Culturele en Sociale Dynamiek

Hoofdstuk 2: De samenleving en bindingen

• Mensen zijn met elkaar verbonden omdat ze afhankelijk zijn van elkaar.
• Er zijn vier vormen van sociale bindingen:
  • Affectieve bindingen: emotionele bindingen
  • Cognitieve bindingen: kennisvorming en kennisoverdracht
  • Economische bindingen: werk en goederen
  • Politieke bindingen: zaken die in een samenleving gemeenschappelijk geregeld moeten worden, zoals onderwijs, zorg, verkeer en veiligheid (ook wel collectieve goederen genoemd).

Groepsvorming

• Groepsvorming is het ontstaan van bindingen tussen meer dan twee mensen die elkaar beïnvloeden en gemeenschappelijke waarden en normen ontwikkelen.
• Kenmerken van groepsvorming:
  • Gedeelde interesses, waarden, belangen en ervaringen.
  • Gemeenschappelijke gedragingen of regels die bij de groep horen.
  • Wensen om bij de groep te horen leiden tot aangepaste gedragingen.

Fases van groepsvorming

• Er zijn vijf fases bij groepsvorming:
  • Oriëntatiefase: onzekerheid overheerst.
  • Conflictfase: verschillen in opvattingen worden duidelijk.
  • Integratiefase: ontstaan van evenwicht.
  • Uitvoeringsfase: samenwerking.
  • Ordefase: institutionalisering van groepssamenwerking.

In- en uitsluiting

• Ingroup: de groep mensen die erbij hoort, met een gemeenschappelijke identiteit en band.
• Outgroup: mensen die niet bij de groep horen, tegen wie de ingroup zich afzet en met wie ze in strijd of competitie zijn.

Sociale controle

• Sociale controle is het beïnvloeden van het gedrag van anderen op basis van normen binnen een groep.
• Twee soorten sociale controle:
  • Informele controle: groepsleden wijzen elkaar op de waarden en normen van de groep.
  • Formele controle: mensen die vanuit hun beroep of functie anderen op de regels wijzen.

Stereotypen en vooroordelen

• Stereotypen en vooroordelen bestaan over outgroups, gebaseerd op cultureel aangeleerde beelden, generalisaties en aannames over bepaalde groepen.
• Stereotypen en vooroordelen kunnen zorgen voor afwijzing van andere groepen, waardoor de binding binnen een groep versterkt wordt.

Soorten groepen

• Informele groepen: mensen kennen elkaar, voelen emotionele verbondenheid en de rollenstructuur is flexibel (bijvoorbeeld een vriendengroep).
• Formele groepen: vastgelegde regels, hiërarchie, taken en rollen, vaak met gestelde doelen en normen (bijvoorbeeld een bedrijfsaffdeling).
• Primaire groepen: emotionele banden, steun, loyaliteit en belangrijk voor socialisatie (bijvoorbeeld familie of vriendengroepen).
• Secundaire groepen: doelgericht, onpersoonlijk en functioneel (bijvoorbeeld collega's bij een kantoor).

Einde van groepsbinding

• Bindingen tussen groepsleden kunnen beëindigd worden door verschillende factoren (bijvoorbeeld: niet meer willen horen, kunnen horen, mogen horen).

Leerdoelen Paragraaf 1

• De vier typen bindingen kunnen benoemd en uit een bron herkend worden.
• Begrippen collectief goed en groepsvorming worden begrepen en uit een bron herkend.
• De vijf fasen van groepsvorming kunnen uit bronnen gehaald worden.
• Het verschil tussen ingroup en outgroup is bekend.
• Het verschil tussen insluiting en uitsluiting is bekend.

Leerdoelen Paragraaf 1 (2)

• De drie redenen waarom mensen geen deel meer uitmaken van een groep, zijn bekend.
• Het verschil tussen informele en formele sociale controle is bekend.
• Het concept van stereotypen en vooroordelen is bekend en te herkennen in bronnen.
• Het verschil tussen informele en formele groepen, primair en secundair is begrepen en te herkennen in bronnen.

Ontstaan van sociale bindingen

• Drie sociologische verklaringen voor het ontstaan van sterke sociale bindingen in de maatschappij:
  • Gedeelde waarden en normen: zorgen voor saamhorigheid en bepalen identiteit.
  • Wederzijdse afhankelijkheid: 'welbegrepen eigenbelang'.
  • Dwang: bepaalde gedragingen afdwingen (bijvoorbeeld belasting betalen).

Sociale cohesie

• Sociale cohesie is het aantal en de kwaliteit van de bindingen tussen mensen in een samenleving, het gevoel van gemeenschap en verantwoordelijkheid voor elkaars welzijn.

Negatieve gevolgen van cohesie

• Hechte gemeenschappen kunnen mensen uitsluiten omdat ze 'anders' zijn en dit kan conflicten veroorzaken.

Leerdoelen Paragraaf 2

• Het kernconcept sociale cohesie is begrepen en uit bronnen te herkennen.
• De drie antwoorden op wat een samenleving bijeenhoudt, zijn bekend.
• De redenen waarom sociale cohesie negatieve gevolgen kan hebben, kunnen worden beargumenteerd.

Sociale instituties

• Sociale instituties zijn complexen van geformaliseerde regels die gedrag en relaties reguleren.
• Voorbeelden: huwelijk, gezinsstructuur.

Cultuur en sociale instituties

• Sociale instituten zitten ingebed in een cultuur en worden overgedragen via socialisatie.
• Veranderingen daarin nemen vaak veel tijd in beslag en veroorzaken vaak conflicten (bijvoorbeeld: Zwarte Piet discussie).
• Gedrag dat is voorspelbaar maakt, gaat vaak samen met sociale cohesie (bijvoorbeeld: religie, waarden, normen, taal en rituelen).
• Institutionele waarden zorgen voor voorspelbaarheid en stabiliteit in een samenleving met een nationale cultuur.

Kenmerken van sociale instituties

• Ze bestaan buiten het individu om.
• Ze hebben vaak een lange traditie.
• Ze zijn vrij stabiel maar veranderen wel door de tijd heen.
• Ze zijn niet alleen gebaseerd op dwingende of wettelijke macht, maar ook op moreel gezag.
• Ze zijn dwingend, gedrag wordt gesanctioneerd via beloning of straf, normen.

Leerdoelen Paragraaf 3

• Het concept van sociale instituties is begrepen en in een bron te herkennen.
• De samenhang tussen cultuur, sociale instituties en sociale cohesie is bekend.
• De vijf kenmerken van sociale instituties kunnen in een bron worden herkend.

Cultuurdinensies

• Culturele verschillen leiden tot verschillen in gedrag (bijvoorbeeld zorg voor ouders in Italië versus Nederland).
• Verschillende culturen gaan op verschillende manieren om met maatschappelijke problemen en ontwikkelingen.
• Hofstede's dimensies zijn patronen in culturele verschillen. Deze dienen om culturen met elkaar te vergelijken.

Cultuurniveaus

• Culturele verschillen zijn duidelijk te zien op verschillende niveaus: individueel, gezin/familie, maatschappij, instellingen, politiek, religie en instituties.
• Hofstede's dimensies zijn op verschillende niveaus van toepassing.

Hofstede dimensies

• Een classificatie met 6 dimensies om culturen te onderscheiden en vergelijken. Scoren van 0 (laag) tot 100 (hoog) per dimensie.
  • Grote versus kleine machtsafstand
  • Individualistisch versus collectivistisch
  • Masculien versus feminien
  • Zwakke versus sterke onzekerheidsvermijding
  • Lange- versus korte termijn gerichtheid
  • Hedonisme versus soberheid

Grote versus kleine machtsafstand

• De mate waarin minder machtige mensen verwachten en accepteren dat de macht ongelijk verdeeld is.
• Grote machtsafstand: duidelijke hiërarchie (bijvoorbeeld Rusland).
• Kleine machtsafstand: gelijkheid (bijvoorbeeld Zweden).

Individualistisch versus collectivistisch

• De manier waarop culturen omgaan met de vrijheid van het individu ten opzichte van de groep.
• Individualistisch: het individuele belang gaat boven dat van de groep (bijvoorbeeld de VS).
• Collectivistisch: de enkeling schikt zich naar de groep (bijvoorbeeld China).

Masculien versus feminien

• De vraag of in een cultuur de genderrollen gescheiden of overlappend zijn.
• Masculien: gescheiden rollen (bijvoorbeeld verwachting dat mannen buiten huis presteren).
• Feminien: overlappende rollen (bijvoorbeeld gelijkwaardigheid).

Onzekerheidsvermijding

• Hoe culturen omgaan met onzekere of onbekende situaties.
• Zwakke onzekerheidsvermijding: onzekerheid wordt als onderdeel van het leven gezien en wordt als uitdagend ervaren.
• Sterke onzekerheidsvermijding: duidelijke normen en regels in onzekere situaties, mensen reageren stressvol.

Lange versus korte termijn gerichtheid

• Verschillende manieren van culturen tegenover verleden, heden en toekomst.
• Langetermijn gerichtheid: streven naar toekomstige beloning, volharding, sparen
• Korte termijn gerichtheid: waarde aan tradities geven, gezichtsverlies voorkomen, sociale verplichtingen naleven.

Hedonisme versus soberheid

• De mate waarin het genieten van het leven centraal staat in een cultuur.
• Hedonisme: veel ruimte voor plezier en genot.
• Soberheid: strikte sociale normen, beloond worden voor een sober leven.

Leerdoelen Paragraaf 4

• De 6 dimensies van Hofstede zijn bekend en toepasbaar op het analyseren van samenlevingen.
• De uitersten van de cultuurdimensies zijn duidelijk en toepasbaar.
• De dimensies zijn toepasbaar en herkenbaar in bronnen.

Relativiteit

• Culturen zijn relatief en verschillen; wat in de ene cultuur normaal is, hoeft in een andere niet zo te zijn; dit heeft te maken met de referentiekader van een individu.
  • Bijvoorbeeld: Eskimo's hebben veel meer benoemingen voor sneeuw dan wij.

Institutionalisering

• Het proces waarbij een complex van waarden en (geformaliseerde) regels in standaard gedragspatronen wordt omgezet.
  • Voorbeelden: het kostwinnersgezin, verzuiling, verandering van wetten.

Voor- en nadelen van Institutionalisering

• Voordelen:
  • Voorspelbaar gedrag
  • Zingeving voor handelingen
  • Bindingen tussen mensen
• Nadeel:
  • Regels gaan boven de mens (vastlopen op regels)

Globalisering

• De invloed van globalisering zorgt voor meer of minder binding (afhankelijk van de visie).
• Hyperglobalisten zien globalisering als iets positiefs: internationale samenwerking, mondiale cultuurstromen.
• Andersglobalisten zien globalisering als negatieve invloed: homogenisering van de cultuur.

Leerdoelen Paragraaf 5

• De begrippen institutionalisering en globalisering zijn bekend en herkenbaar in bronnen.
• Verklaring van institutionalisering en globalisering in bronnen is mogelijk.
• Kenmerken van instituties, kostwinnersgezin, bevelshuishouding, en de verzuiling zijn bekend en te herkennen in bronnen.
• De verzuilde samenleving is bekend.

Leerdoelen Paragraaf 5 (2)

• Institutie veranderingen tussen 1950 en heden zijn bekend.
• De voor- en nadelen van institutionalisering zijn bekend.
• Verschillen tussen instituties en organisaties zijn bekend en in bronnen te herkennen.