Digmaang US at Espanya, Digmaang Pilipino-Amerikano

• Mga pangyayari sa Digmaang Estados Unidos at Espanya, at Digmaang Pilipino-Amerikano.

Mga Gawain sa Pagkatuto ng mga Pangyayari

• Ang pagdedeklara ng digmaan ng Estados Unidos laban sa Espanya noong Abril 25, 1898 ang nagbigay daan sa panghihimasok ng pwersang Amerikano sa Pilipinas.
• Kasabay nito, nakikibaka rin ang mga rebolusyonaryo ng Cuba laban sa Espanya.
• Matapos ang deklarasyon ng digmaan, naglayag ang pwersang Amerikano sa Hongkong patungo sa Pilipinas.
• Ang hukbo ng Amerikano ay pinamunuan ni Commodore George Dewey.
• Noong Mayo 1, 1898 naganap ang digmaan sa Look Maynila sa pagitan ng mga Amerikano at Espanyol.
• Natalo ang pwuersa ng mga Espanyol sa pamumuno ni Admiral Patricio Montojo.
• Nagtagumpay ang pwersang Amerikano dahil sa kanilang makabagong armas o sandata.
• Hindi agad napasok ni Dewey ang Maynila dahil sa kakulangan ng sundalo.
• Nagtagumpay ang pwersa ni Aguinaldo sa pakikipaglaban sa mga natitirang Espanyol.
• Bago pa dumating ang puwersang Amerikano sa Maynila, halos kontrolado na ng pwersa ni Aguinaldo ang buong Luzon noong Hunyo 1898.

Kunwaring Labanan sa Maynila (Mock Battle of Manila)

• Noong Agosto 13, 1898, isang araw matapos ang kasunduan sa tigil-putukan sa pagitan ng Estados Unidos at Espanya, pinasok ng pwersang Amerikano ang lungsod ng Maynila.
• Kasama pa rin sa laban ang mga rebolusyonaryong Pilipino laban sa mga Espanyol.
• Ikinatuwa ng mga rebolusyonaryong Pilipino nang nagapi ang mga sundalong Espanyol.
• Ito ay hudyat para sa pagtatapos ng kolonyalismo ng mga Espanyol.
• Ito ay simula ng panibagong yugto ng kolonyalismo sa bansa.
• Bago pa man naganap ang labanan sa Maynila, mayroon nang kasunduan ukol sa tigil-putukan sa pagitan ng Estados Unidos at Espanya.
• Ito ay pinaniniwalaan na isang kunwaring labanan o "mock battle".
• Sa labanan, nakahanda ang mga Pilipinong sundalo na sumalakay sa Intramuros upang agawin ito sa mga Espanyol.
• Hindi pinayagan ng mga Amerikano na makapasok sa Intramuros ang mga Pilipino.
• Dito nagsimulang maramdaman ng mga Pilipino ang hindi magandang layunin ng mga Amerikano.
• Ang alam ng mga rebolusyonaryo ay tumutulong lang ang puwersang Amerikano na labanan ang mga Espanyol, ayon sa pangako nila kay Aguinaldo sa Hong Kong.
• Noong Agosto 14, 1898, nilagdaan ang kasunduan ng pagsuko ng mga Espanyol sa mga Amerikano, hindi sa mga Pilipino.
• Nagtatag ng pamahalaang militar ang mga Amerikano sa bansa, bagay na hindi kinilala ng mga Pilipino.
• Ang hindi pagkilala ng mga Pilipino sa kapangyarihan ng mga Amerikano ay naging hudyat ng bagong yugto ng pakikibaka.
• Naging mahigpit ang pagpapatupad ng mga Amerikano ng batas militar sa hangaring hadlangan ang anumang plano ng mga Pilipino sa pag-aaklas.

Kasunduang Paris

• Noong Disyembre 10, 1898, nagpulong sa Paris ang mga kinatawang pangkapayapaan mula Estados Unidos at Espanya.
• Dito nilagdaan ang Kasunduan ng Paris (Treaty of Paris).
• Ito ang opisyal na kasunduan para sa pagtatapos ng digmaan ng Estados Unidos at Espanya.
• Ilan sa nilalaman nito ay ang paglilipat ng pamumuno ng Cuba, Puerto Rico, at Guam mula sa Espanya tungo sa Estados Unidos.
• Nagbayad ang Estados Unidos ng halagang 20,000,000 dolyar sa Espanya bilang kabayaran sa pamumuno sa Pilipinas, bilang kabayaran sa pagpapaunlad na ginawa ng Espanya sa Pilipinas.
• Walang tuwirang bahagi ang Pilipinas sa pagbuo ng Kasunduan sa Paris.
• Hindi pinayagan si Felipe Agoncillo na makibahagi sa usapan.
• Sa kabila ng pagtutol ng mga Pilipino, sinang-ayunan ng pamahalaan ng Estados Unidos ang pagpapatupad ng Kasunduan sa Paris.

Pananakop ng mga Amerikano

• Sa pamamagitan ng Benevolent Assimilation Proclamation, idineklara ni Pangulong William McKinley ang pagsakop ng Estados Unidos sa Pilipinas noong Disyembre 21, 1898.
• Itinatag naman ni Emilio Aguinaldo ang Unang Republika ng Pilipinas sa Malolos, Bulacan noong Enero 23, 1899.
• Ang Kasunduan ng Paris at ang Benevolent Assimilation Policy ay malinaw na nagpakita na walang plano ang mga Amerikano na kilalanin ang kasarinlan ng Pilipinas na idineklara noong Hunyo 12, 1898 sa Kawit, Cavite.

Simula ng Digmaang Pilipino-Amerikano

• Noong ika-4 ng Pebrero 1899, nagkaroon ng engkuwentro sa pagitan ng mga sundalong Amerikano at Pilipino sa bahagi ng Sta. Mesa, Maynila.
• Si William W. Grayson, isang Amerikanong sundalo ang naging dahilan ng pagsisimula ng digmaan sa pagitan ng Pilipinas at Estados Unidos.
• Tinamaan ni Grayson si Corporal Anastacio Felix, isang sundalong Pilipino.
• Noong Pebrero 6, 1899, napagtibay ang Kasunduan sa Paris sa Kongreso ng Estados Unidos. Naging legal ang pananakop at pagkuha ng US sa Pilipinas.

Pagsiyasat sa Nangyaring Putukan

• Noong ika-7 ng Pebrero ay nagpatawag ng imbestigasyon si Felipe Buencamino Sr. at ang Kalihim ng Digmaan na si Baldomero Aguinaldo.
• Ipinatawag din ang nakasaksi sa pangyayari.
• Ang nangyaring insidente ng putukan ay planado umano ng mga Amerikano upang may magamit na isyu laban sa mga sundalong Pilipino.

Pagbagsak ng Malolos

• Nagsimula na ang pag-atake ng mga tropa ng mga Amerikano sa mga lugar na hawak ng mga Pilipino sa Maynila, Cavite at Bulacan.
• Naging marahas ang ginawang pag-atake ng mga nasabing lugar at napilitang umatras ang mga Pilipino na nasa Maynila.
• Bago pa man makarating ang mga tropa ng mga Amerikano sa Malolos, nakatakas na si Emilio Aguinaldo papuntang Nueva Ecija

Pagdakip kay Emilio Aguinaldo

• Noong Marso 23, 1901, nadakip si Aguinaldo sa Palanan, Isabela.
• Ito ang naging pagtatapos ng Unang Republika ng Pilipinas.
• Noong Abril 1, 1901 nanumpa si Aguinaldo sa pamahalaan ng Estados Unidos.
• Pagkaraan ng ilang araw ay ipinag-utos niya ang pagtigil ng paglaban ng mga Pilipino at pagtanggap sa pamumuno ng Estados Unidos.
• Sa pagkakahuli kay Aguinaldo ay kasama ang ibang heneral na sumuko. Marami pa ring mga sundalong Pilipino ang nagpatuloy sa rebolusyon.

Balangiga Massacre

• Ang taktikang gerilya at karahasan ang ginamit na pamamaraan ng mga sundalong Amerikano at Pilipino laban sa isa't isa.
• Nangyari ang labanan sa Balangiga, Samar.
• Dahil sa malupit ang pagpatay sa mga tao, sibilyan ang tinawag na massacre sa pangyayari.

Ang mga pangyayari sa Digmaang Estados Unidos at Espanya ay nagbigay daan sa Digmaang Pilipino-Amerikano. Ang deklarasyon ng digmaan ng Estados Unidos laban sa Espanya noong Abril 25, 1898 ang nagbigay daan sa panghihimasok ng pwersang Amerikano sa Pilipinas. Kasabay nito, nakikibaka rin ang mga rebolusyonaryo ng Cuba laban sa Espanya.