Cultuurwetenschappen Hoofdstuk 6: Sociale Stratificatie

Inleiding Sociale Stratificatie

• Sociale stratificatie: het verdelen van mensen in verschillende posities binnen een samenleving, met een hiërarchische waardering.
• Vorm van sociale differentiatie, oorspronkelijk uit geologie (aardlagen).

Soorten Sociale Stratificatie

Kastenstelsel

• Een gesloten systeem van sociale stratificatie, zonder sociale mobiliteit.
• Voorbeeld: India (5 kasten).
• Kenmerken:
  • Endogame huwelijk (enkel leden van dezelfde kast).
  • Geen mobiliteit.
  • Geloof in reincarnatie.

Standenmaatschappij

• Vaak in landbouwsamenlevingen, met grondbezit als belangrijkste factor.
• Kenmerken:
  • Endogame huwelijk.
  • Nauwkeurig omschreven rechten en plichten, bestraft wanneer niet nageleefd.
  • Gehoorzaamheid aan systeem → godsdienstige motivatie.
  • Minder gesloten dan het kastensysteem.
  • Vrijen konden op twee manieren in de adelstand worden verheven: militaire daden of kopen van rechten.
  • De meeste mensen bleven heel hun leven in hun eigen stand.

Klassenmaatschappij

• Ontstaan na de industriële revolutie, met bezit van economische productiemiddelen als belangrijkste factor.
• Kenmerken:
  • De hiërarchie wordt bepaald door economische maatstaven.
  • De onderverdeling kent weinig differentiatie.
  • Er is sprake van verticale sociale mobiliteit.

Theoretici

Karl Marx

• Duitser, 19de eeuw.
• Centrale figuur in de ontwikkeling van het socialisme en radicalere communisme.
• Werk: "Das Kapital" en "Communistisch Manifest".
• Analyse van de samenleving:
  • Conflicten, ruzies, meningsverschillen en belangenstrijden zijn cruciaal voor een menselijke samenleving.
  • Twee groepen: kapitaalkrachtigen en kapitaalarmen.
  • Samenleving bestaat uit belangenveld.

Max Weber

• Drie criteria voor sociale stratificatie: klasse, status en macht.
• Klassen: een verzameling individuen die een ongeveer gelijke positie delen in de markteconomie.
• Status: de beoordeling door anderen van het prestige van een groep of persoon.
• Macht: het vermogen van iemand om zijn eigen doelstellingen te realiseren, zelfs tegen de wil van anderen.

Sociale Mobiliteit

• Open samenleving: mobiliseren is mogelijk.
• Gesloten samenleving: mobiliseren is niet mogelijk.
• Horizontale sociale mobiliteit: bewegen binnen je laag.
• Verticale sociale mobiliteit: bewegen tussen verschillende lagen.
• Oorzaken: wijziging in de structuur van de beroepsbevolking, inspanningen van individuen.
• Gevolgen: functionele gevolgen (nieuwe ervaringen opdoen, opvattingen verruimen), disfunctionele gevolgen (weet niet hoe te gedragen in nieuwe positie, statusinconsistentie).

Breuklijnen in de Samenleving

• Soorten: maatschappelijke tegenstellingen, maatschappelijke scheidingslijnen, maatschappelijke breuklijnen.
• Niveaus: relationele breuk, maatschappelijke breuk, ruimtelijke breuk.
• Klassieke breuklijnen: breuklijn tussen arm en rijk, de Vlaams-Waalse strijd, de religieus-filosofische zuilen, de sociaal-economische breuklijn, nieuwe breuklijn tussen laag- en hooggeschoolden.