De late Renaissance en het Maniërisme

De Reformatie en de Renaissance Kunst (16e eeuw)

• Reformatie: In 1517 begon Martin Luther de protestante reformatie door zijn pleidooien. Deze beweging vond dat alleen God en de Bijbel autoriteit bezaten, niet de paus. Dit leidde tot een splitsing in de kerk. Luther geloofde dat vorsten het geloof van hun onderdanen mochten bepalen.

• Habsburgers en Charles V: In 1527 werd Rome bezet door de Habsburgers. Charles V werd drie jaar later keizer van het Heilige Roomse Rijk.

• Protestantisme en de beeldenstorm: De verspreiding van het protestantisme, vooral in Noord-Europa, veroorzaakte beeldenstormen met verwoesting van kunstwerken. Italië, met de paus als belangrijke kracht, bleef voornamelijk katholiek.

• Standardizatie van heilige afbeeldingen: De katholieke kerk, onder druk van de reformatie, streefde naar een meer georganiseerde representatie van heilige afbeeldingen als leermateriaal.

• Kunstenaarsverplaatsing: De plundering van Rome leidde tot een verplaatsing van Romeinse kunstenaars naar andere delen van Italië.

• Variatie in kunststijl: De vele rijke opdrachtgevers in de 16e eeuw leidde tot een diverse kunststijl. Kunst weerspiegelde de smaak van de individuele opdrachtgevers, geen gemeenschappelijke stijl.

Maniërisme

• Ontstaan Maniërisme: Het maniërisme ontstond in de 16e eeuw. De eerste voorbeelden komen uit Florence in de jaren 1520. De exacte kenmerken zijn niet eenduidig, maar kunstenaars keerden zich af van de strenge antieke regels van de Hoge Renaissance en experimenteerden met proporties en andere elementen.

• Karakteristieken van Maniërisme: Maniëristische kunst is expressiever en minder gebalanceerd dan de Hoge Renaissance. Kunstenaars als Rosso en Pontormo lieten dit duidelijk zien in hun werken, al verschilde hun stijl.

• Michelangelo's Nieuwe Sacristie: Michelangelo’s Nieuwe Sacristie baseerde zich op de oude sacristie van Brunelleschi, maar gebruikte de muren ook als sculpturen. Hij stapte af van de strikte klassisieke regels van Vasari en Bramante.

Architectuur en Portretten

• Paleizen in de 16e eeuw: In Florence veranderden paleizen in de 16e eeuw van een meer beeldig en ornamenteel ontwerp naar een meer fort-achtige stijl.

• Nieuwe hofportretten: Een nieuwe stijl van hofportretten ontstond, waarbij de individu plaats maakte voor de representatie van de gehele hof. Personen werden geïdealiseerd, macht en rijkdom werden uitgedrukt door kleding, sieraden, houding, en verlichting.

• Maniëristische portretkunst: Bronzino was een goed voorbeeld van maniëristische portretkunst, met expressie en poëzie in zijn composities.

Kerken en kunst

• School van Design: De school van design in Florence legde de nadruk op intellectuele ontwikkeling van kunstenaars, naast enkel hun vaardigheden.

• Giovanni Bologna: Giovanni Bologna creëerde expressieve beelden, waarbij de nadruk lag op het maken van de beelden, niet zozeer op hun interpretatie.

• De Inquisitie: De inquisitie werd ingevoerd in Italië in 1562. Gedachten en meningen tegen de kerk werden vervolgd. Een lijst van verboden geschriften werd al in 1557 opgesteld.

• Jezuïetenorde: De reformatie bracht nieuwe religieuze ordes voort, zoals de Jezuïetenorde. De kerk Il Gesu (Rome) was een centraal punt voor hen.

• Il Gesu: De kerk Il Gesu onderscheidde zich door de contrastende kleuren van het schip en het koor, met de koepel waardoor een indrukwekkende emotie werd gecreëerd. Dit type koor/schip verhouding was nieuw.

Schilderijen en architectuur

• Giulio Romano: Giulio Romano nam afstand van de gestandaardiseerde klassiek-Romeinse architectuur en gebruikte elementen met "verstoringen" om maniëristische principes tot uiting te brengen, eveneens in zijn fresco's.

• Correggio: Correggio introduceerde een groot plafondschilderschap (illusionistische technieken), een trend die de 17e eeuw kenmerkte. Hij legde levensechte figuren met fysieke connectie tussen hemel en aarde vast.

• Parmigianino: Parmigianino legt niet alleen het zichtbare vast, maar geeft ook een mening aan zijn ongebalanceerde composities.

• Sofonisba Anguissola: Sofonisba Anguissola was een nobele vrouw die hofschilderes werd voor Filips II van Spanje.

• Venetië: Venetië zocht stijlvolle kalmte en sereniteit uit, in hun kunst en architectuur.

• Palladio: Palladio, net als Alberti, geloofde in harmonieuze proporties, maar was heel strikt in zijn uitvoering. Hij was een voorstander van symmetrie en harmonie en wilde de status van mensen in hun huizen illustreren (bv. Villa Rotonda). Hij schreef een traktaat dat invloedrijk bleef (aangezien Thomas Jefferson dit als architectuur-bijbel zag).

• Titian: Titian - leefde lang in de late Renaissancce- schilderde veel naakte vrouwen. Hij maakte veel gebruik van impasto schildertechnieken en zijn latere werk werd steeds dramatischer.

• Veronese en Tintoretto: Veronese volgde het naturalisme van de vroegere Titian, terwijl Tintoretto de nadruk legde op drama en penseelwerk.

Lineair perspectief en architectonische principes

• Brunelleschi: Brunelleschi's lineaire perspectief leverde betere ruimtelijke voorstellingen en mogelijkheden voor constructie.

• Paus Julius II: Paus Julius II was voor strenge orde. Bramante gebruikte de dorische orde in het Tempietto.

• Palladio over het Tempietto: Palladio beschreef het Tempietto als een tijdsloze Romeinse structuur.

• Universele architectuur: De architectuur van die tijd streefde naar een universele methode, daardoor veel boeken over de principes van bouwen.

• Vrije omgang met klassieke principes: Architecten probeerden de klassieke principes te integreren in een persoonlijke manier, zonder dat volledig weg te laten.

• Palazzo del Te: Giulio Romano gebruikte variatie en rustica in Palazzo del Te, een mooi voorbeeld van complexiteit in de Renaissance.

• Laurentiaanse bibliotheek: Michelangelo’s gebruik van grootsheid, inclusief de zuilen en beeldhouwwerk in de Laurentiaanse bibliotheek.

• Campidoglio: Het Campidoglio is een perspectivisch interessant plein, waarbij het middengebouw groter lijkt dan het werkelijk is.

• Sint-Pietersbasiliek: Bramante voegde kleinere delen samen om de Sint-Pietersbasiliek te vormen. Michelangelo gebruikte een kolossale orde voor de façade.

• Serlio: Serlio vertelde hoe belangrijk het soms is om strikt te zijn met regels om vervolgens toch vrije stijl te introduceren, en streefde net als anderen naar een universele architectuur.

• Villa Trissino: Andrea Palladio, begon als metselaar. Hij bouwde villa Trissino en gaf symmetrie, waarbinnen symmetrie van binnen, weerspiegelend zijn fascinatie voor de vorm.

Test je kennis over de Reformatie en de impact ervan op de kunst in de 16e eeuw. Dit quiz behandelt belangrijke gebeurtenissen, zoals Martin Luthers pleidooi, de rol van de Habsburgers en de gevolgen voor zowel protestantse als katholieke kunst. Ontdek hoe deze periode de kunstvormen en religieuze afbeeldingen heeft beïnvloed.