşamalarla öğretilmesi için araç gereç belirlenen amaca uygun olmalıdır.
• Örneğin, temel duyguların öğretimi yapılacaksa, geliştirilecek araç gereç sadece temel duyguları (üzgün, mutlu, şaşkın, korkmuş) içermelidir. Karmaşık yüz ifadeleri kullanılmamalıdır.
• Özel eğitime gereksinimi olan bireyler, Türkçe gibi soyut düşünme süreçleri içeren derslerde öncelikle somut ve üç boyutlu araç gerece ihtiyaç duyarlar.
• Az gören bireyler tarafından kullanılabilecek araç gereçler; büyüteç, teleskopik veya mercekli gözlükler, resimleri büyüten büyüteçli ekranlar ve büyük puntolu yazıların olduğu materyallerdir.
• Türkçe etkinliklerinde araç gereçte kontrast düzenlemeleri, az gören bireylerin görmesini kolaylaştırır.
• Nesne ve zemin arasındaki renk farkı belirgin hâle getirilmiş (siyah zemin ve sarı yazı) hikaye kartları kullanılabilir.
• Görme duyusunu tamamıyla kaybeden bireyler için, Türkçe etkinliklerinde farklı duyulara hitap eden araç gereç kullanılmalıdır.
• İlkokul çağından itibaren görme yetersizliği olan bireyler altı nokta esasına dayalı Braille alfabesi ile okuma yazma öğrenirler. Braille tablet ve civi kalemi ile Braille kullanabilirler.
• Türkçe etkinliklerinde işlenen soyut kavramların bireyin zihninde canlanmasını sağlamak için üç boyutlu kitaplar, elleriyle dokunarak inceleme ve zihninde canlandırma fırsatı sağlanabilir ve öykü kartları alüminyum folyo kabartmalarına dönüştürülebilir.
• Türkçe etkinliklerinde bireyin bağımsız hareket edebilmesi için sınıfta bazı zemin işaretleyicileri kullanılabilir.
• İşitme yetersizliği olan bireylerle yapılan Türkçe etkinliklerinde; sesin varlığını ve yokluğunu ayırt etme, farklı frekanslardaki sesleri dinleme, farklı sesleri ayırt etme ve aynı sesleri eşleme çalışmaları yapılabilir.
• İşitme yetersizliği olan bireyler için; hayvan figürleri, hayvan, kamyon, ambulans sesleri, nesnelerin birbirine vurulmasıyla çıkartılan sesler, günlük hayatta, ev içinde, trafikte, sınıf içinde duyulan sesler kullanılabilir.
• Türkçe etkinliklerindeki oturma düzeni ve araç gereç, işitme yetersizliği olan bireylerin öğretmeni ve arkadaşlarının dudaklarını okuyabileceği şekilde ayarlanmalıdır.
• Öğretmen, kitabı dudaklarının hemen altına koyarak öyküyü okumalıdır.
• Günümüzde işitmeye yardımcı olan kablolu ve kablosuz cihazlar (kullanılan kulaklıklar ve mikrofonlar, indüksiyon loop sistemler, kızılötesi sistemler, FM sistem işitme cihazları, vericiler) Türkç etkinliklerinde kullanılabilir.
• İşitmeye yardımcı ek teknolojiler, genel ağdan araştırılmalı ve işitme cihazları satan bir merkeze gidilerek cihazlar hakkında bilgi edinilmeli ve arkadaşlarla paylaşım yapılmalıdır.
• Dil ve konuşma yetersizliği olan bireylerin Türkçe etkinliklerinde kullanılacak araç gereç, dil gelişim düzeylerine uygun olmalıdır. Büyük grupta konuşmaktan çekinenlere bire bir eğitim ya da küçük grup çalışmaları yapılabilir. Birey, akranı ile eşleştirilebilir.
• Türkçe etkinliklerinde bireylerin deneyimlerini arkadaşlarına belli araliklarla aktarması istenebilir ya da okuma yazma becerisine sahip olan birey deneyimlerini yazabilir ve tüm sinıfla paylaşabilir. Grafik çizmeyi bilmeyenler için de fotoğraflarından oluşan günlükler tutulabilir ve sunum yapması istenebilir.
• Dil ve konuşma yetersizliği olan bireyin konuşmasının değerlendirilmesi için ses kayıtlarından yararlanılabilir ve eğitim çalışmaları sırasında kelimelerin yapım ve çekim ekleri, farklı sesler (insan, hayvan, çevre) gibi noktalarda çalışılabilir. Konuşma hızı ve ritmi gibi akıcılık çalışmaları yapılabilir.
• Etkinliklerde, resimli kartlar, resimli kitaplar, kavram kartları, fotoğraflar, ses veya video kayıt cihazlarından yararlanılabilir. Ses birimlerinin doğru üretilmesi, hece, kelime, cümle içinde kullanımı gibi çalışmalar sırasında bilgisayar donanımları ve programları, mikrofon, kulaklık, terapi aynaları ve ses taklit kartları kullanılabilir.
• Öğretilen beceri veya kavramın akılda tutulması için kavram kartları ve ipucu sağlayan görsellerden yararlanılır.
• Bedensel yetersizliği olan bireylere özgü araç gereç, yetersizliğin türü ve derecesine göre tasarlanmalıdır. İnce motor becerilerinde yetersizlik olanlar için büyük ve kaba motor kasları ile rahat kullanılabilecek araç gereç seçilmelidir.
• Sayfaları çevirmeyi kolaylaştırmak için büyük ve kalın kapaklı kitaplar kullanılabilir. Kavram ve öykü kartları gibi araç gereç, mukavva ve PVC gibi materyallerden yararlanılabilir.
• Birey kalem tutabilecek düzeyde ince kas becerisine sahipse, okul öncesinde kalem tutma, çizgi çekme çalışmalarının yaptırılması önerilmektedir. Kalın kalemler ve parmak için ergonomik kalem tutamaçları kullanılabilmektedir.
• Birey her iki elini de kullanamıyorsa yazma öğretimi için tuşları birbirinden uzak tasarlanmış ergonomik klavye ve diğer işlevsel yazı araçları kullanılır.
• Otizmli bireyler; araç gereçte kullanılan koku, renk, doku gibi farklı uyaranlara karşı hassas olabilir. Otizmli bireylerin duyarlılığı kendilerine özgü olduğundan, bu durum genelleme yapmak yerine duruma göre farklı araç gereç ve yöntemler kullanılmalıdır.
• Otizmli bireylerin Türkçe etkinliklerine aktif katılmaları için, kuralları ve rutinleri takip etme, etkinliklerde nasıl ne yapacağını anlamaları için araç gereç kullanılmalıdır.
• Resimli kartlar, video modeller, sosyal öyküler kullanılabilir. Replikli öğretim yapılırken manyetik kart okuyucuları ve ses kartları, fotoğraflı etkinlik çizelgeleri, yazılı replikler ve bas-konuş cihazları da kullanılabilir
• Sınıf kuralları, duvarda görsel olarak gösterilmeli ve öğretmen yanında durabilmeli ve ipucu olarak gösterilebilmelidir.
• Rutinler öğretilirken, etkinlik çizelgeleri kullanılmalıdır. Bireyin sabah sınıfa geldiğinde, günün ne yapılacağı görseller ve basit cümlelerle anlatılmalı, etkinlik geçişlerinde rutin çizelgedeki etkinlike ilişkin görseller gösterilmeli ve yönergeler verilmelidir.
• Etkinlikte işitsel ve görsel destekler; etkinliğin ne zaman başlayıp biteceği, sayaçlar, sesler, etiketler, semboller, çalar saat, kuralları hatırlatıcı görseller kullanılabilir.
• Seçenek sunan görseller, Türkçe etkinliğine katılımı arttırmaktadır.
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivitesi (DEHB) olan bireyler için uzun süreli etkinliklerde kısa aralar verme, dikkat dağıtıcı öğeleri ve sırayla konuşmaları gereken durumları azaltmak için kullanılan araç gereçler geliştirmelidir.
• Yazılı ve görsel araç gereçte, bireyden beklenen olumlu davranışlar belirtilmelidir.
• Türkçe etkinliklerinin yürütüldüğü ortamlarda çocukları etkileyebilecek ısı, ışık, ses, görüntü gibi uyaranların kontrol altına alınması gerekir.

Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Türkçe Etkinliği Örnekleri

• Belirli bir yetersizlik türü için örnek Türkçe etkinlikleri verilmiştir.

Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Türkçe Etkinliği Örnekleri - Zihinsel Yetersizlik

• Araç gereç, sade ve basit zemin üzerinde olmalı; arka planlarda karmaşık resimler olmamalıdır.
• Bireyin gerçek yaşamında karşılaştığı araç gereç ve kavramlar seçilmelidir.
• Öğretim sürecinde gerçek yaşam ile ilişkilendirilen nesneler kullanılmalıdır(Örneğin sonbahar kavramı öğretilirken, bireyin bahçeden topladığı gerçek yapraklar kullanılabilir).
• Araç gereç, öğretim sürecinde belli bir sırayla(nesneler-üç boyutlu nesneler-görseller) sunulmalıdır. -Öğretilen beceri / kavramın akılda tutulabilmesi için kavram kartları ve ipucu sağlayan görsellerden yararlanılmalıdır. Örneğin birey "Teşekkür ederim" ifadesini söylediğinde, bireye ipucu olarak bir görsel gösterilebilir.

Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Türkçe Etkinliği Örnekleri -İşitme Yetersizliği

• İşitme yetersizliği olan bireyler için; etkinliklere uyumlu sesler kullanılabilir.
• İşitme yetersizliği olan bireyler için; oturma düzeni ve araç gereç, öğretmeni ve arkadaşlarının dudaklarını okuyabileceği şekilde ayarlanmalıdır.
• Türkçe etkinliklerinde kullanılan cihazlar (kablolu ve kablosuz cihazlar) için dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgiler paylaşılmıştır.
• Bu konuda belirli örnekler verilmiştir.

Örnek Türkçe Aktiviteler

• Etkinlik örnekleri incelenmelidir.
• Özellikle, dil ve konuşma yetersizliği olan bireylere yönelik etkinlik örnekleri, aktiviteler, ve görsellerin incelemesi gereklidir.

Bu quiz, dil ve konuşma yetersizliği olan bireyler için kullanılabilecek materyalleri ve etkinlikleri keşfetmenizi sağlıyor. Ses birimlerinin doğru üretimi, akustik analizin önemi ve uygun araç-gereçlerin sağlanması gibi konularda bilgiler sunulmaktadır.