Çağdaş Dünya Tarihi: 20. ve 21. Yüzyıllar

• Çağdaş Dünya Tarihi, 20. ve 21. yüzyılları kapsayan dönemi inceler. Bu dönem, iki dünya savaşı, soğuk savaş, sömürgeciliğin sona ermesi, küreselleşme gibi önemli olaylara sahne olmuştur.

I. Dünya Savaşı (1914-1918)

• Emperyalist rekabet, milliyetçilik akımları, bloklaşmalar (İttifak ve İtilaf Devletleri) ve silahlanma yarışı savaşın temel nedenleri arasındadır.
• Avusturya-Macaristan veliahtı Arşidük Franz Ferdinand'ın Saraybosna'da öldürülmesi (1914), savaşın başlamasında etkili olmuştur.
• İttifak Devletleri: Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı İmparatorluğu, Bulgaristan.
• İtilaf Devletleri: İngiltere, Fransa, Rusya (sonradan ABD ve İtalya katılmıştır).
• Savaşın Sonuçları:
  • Milyonlarca insanın ölümü ve sakatlanması.
  • Osmanlı, Avusturya-Macaristan, Rus Çarlığı gibi imparatorlukların yıkılması.
  • Türkiye, Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya gibi yeni devletlerin kurulması.
  • Versay, Saint-Germain, Triyanon gibi antlaşmalarla savaşın galipleri ve mağlupları arasında yeni sınırlar çizilmesi.
  • Milletler Cemiyeti'nin kurulması (uluslararası barışı koruma amacı).

Rus Devrimi (1917)

• Çarlık rejiminin yıkılmasına ve Sovyetler Birliği'nin kurulmasına yol açmıştır.
• I. Dünya Savaşı'nın getirdiği ekonomik sıkıntılar, toplumsal eşitsizlikler ve Çarlık rejimine karşı muhalefet nedenleri arasındadır.
• Bolşevikler (Lenin liderliğinde) iktidarı ele geçirerek sosyalist bir devlet kurmuşlardır.

II. Dünya Savaşı (1939-1945)

• I. Dünya Savaşı'nın sonuçlarından kaynaklanan sorunlar, aşırı milliyetçilik (faşizm, nazizm), yayılmacı politikalar ve ekonomik krizler nedenleri arasında yer alır.
• Mihver Devletler: Almanya, İtalya, Japonya.
• Müttefik Devletler: İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği (sonradan ABD katılmıştır).
• Savaşın önemli olayları:
  • Almanya'nın Polonya'yı işgali (1939) savaşın başlangıcıdır.
  • Pearl Harbor saldırısı (1941) ABD'nin savaşa girmesine neden olmuştur.
  • Stalingrad Savaşı (1942-1943) savaşın seyrini değiştiren önemli bir dönüm noktasıdır.
  • Normandiya Çıkarması (1944) Batı Cephesi'nin açılmasını sağlamıştır.
  • Hiroşima ve Nagazaki'ye atom bombası atılması (1945) Japonya'nın teslim olmasını sağlamıştır.
• Savaşın Sonuçları:
  • Yaklaşık 50-85 milyon insanın ölümü.
  • Birleşmiş Milletler'in kurulması (uluslararası barışı ve güvenliği sağlama amacı).
  • Soğuk Savaş'ın başlaması (ABD ve Sovyetler Birliği arasında ideolojik ve siyasi rekabet).
  • Almanya'nın bölünmesi.
  • Sömürgeciliğin zayıflaması ve bağımsızlık hareketlerinin hızlanması.

Soğuk Savaş (1947-1991)

• ABD liderliğindeki Batı Bloku (kapitalist) ile Sovyetler Birliği liderliğindeki Doğu Bloku (komünist) arasındaki ideolojik, siyasi ve askeri rekabet dönemidir.
• Doğrudan bir savaş yaşanmamış, ancak vekalet savaşları, silahlanma yarışı ve propaganda faaliyetleri yoluyla gerilim sürekli yüksek tutulmuştur.
• Önemli olaylar:
  • Berlin Ablukası (1948-1949).
  • Kore Savaşı (1950-1953).
  • Küba Füze Krizi (1962).
  • Vietnam Savaşı (1955-1975).
  • Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgali (1979).
• Soğuk Savaş'ın Sona Ermesi:
  • Sovyetler Birliği'nin ekonomik ve siyasi sorunları.
  • Gorbaçov'un Glasnost (açıklık) ve Perestroyka (yeniden yapılanma) politikaları.
  • Berlin Duvarı'nın yıkılması (1989).
  • Sovyetler Birliği'nin dağılması (1991).

Sömürgeciliğin Sonu

• II. Dünya Savaşı sonrasında sömürgeci devletlerin zayıflaması ve bağımsızlık hareketlerinin güçlenmesiyle Afrika, Asya ve diğer bölgelerde birçok ülke bağımsızlığını kazanmıştır.
• Hindistan (1947), Cezayir (1962), Vietnam (1945), birçok Afrika ülkesi 1960'larda bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.

Küreselleşme

• 20. yüzyılın sonlarından itibaren hızlanan, ekonomik, siyasi, sosyal ve kültürel etkileşimin artması sürecidir.
• Ulaşım ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, uluslararası ticaretin serbestleşmesi ve çok uluslu şirketlerin yaygınlaşması küreselleşmeyi hızlandırmıştır.
• Küreselleşmenin olumlu etkileri arasında ekonomik büyüme, teknolojik ilerleme, kültürel çeşitlilik ve bilgiye erişimin kolaylaşması sayılabilir.
• Küreselleşmenin olumsuz etkileri arasında ise gelir eşitsizliğinin artması, işsizlik, kültürel yozlaşma ve çevresel sorunlar yer alır.

21. Yüzyılın Başlıca Sorunları

• Terörizm: Uluslararası terör örgütlerinin faaliyetleri (El Kaide, IŞİD vb.) küresel güvenlik için önemli bir tehdit oluşturmaktadır.
• İklim Değişikliği: Küresel ısınma, doğal afetlerin artması, deniz seviyesinin yükselmesi gibi sorunlar insanlığı tehdit etmektedir.
• Ekonomik Krizler: 2008 küresel finans krizi ve diğer ekonomik krizler dünya ekonomisini olumsuz etkilemektedir.
• Göç ve Mülteci Sorunları: Savaşlar, siyasi baskılar ve ekonomik nedenlerle insanlar ülkelerinden göç etmek zorunda kalmaktadır.
• Bölgesel Çatışmalar: Orta Doğu, Afrika ve diğer bölgelerde devam eden çatışmalar istikrarsızlığa yol açmaktadır.