Булану және конденсация

Булану және конденсация

• Булану - заттың сұйық немесе қатты күйден газ тәрізді (бу) күйге ауысуы.
• Булану кезінде сұйықтан жылдам молекулалар шығып кетеді, осының нәтижесінде сұйықтың температурасы төмендейді.
• Буланудың жылдамдығы сұйықтың түріне, температураға, еркін бетінің ауданына, сыртқы қысымға және атмосфера қозғалысына (жел) тәуелді.
• Булану кез келген температурада болады.
• Булану кезінде сұйық салқындайды, яғни ішкі энергиясы кемиді.
• Конденсация кезінде будан сұйыққа ауысу жүреді, осы кезде бу молекулалары конденсацияланып, сұйықтың ішкі энергиясы артады.
• Қайнау - сұйықтың барлық көлемінде (тек қана бетінде емес) және тұрақты температурада жүретін булану.
• Қаныққан бу қысымы атмосфералық қысымға теңескендегі температура қайнау температурасы деп аталады.
• Қайнау температурасы атмосфералық қысымға тәуелді: қысым төмендеген сайын қайнау температурасы төмендейді, қысым артқан сайын қайнау температурасы артады.
• Қалыпты қысымдағы қайнау температурасы қайнау нүктесі деп аталады. Су үшін бұл 100°C.

Қаныққан бу және қанықпаған бу

• Жабық ыдыстағы сұйықтың белгілі уақыттан соң деңгейі тұрақты қалпында қалады, яғни сұйықтан буланған молекулалардың саны конденсацияланған молекулалардың санына тең болады. Бұл күй динамикалық тепе-теңдік деп аталады.
• Өзінің сұйығымен динамикалық тепе-теңдік күйде болатын бу қаныққан бу деп аталады.
• Қаныққан бу қысымы оның тегіне (химиялық құрылым) және температураға тәуелді. Температураның артуымен қаныққан будың қысымы және тығыздығы артады.
• Тұрақты температурада қаныққан будың қысымы және тығыздығы көлемге тәуелді емес.
• Қанықпаған бу - өз сұйығымен динамикалық тепе-теңдікте болмайтын, яғни қанығуға жетпеген буды қанықпаған бу деп атайды.

Басқа ұғымдар

• Шық нүктесі – салқындау процессінде ауадағы су буының қанығу кезіндегі температурасы.
• Кризистік температура – сұйық тығыздығы мен оның қаныққан буының тығыздығы бірдей болатын температура.
• Газ – кризистік температурадан жоғары кездегі зат күйі.
• Бу- кризистік температурадан төмен кездегі зат күйі.

Бұл тест булану мен конденсация процестеріне арналған. Сұйықтың газ тәрізді күйге ауысуы және кері процесс кезінде температураның өзгерісін зерттеу шығады. Булану мен конденсацияның негізі қағидаттарын түсіндіруге көмектесетін тапсырмалар ұсынылған.