Dayuhang Sektor at Kalakalang Panlabas

Dayuhang Sektor

• Ang dayuhang sektor ay tungkol sa pandaigdigang kalakalan at pamilihan para matugunan ang pangangailangan ng bawat bansa.
• Nagsimula ang aktibong kalakalan sa Pilipinas noong 1946.
• Kabilang sa sektor na ito ang mga konsumer, negosyo, pampublikong sektor, pamilihang pinansyal, at panlabas na sektor, kung saan ang mga bansa ay nagiging mamimili at nagbebenta.
• Ang mga organisasyong ASEAN, APEC, WTO, at globalisasyon ay may malaking impluwensya sa pandaigdigang pamilihan na kabilang ang Pilipinas.

Absolute at Comparative Advantage

• Ayon kay Adam Smith, mayroong dalawang prinsipyo o teorya sa kalakalan.
• Absolute advantage: Ang isang bansa ay may absolute advantage kung kaya nitong mag-produce ng isang bagay o pagkain nang sagana. Halimbawa, ang Pilipinas ay may absolute advantage sa prutas at gulay, kaya hindi na kailangang mag-import. Ito ay independent at nag-eexport.
• Comparative advantage: Ito ay kapag ang isang bansa ay walang kakayahang mag-produce o mataas ang gastusin para sa isang produkto. Mas mainam na bumili na lamang sa ibang bansa. Ito ay dependent at nag-iimport.

Malayang Kalakalan at Proteksyonismo

• Malayang kalakalan: Bukas ang pagpasok ng mga dayuhang produkto; walang boundaries. Madali ang pagpasok at paglabas ng produkto, at kabilang dito ang Pilipinas.
• Proteksyonismo: Hindi bukas ang pagpasok ng mga dayuhang produkto; mayroong boundaries. Tumutugon ito sa kakapusan.

Kasunduan ng Pilipinas

• Nilagdaan ng Pilipinas ang Philippines-Japan Economic Partnership Agreement at Philippines-European Free Trade Association Free Trade Agreement.

Sektor ng Industriya

• Gumagawa ang sektor ng industriya ng mga produkto para sa intermediate at pinal na pagkonsumo.
• Ito ay sektor ng produksyon na nagbibigay ng hanap-buhay at pangalawa sa may pinakamalaking ambag sa GDP ng bansa.
• Ang intermediate na produkto ay para sa pamumuhunan/business, habang ang pinal na produkto ay para sa personal na pagkonsumo.

Mga Bumubuo sa Sektor ng Industriya

• Pagmamanupaktura: Pagbabagong-anyo ng mga materyales upang makabuo ng finished products.
• Konstruksiyon: Gumagawa, nagpapanatili, at nag-aayos ng mga imprastraktura.
• Pagmimina at Pagtitibag.
• Kuryente, gas, at tubig: Pangunahing kagamitan at pampublikong pangangailangan.

Isyu at Hamon sa Sektor ng Industriya

• Pabago-bagong antas ng produksyon
• Mataas na presyo ng kuryente
• Mataas na logistical cost
• Restriksiyon ng Saligang batas
• Proteksyon ng Domestikong industriya
• Lumiliit ang antas ng pagtaas ng bilang ng mga manggagawa
• Negatibong imahen ng bansa sa pandaigdig na pamahalaan

Impormal na Sektor

• Ito ay iba’t ibang uri ng aktibidad, negosyo, hanapbuhay at trabaho na hindi rehistrado sa pamahalaan.
• Tinatawag din itong "poor man’s economy", black market, shadow economy, o underground economy.
• Ito ay maliit na negosyo na gawa ng mahihirap at "nagtatago" sa batas.

Uri ng Impormal na Sektor

• Batay sa uri ng hanapbuhay: Farmers na hindi rehistrado, jeepney at tricycle drivers, sari-sari stores
• Batay sa uri ng produkto na ikinakalakal: Mga illegal na produkto at serbisyo

Dahilan ng Pagkakaroon ng Impormal na Ekonomiya

• Walang sapat na kapital sa pagtatayo ng lehitimong negosyo
• Walang sapat na kaalaman sa pagtatayo ng negosyo
• Mahal ang bayad ng pagproseso ng mga dokumento
• Iniiwasan ang pagbabayad ng buwis
• May agam-agam na mapapamahal ang pagpaparehistro dahil sa korapsyon sa pamahalaan

Hamon sa Impormal na Sektor

• Limitasyon sa pangungutang sa mga bangko
• Walang kontrata
• Hindi protektado at walang benepisyo sa SSS, Philhealth at PAG-IBIG

Sektor ng Agrikultura

• Agham at sining ng paglinang ng mga produkto ng mga sakahang panlupa.
• I-maximize ang paggamit ng lupa upang matugunan ang pangangailangan ng mga tao na hindi nakikita sa ibang bansa.
• Naapektuhan ang sektor na ito kapag mas marami ang import kaysa sa export.

Kahalagahan ng Sektor ng Agrikultura

• Pangunahing pinagkukunan ng pagkain at mga hilaw na materyales
• Pinagkakakitaan ng foreign exchange
• Nagbibigay-kabuhayan sa mga tao
• Merkado ng mga yaring-produkto ng mga industriya
• Malaking ambag sa kabuuang kita ng produksyon ng bansa

Hacienda Luisita

• Sa Tarlac, pag-aari ng pamilyang Aquino.
• Ito ay isa sa pinakamalaking isyu ng sektor ng agrikultura at unang massacre ng mga magsasaka.

Mga Batas sa Pagsuporta ng Sektor ng Agrikultura

• Agricultural Tenancy Act, RA 1995: Nagbigay ng kalayaan sa magsasaka na pumili ng sistema ng pangungupahan.
• Agricultural Land Reform Code, RA 3884: Nagpatupad ng agricultural leasehold relation at nagtatag ng Land Bank of the PH.
• Comprehensive Agrarian Reform Law, RA 6657: Layunin nito na tapusin ang pamamahagi ng lupang sakahan sa loob ng 10 taon. Nabigo dahil sa kakapusan sa pondo at pagtutol ng mga may-ari ng lupa.

Isyu at Hamon sa Sektor ng Agrikultura

• Limitadong Diversification at Mababang Produksiyon
• Pagbabago ng klima
• Pagkasira ng kalikasan
• Kakulangan sa pamumuhunan sa teknolohiya at inobasyon

Mga Batas sa Administrasyon ni Duterte

• Rice Tariffication Law: From quota to tax (tariff) system.
• Sagip Saka Act
• Agricultural Free Patent Reform Act

Sektor ng Serbisyo

• Ang serbisyo ay isang anyo ng produkto na hindi nahahawakan, kinokonsumo, at naghahango, nagdadala, nag-iimbak, nagpapatalastas at nagbebenta.

Uri ng Serbisyo

• Serbisyong Pampamilihan: Pinagkakakitaan.
• Serbisyong Hindi Pampamilihan: Pampublikong paglilingkod, libreng natatanggap.

Mga Sabsektor ng Serbisyo

• Kalakalan at pag-aayos ng mga sasakyang de-Motor, Motorsiklo, at Personal/Pantahanang Kagamitan: May pinakamalaking industriya buhat sa pagbebenta ng tingi (retail), bultuhan (wholesale) at maintenance ng mga produkto
• Transportasyon, Bodega/Imbakan, at Komunikasyon: May kaugnayan sa pasilidad ng parking, bodega, pag-aayos ng suplay, pagpapaupa ng sasakyan, at courier services
• Pagbabangko: Tinutukoy ng financial intermediation o serbisyo sa pamamagitan ng salapi
• Pagpapaunlad, Pagpapaupa, Balwasyon, at Pagbebenta ng mga Ari-arian: Nakapag-ambag ng halagang Php 1.086 na trilyon sa kabuoang domestikong produkto ng Pilipinas noong 2019
• Pampublikong Administrasyon at Depensa: Gawaing pang-ekonomiya ng pamahalaan bilang bahagi ng pampublikong administrasyon
• Iba Pang Serbisyo (edukasyon, kalusugan, hotel at restoran, atbp.): Pangatlong pinakamalaking sabsektor ng serbisyo

Industriya na May Malaking Potensiyal sa Paglago

• Contact Center
• Services Export
• Tourism
• SME’s

Isyu at Hamon sa Sektor ng Serbisyo

• Kakulangan sa Patas na Kompetisyon
• Kakulangan sa pagsasanay para sa pagpapalakas ng kapasidad
• Kakulangan sa kakayahang kumalap ng kapital