A. Politiek en Beleid | Nederland en democatie | VMBO TL/KB | Quizz

De Rol van de Overheid in Nederland

• De overheid is verantwoordelijk voor beleidsvorming en het oplossen van maatschappelijke vraagstukken die op de politieke agenda staan.
• Dit beleid wordt uitgevoerd op drie bestuurslagen: land, provincie en gemeente, die samenwerken met elk hun eigen bevoegdheden en verantwoordelijkheden.

Bestuur van het Land

• Het nationaal bestuur richt zich op landelijke kwesties.
• De Staten-Generaal, bestaande uit de Eerste en Tweede Kamer, vormen het parlement en controleren de regering.
• De regering, bestaande uit de koning en ministers, voert het dagelijks bestuur uit.
• Ministeries ondersteunen ministers bij het uitvoeren van beleid en wetgeving.
• Het landelijk bestuur is verantwoordelijk voor nationale infrastructuur, veiligheidsbeleid en volksgezondheid.

Bestuur van de Provincie

• Het provinciale bestuur houdt zich bezig met regionale zaken.
• Provinciale Staten zijn de gekozen volksvertegenwoordiging die het beleid bepalen.
• Het College van Gedeputeerde Staten vormt het dagelijks bestuur van de provincie.
• De Commissaris van de Koning is voorzitter van zowel de Provinciale Staten als het College van Gedeputeerde Staten.
• De provincies zijn verantwoordelijk voor het inrichten van het landelijk gebied, onderhoud van provinciale wegen en het stimuleren van openbaar vervoer.

Bestuur van de Gemeente

• Het gemeentebestuur is verantwoordelijk voor lokale zaken.
• De gemeenteraad is de gekozen volksvertegenwoordiging die het beleid bepaalt.
• Het College van Burgemeester en Wethouders (B en W) vormt het dagelijks bestuur.
• De burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad en het college van B en W en speelt een rol in de openbare orde en veiligheid.
• Gemeenten zijn verantwoordelijk voor lokale infrastructuur, sociale voorzieningen en handhaving van wet- en regelgeving.

De Rol van de Overheid en de Verzorgingsstaat

• De overheid waarborgt het welzijn en de veiligheid van burgers.
• Het bestuur van zowel de provincie als de gemeente is gebonden aan wetten en besluiten van de landelijke overheid.
• De overheid garandeert openbare orde, beheert verkeer- en waterwegen, en biedt gezondheidszorg en onderwijs.
• De verzorgingsstaat zorgt voor een minimum bestaanszekerheid voor alle burgers.

De Verzorgingsstaat

• Burgers worden beschermd tegen inkomensverlies door werkloosheid, ziekte of ouderdom via de WW, WIA en AOW.
• Collectieve welzijnsvoorzieningen omvatten gezondheidszorg, onderwijs en huisvesting.
• De overheid streeft naar een eerlijke inkomensverdeling middels belastingheffing en subsidies.
• Het stimuleren van werkgelegenheid via beleidsmaatregelen staat centraal.

Nederland als Democratische Rechtsstaat en Parlementaire Democratie

• Nederland is een democratische rechtsstaat en een parlementaire democratie.
• De macht is verdeeld en gecontroleerd, burgers hebben invloed en rechten worden beschermd.

Democratische Rechtsstaat

• Burgers worden beschermd tegen willekeur en machtsmisbruik van de overheid.
• De macht van bestuurders is gebonden aan wetten vastgelegd in de Grondwet.
• Grondrechten beschermen burgers tegen machtsmisbruik.
• De trias politica verdeelt de macht tussen wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.
• Onafhankelijke rechtspraak garandeert een eerlijke rechtsgang.

Parlementaire Democratie

• Burgers kiezen volksvertegenwoordigers die beslissingen nemen en de regering controleren.
• De politieke macht ligt bij de Staten-Generaal (Eerste en Tweede Kamer), Provinciale Staten en gemeenteraden.
• Het kabinet legt verantwoording af aan de Tweede Kamer.
• Het parlement keurt wetsvoorstellen goed of af.
• Er zijn vrije en geheime verkiezingen voor burgers boven de 18 jaar.
• Burgers hebben actief en passief kiesrecht.
• Besluitvorming houdt rekening met minderheidsstandpunten.
• Algemeen kiesrecht garandeert gelijke invloed voor iedereen.
• De Grondwet legt de bevoegdheden van bestuurders vast.
• Democratische principes gelden op nationaal, provinciaal en gemeentelijk niveau.

Kiesstelsels - Evenredige Vertegenwoordiging en Meerderheidsstelsel

• Het kiesstelsel bepaalt hoe de volksvertegenwoordiging wordt gekozen.
• Twee belangrijke stelsels zijn evenredige vertegenwoordiging en het meerderheidsstelsel.

Evenredige Vertegenwoordiging

• Nederland hanteert evenredige vertegenwoordiging, waarbij stemmen eerlijk worden verdeeld over de zetels.
• Het totale aantal stemmen wordt gedeeld door het aantal zetels, wat resulteert in een kiesdeler.
• Partijen krijgen zetels evenredig aan hun stempercentage.
• Elke stem telt even zwaar mee.
• Kleine partijen hebben een kans op zetels.
• Coalities en compromissen zijn noodzakelijk voor een stabiel bestuur.
• Een breed scala aan partijen wordt vertegenwoordigd in het parlement.

Meerderheidsstelsel

• In het meerderheidsstelsel, toegepast in het VK en de VS, wint de partij met de meeste stemmen in een gebied (kiesdistrict).
• Het land is verdeeld in kiesdistricten.
• Alleen de winnende partij krijgt zetels.
• Een partij moet een meerderheid behalen om zetels te verkrijgen.
• Stabiliteit wordt vaak bereikt door een meerderheid voor één partij.
• Kleinere partijen hebben weinig kans op zetels.
• Coalitievorming is minder noodzakelijk.

Vergelijking tussen beide stelsels

• Evenredige vertegenwoordiging biedt een hoge kans voor kleine partijen en een noodzaak tot coalitievorming, wat resulteert in een brede vertegenwoordiging.
• Het meerderheidsstelsel biedt een lage kans voor kleine partijen, zelden noodzaak tot coalitievorming en een focus op grote partijen.

Democratische Rechtsstaat in Nederland

• Nederland combineert democratie en rechtsstaat, waarin burgers via verkiezingen invloed uitoefenen.
• Verkiezingen vinden plaats op nationaal (Tweede Kamer), provinciaal (Provinciale Staten) en gemeentelijk (gemeenteraad) niveau, in principe om de vier jaar.
• Zwevende kiezers kunnen de verkiezingsuitslag bepalen.
• Peilingen kunnen het gedrag van kiezers beïnvloeden.
• Lijsttrekkers spelen een belangrijke rol in het overtuigen van kiezers.
• Na de verkiezingen start de kabinetsformatie.
• Coalitiepartijen werken samen, terwijl oppositiepartijen het beleid kritisch beoordelen.
• Het regeerakkoord vormt de basis voor het beleid van de coalitie.
• Het vaststellen van een wet omvat initiatief, debat in de Tweede Kamer, beoordeling in de Eerste Kamer en ondertekening.
• Prinsjesdag markeert de start van het parlementaire jaar met de Troonrede en Miljoenennota.
• Het parlement controleert de regering middels debatten en moties en ministers zijn verantwoordelijk voor hun beleid.

Kenmerken van een Rechtsstaat

• Nederland is een rechtsstaat waarin de macht van de overheid wordt beperkt door wetten.
• De trias politica verdeelt de macht in wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.
• Rechters zijn onafhankelijk en onpartijdig.
• Burgers hebben grondrechten zoals vrijheid van meningsuiting en godsdienst.
• Het legaliteitsbeginsel vereist dat overheidshandelen gebaseerd is op een wet.

Dictatuur en Democratie: Kenmerken en Verschillen

• Een dictatuur concentreert de macht bij één persoon, groep of partij zonder onafhankelijke macht.
• Grondrechten zijn beperkt en oppositie wordt onderdrukt.
• Verkiezingen zijn schijnverkiezingen en de massamedia worden gecontroleerd.
• Democratie kenmerkt zich door machtsverdeling, beschermde grondrechten en vrije verkiezingen.
• De mate waarin een land als dictatuur of democratie wordt bestempeld, hangt af van de aanwezigheid van deze kenmerken.

Het Nederlandse Parlement: Kenmerken, Taken en Rechten

• Het parlement bestaat uit de Tweede Kamer (150 leden) en de Eerste Kamer (75 leden).
• Leden van de Tweede Kamer worden direct gekozen; die van de Eerste Kamer indirect door de Provinciale Staten.
• Verkiezingen voor de Tweede Kamer vinden normaal gesproken eens in de vier jaar plaats.
• Het parlement kent fracties die de politieke partijen vertegenwoordigen en coalitie- en oppositiepartijen.
• De taken van het parlement omvatten wetgeving en controle van de regering.

Kenmerken, Taken en Rechten van het Parlement: Eerste en Tweede Kamer

• Het parlement heeft een medewetgevende taak (betrekking tot het ontstaan van nieuwe wetten).
• Alleen de Tweede Kamer heeft het recht van initiatief en amendement.
• Beide Kamers beoordelen wetsvoorstellen.
• Het parlement controleert de regering en haar beleid door vragen te stellen en moties in te dienen.
• Het parlement kan onderzoek doen naar een specifiek onderwerp.
• De hierboven genoemde taken en rechten gelden ook op gemeentelijk en provinciaal niveau.
• De Tweede Kamer heeft meer bevoegdheden dan de Eerste Kamer.

Kenmerken en Taken van het Kabinet

• Het kabinet vormt samen met de Koning de regering.
• De Koning is onschendbaar en ministers zijn politiek verantwoordelijk.
• Het kabinet bereidt beleid voor en voert het uit.
• Het kabinet en parlement hebben een nauwe relatie en het parlement heeft een controlerende functie.

Wetgeving en Controle

• Het parlement is betrokken bij wetgeving en houdt toezicht op de uitvoering van beleid door het kabinet.
• Het parlement kan het vertrouwen in een minister of het kabinet opzeggen.

Machtsmiddelen van het Kabinet

• Het kabinet steunt op de meerderheid van het parlement.
• Het kabinet maakt gebruik van deskundige ambtenaren.
• Het regeerakkoord is een basis for samenwerking tussen de coalitiepartijen.
• Het dreigen met een kabinetscrisis kan politieke druk uitoefenen.

Nederland als Constitutionele Monarchie

• Nederland is een constitutionele monarchie, waarin de macht van de koning beperkt is door de Grondwet.
• De ministeriële verantwoordelijkheid ligt bij de ministers, niet de koning.
• De gesprekken tussen de koning en ministers zijn strikt vertrouwelijk.
• Een deel van de bevolking pleit voor een republiek.

Formele Taken en Rollen van de Koning

• De koning ondertekent wetten en besluiten, beëdigt ministers en leest de Troonrede voor.
• De koning heeft een samenbindende, vertegenwoordigende en aanmoedigende rol in de samenleving.