Биология 10-сынып

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson
Download our mobile app to listen on the go
Get App

Questions and Answers

Тіршіліктің жасушасыз формасы қандай?

  • Вирустар (correct)
  • Саңырауқұлақ
  • Балдыр
  • Бактерия

Жасуша теориясын қалыптастырған ғалым кім?

  • Т.Шванн (correct)
  • Ж.Б.Ламарк
  • Ч.Дарвин
  • Г.Мендель

Қалыпты адам кариотипі қанша хромосомалардан тұрады?

  • 47
  • 46 (correct)
  • 45
  • 48

Жасушаның қандай бөлінуінде хромосома саны екі есеге азаяды?

<p>Мейоз (C)</p> Signup and view all the answers

Жасушаның бөліну жолдары қандай?

<p>Митоз, мейоз (C)</p> Signup and view all the answers

Жасуша циклінің қандай кезеңінде ДНҚ молекуласы екі еселенеді?

<p>Синтездік (B)</p> Signup and view all the answers

ДНҚ синтезі жасуша циклінің қай фазасында жүреді?

<p>Синтездік фазасында (C)</p> Signup and view all the answers

Экологиялық факторлар қаншаға бөлінеді?

<p>3 (A)</p> Signup and view all the answers

Артикалық адаптивтік тип қай жер тұрғындарына тән?

<p>Арктика,Антрактида (C)</p> Signup and view all the answers

«Жануарлар қоршаған ортаны тек өздеріне қажет заттарды алып пайдаланады»-деп жазған кім?

<p>Э.Геккель (D)</p> Signup and view all the answers

«Фармогенетика» терминін ұсынған ғалым кім?

<p>Фогель (C)</p> Signup and view all the answers

Жыныстық процестің ең күрделі түрі қандай?

<p>гиногенез (C)</p> Signup and view all the answers

Ақуыздың синтезделуі неше кезеңнен тұрады?

<p>4 (B)</p> Signup and view all the answers

Генетикалық инженерия дегеніміз не?

<p>жасанды тұқым қуалаушылық материалдарын құрастыру (C)</p> Signup and view all the answers

Трансгенді ағзалар дегеніміз не?

<p>жасанды генотипке ие ағзалар (A)</p> Signup and view all the answers

Клондау дегеніміз не?

<p>бір жасуша не ағза ұрпақтары (A)</p> Signup and view all the answers

Тыныс алу процесін реттеп отыратын клеткадағы тотығу ферменттері қандай?

<p>Цитохромдар (D)</p> Signup and view all the answers

Пептилтрансфераза ферментінің белсенділігін нашарлататын улы ақуыз қандай?

<p>пуремицин (D)</p> Signup and view all the answers

Трансляцияның 2-ші кезеңіне қажет элемент неден тұрады?

<p>т-РНҚ (D)</p> Signup and view all the answers

Транскрипция және трансляция қайда бір-бірімен ілесіп жүреді?

<p>бактерия (D)</p> Signup and view all the answers

Белоктан тағам түрлерін алуда үлес қосқан ғалым кім?

<p>М.Ниренберг (A)</p> Signup and view all the answers

Эпигенез болжамы қандай тұжырымды білдіреді?

<p>Жыныс жасушаларында ешқандай дайын ағза болмайды. (C)</p> Signup and view all the answers

Шала түрленіп даму дегеніміз не?

<p>Жұмыртқадан дернәсіл, ал одан ересек дара дамып жетілуі. (D)</p> Signup and view all the answers

Даралардың ұрықтанбай дамуының қандай формалары бар?

<p>Партеногенез, гепогенез, андогенез. (A)</p> Signup and view all the answers

Экология терминін кім енгізді?

<p>Эрнст Геккель. (A)</p> Signup and view all the answers

Жыныстық көбеюдің ерекше түрі қандай?

<p>Партеногенез. (A)</p> Signup and view all the answers

Болашақ ағзаның барлық мүшелері жыныс жасушаларында қалай анықталады?

<p>Кішкентай күйде бұрын анықталады. (B)</p> Signup and view all the answers

Даралардың дамуының негізгі кезеңдері қандай?

<p>Жұмыртқа, дернәсіл, ересек дара. (B)</p> Signup and view all the answers

Жыныс жасушаларындағы құрылымдар қандай?

<p>Дайын емес және күрделі емес. (C)</p> Signup and view all the answers

Гепогенез дегеніміз не?

<p>Ұрықтанбай даму процесі. (D)</p> Signup and view all the answers

Делеция және дупликация қандай жыныстық көбею түрлері?

<p>Генетикалық өзгерістер. (D)</p> Signup and view all the answers

Белокты сипаттау кезінде қандай анықтама дұрыс?

<p>Жеке полипептидтік тізбектен құралған жоғары молекулярлы органикалық зат. (B)</p> Signup and view all the answers

Дисперсияның анықтамасы қандай?

<p>Белгінің өзгергіштік шегін көрсететін статистикалық көрсеткіш. (B)</p> Signup and view all the answers

Тұқым қуалау жөнінде дұрыс анықтама қайсысы?

<p>Структуралық-функционалдық белгілердің берілуі. (D)</p> Signup and view all the answers

Репарация дегеніміз не?

<p>ДНК молекуласында мутацияның ерекше ферменттердің қатынасуымен жөнделуі. (B)</p> Signup and view all the answers

Гендік терапияның мақсаты қандай?

<p>Генетикалық бұзылыстарды жөндеу. (D)</p> Signup and view all the answers

Плазмидалардың негізгі сипаттамасы қандай?

<p>Хромосомамен байланыссыз, дербес тұқым қуалау факторы. (C)</p> Signup and view all the answers

Фенотиптік өзгергіштік қалай туындайды?

<p>Орта факторларының әсерлері салдарынан. (D)</p> Signup and view all the answers

Генотиптік өзгергіштік неден пайда болады?

<p>Тұқым қуалаушылық материалдарының өзгеруі. (C)</p> Signup and view all the answers

Трансверсиялар туралы не айтуға болады?

<p>Пуриндік негіздің алмасуы. (A)</p> Signup and view all the answers

Популяциялық-статистикалық әдістің мақсаты неден тұрады?

<p>Популяциядағы генотиптің таралу жиілігін анықтау. (A)</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Вирустар дегеніміз не?

Тіршіліктің жасушасыз формасы, олар тек тірі жасушалардың ішінде ғана көбейе алады.

Жасушаны кім ашты?

Жасушаны ашқан адам - Роберт Гук. Жасушаны алғаш рет 1665 жылы ашқан.

Жасуша теориясын кім қалыптастырды?

Жасуша теориясын қалыптастырған ғалымдар - Теодор Шванн және Матиас Шлейден.

Митоз дегеніміз не?

Жасушаның бөліну процесі, онда аналық жасуша екі бірдей қыз жасушаларға бөлінеді, оларда хромосома саны сақталады.

Signup and view all the flashcards

Мейоз дегеніміз не?

Жасушаның бөліну процесі, онда жыныс жасушалары пайда болады, оларда хромосома саны екі есеге азаяды.

Signup and view all the flashcards

ДНҚ молекуласының екі еселенуі қайда жүреді?

ДНҚ молекуласының екі еселенуі жасуша циклінің синтездік фазасында жүреді.

Signup and view all the flashcards

Тұқым қуалаушылық дегеніміз не?

Тұқым қуалаушылық - ата-аналардан балаларына белгілердің берілуі. Бұл белгілер гендер арқылы беріледі.

Signup and view all the flashcards

Популяциялық-статистикалық әдіс

Белгілі бір генотиптің популяциядағы жиілігін анықтау үшін қолданылатын статистикалық әдіс.

Signup and view all the flashcards

Плазмидалар

Жасушада тұрақты күйде кездесетін және хромосомамен байланыссыз, дербес тұқым қуалау факторы.

Signup and view all the flashcards

Гендік терапия

Ағзаның сомалық жасушаларында немесе гаметаларында болған генетикалық бұзылыстарды жөндеу үшін гендерді қолданатын емдеу әдісі.

Signup and view all the flashcards

Репарация

ДНҚ молекуласындағы мутацияларды ерекше ферменттердің көмегімен жөндеу процесі.

Signup and view all the flashcards

Өзгергіштік

Белгілі бір генетикалық топтағы жеке адамдардағы айырмашылықтарды немесе өзгерістерді сипаттайды.

Signup and view all the flashcards

Фенотиптік өзгергіштік

Орта факторларының әсерінен пайда болатын, тұқым қуалаушылық материалдың құрылымы немесе мөлшері өзгермейтін өзгеріс.

Signup and view all the flashcards

Генотиптік өзгергіштік

Тұқым қуалаушылық материалдың құрылымының өзгеруінен туындаған өзгергіштік, яғни гендердің өзгеруі.

Signup and view all the flashcards

Трансверсиялар

Пурин негізінің (А,Г) пиримидин негізімен (Ц,Т) алмасуы немесе керісінше.

Signup and view all the flashcards

Преформизм болжамы

Жаңа ағзаның барлық мүшелері алдын ала жыныс жасушаларында толық қалыптасқан болады.

Signup and view all the flashcards

Амин қышқылы

Белоктың негізгі құрылымдық компоненті, ол аминқышқылдарынан тұрады.

Signup and view all the flashcards

Генетикалық инженерия дегеніміз не?

Тұқым қуалаушылық материалын жасанды түрде құру арқылы организмдердің генотипін өзгерту.

Signup and view all the flashcards

Қарапайым эволюциялық факторлар

Өмір сүруге қолайлы жағдайларға бейімделу, жаңа түрлердің пайда болуы, жаңа белгілердің пайда болуы эволюциялық өзгерістердің негізгі факторлары болып табылады.

Signup and view all the flashcards

Биотехнология дегеніміз не?

Биологиялық актив заттарды лабораториялық жағдайда өндіру, генетикалық инженерия, биологиялық жүйелердің қолданылуы және т.б. салаларды қамтитын кең ауқымды ғылым саласы.

Signup and view all the flashcards

Трансгенді ағзалар дегеніміз не?

Геномы жасанды түрде өзгертілген тірі организмдер.

Signup and view all the flashcards

Клондау дегеніміз не?

Бір жасушадан немесе ағзадан генетикалық жағынан бірдей көшірмелер жасау.

Signup and view all the flashcards

Ақуыздың синтезделуі неше кезеңнен тұрады?

Ақуыздың синтезделу процесі 4 кезеңнен тұрады: 1. ДНҚ-дан а-РНҚ-ға транскрипция; 2. а-РНҚ-ның рибосомаға қосылуы; 3. аминқышқылдарының т-РНҚ-ға қосылуы және рибосомага жеткізілуі; 4. аминқышқылдарының пептидтік байланыс арқылы бірігуі, яғни трансляция.

Signup and view all the flashcards

Тыныс алу процесін реттеп отыратын клеткадағы тотығу ферменттері қандай?

Жасушадағы тыныс алу процесін реттеп отыратын, тотығу реакцияларына қатысатын ферменттер.

Signup and view all the flashcards

Транскрипция және трансляция қайда бір-бірімен ілесіп жүреді?

Цитоплазмада болып, а-РНҚ-дан белок синтездеуге жауап береді.

Signup and view all the flashcards

Экологиялық факторлар қалай бөлінеді?

Жануарлар экологиялық факторлармен өзара әрекеттесіп өмір сүреді, олар тірі және тірі емес болуы мүмкін.

Signup and view all the flashcards

Стайерлер дегеніміз не?

Стайерлік - бұл организмнің сыртқы ортаның ұзаққа созылған өзгерістерге бейімделуі, яғни жаңа экологиялық жағдайларға бейімделу процесі.

Signup and view all the flashcards

Биосфералық қорықтар туралы концепция қашан ұсынылды?

Биосфералық қорықтар - бұл әртүрлі экожүйелер сақталатын аумақтар. Олардың мақсаты - экожүйелер мен тірі ағзалардың алуан түрлілігін сақтау.

Signup and view all the flashcards

Мезодерма негізгі қандай әдіспен қалыптасады?

Мезодерма - бұл эмбриондық дамудың үшінші қабаты. Ол терінің астында орналасқан және бұлшықет, сүйек, қан және басқа да мүшелердің дамуына қатысады.

Signup and view all the flashcards

Өте сирек құбылыс?

Генмен байланысты және сирек мутация болуы мүмкін.

Signup and view all the flashcards

Филогенез дегеніміз не?

Ағзалардың, систематикалық топтардың немесе олардың мүшелері мен жүйелерінің тарихи даму процесі.

Signup and view all the flashcards

Преформацияланған болжам дегеніміз не?

Жыныс жасушаларында бұрыннан барлық мүшелері кішкентай күйде қалыптасқан, яғни ересек ағзаның кішірейтілген түрі болады деген болжам.

Signup and view all the flashcards

Эпигенез болжамы дегеніміз не?

Жыныс жасушаларында ешқандай дайын, күні бұрын айқындалған кішкентай ағза болмайды, тек жаңа құрылымдар пайда болады деген болжам.

Signup and view all the flashcards

Тікелей даму дегеніміз не?

Жұмыртқадан ересек дара түрленбей, бірден жетіледі. Ал, кейбір жануарларда жұмыртқадан дернәсіл шығып, ол ересек дараға айналады.

Signup and view all the flashcards

Шала түрленіп даму дегеніміз не?

Жұмыртқадан дернәсіл шығып, ол бірнеше сатыдан өтіп (дернәсіл, қуыршақ, ересек) ересек дараға айналады.

Signup and view all the flashcards

Партеногенез дегеніміз не?

Тірі ағза өз бейнесін қалыптастыруға қабілетті, жыныстық көбеюсіз ұрпақ бере алады.

Signup and view all the flashcards

Экология дегеніміз не?

Жануарлардың тіршілік ету ортасын, олардың арасындағы байланыстарды және осы арадағы зат алмасуды зерттейтін ғылым.

Signup and view all the flashcards

Ұрық дегеніміз не?

Екі жыныстық жасуша қосылғаннан кейін пайда болатын жаңа ағза.

Signup and view all the flashcards

Делеция дегеніміз не?

Жасушада хромосомалардың қайта құрылуы, нәтижесінде геномда ДНҚ-ның бір бөлігі жоғалады.

Signup and view all the flashcards

Дупликация дегеніміз не?

Жасушада хромосомалардың қайта құрылуы, нәтижесінде геномдағы ДНҚ-ның бір бөлігі екі еселенеді.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

Жасуша биологиясы және генетикасы

  • Жасушасыз тіршілік формалары: Вирустар
  • Жасуша ашылған жыл: 1665
  • Жасушаны ашқан ғалым: Р.Гук
  • Жасуша теориясын қалыптастырған ғалым: Шванн-Шлейден
  • Жасуша бөліну жолдары: Митоз, мейоз
  • Адам кариотипінде хромосомалардың саны: 46
  • Митоз: Хромосомалар саны өзгермейді
  • Мейоз: Хромосомалар саны екі есеге азаяды
  • Жасуша циклі: Синтез фазасында ДНҚ молекуласы екі еселенеді
  • Жасушалық орталық: Бөліну процесінде рөл атқарады
  • Тұқым қуалау белгілері: Тұқым қуалау жолымен берілетін белгілер
  • Адам кариотипінің А тобы: Ең ірі метацентрлік хромосомалар
  • Адам кариотипінің В тобы: Ірі субметацентрлік хромосомалар
  • Тұқым қуалаушылық түрлері: Рибосомалық, митохондриялық, цитоплазмалық және митохондриялық
  • Жыныс жасушаларының бөліну жолы: Мейоз
  • Митоздық хромосомалардың түрлері: Субцентрлі, субметацентрлі, акроцентрлі және метацентрлі, телоцентрлі

Мутациялар және генетикалық өзгергіштік

  • Мутация түрлері: Трансверсиялар, геномдық, хромосомалық және сомалық
  • Гендік мутациялар: Нуклеотидтердің алмасуы
  • Хромосомалық мутациялар: Анеуплоидия, делеция, транслокация, дупликация
  • Геномдық мутациялар: Анеуплоидия
  • Адам генетикасы зерттеу әдістері: Цитогенетикалық, эксперименталдық
  • Кариотип: Хромосомалар саны, пішіні және мөлшері
  • Моносомия: 45 хромосомалы кариотип
  • Трисомия: 47 хромосомалы кариотип
  • Полиплоидия: Хромосома санының еселеп өсуі
  • Клайнфельтер синдромы: 47 ХХУ кариотипі
  • Процессинг: Интрондық учаскелердің қиылып шығарылуы
  • Сплайсинг: Экзондық учаскелердің қосылуы
  • Промотор: Ақпараттың көшірілуінің басталу нүктесі
  • Репрессор гені: Реттеуші ген
  • Генеалогиялық әдіс: Адам шежіресін құрастыру және талдау
  • Пробанд: Шежіре құрастыруға себепші адам

Эмбриогенез және даму биологиясы

  • Гаструла түрлері: 4 түр
  • Мезодерма: Телобласттық, энтероцельдік және хордалы
  • Алғашқы эктодерма: Жүйке тақтасы пайда болады
  • Балықтардың дамуы: 3 қатерлі кезең
  • Дамудық туа біткен ақаулар: Үстіңгі еріннің және қатты тәндік бітіспеушілік
  • Макросомия: Нәресте денесінің үлкен болуы
  • Гетеротопия: Ағзаның тұрақты орналасуды бұзуы

Экология және эволюция

  • Экологиялық факторлар: 3 түр
  • Стайерлер: Сыртқы ортаның ұзаққа созылған өзгеріске бейімделу
  • Арктикалық адаптивті тип: Арктика және Антарктида тұрғындарына тән
  • Мәдени-шаруашылық тип: Табиғи ортаға тәуелді
  • Түр дараларының улкен-кіші топтары: Популяция
  • Биосфералық қорықтар: 1973 жылы
  • «Адам және биосфера» бағдарламасы: ЮНЕСКО
  • Тірі ағзалар қауымдастығы: Биоценоз
  • Гипоксия : Таулы аймақтарда
  • Фармогенетика: Фогель

Белоктар және генетикалық информация

  • Ақуыз-иммуноглобулиннің қызметі: Қорғаныштық
  • Рибосоманың белсенді орталықтарының саны: 2
  • Генетикалық кодтың триплетті болатынын тапқан ғалым: М. Ниренберг
  • Генофонд: Популяция дараларының генетиптері мен фенотиптерінің жиынтығы
  • Популяция генофондына әсер ететін факторлар: Гендердің дрейфі, мутациялар
  • Популяция генофондының өзгеруі: Эволюциялық құбылыс
  • Ақуыздың синтезделу кезеңдері: 3
  • Генетикалық инженерия: Жасанды тұқым қуалаушылық материалды құрастыру
  • Биотехнология: Биологиялық актив заттарды лабораториялық жағдайда өндіру
  • Трансгенді ағзалар: Жасанды генотипке ие ағзалар
  • Клондау: Бір жасуша не ағзаның ұрпақтары
  • Тыныс алу процесін реттейтін ферменттер: Цитохромдар
  • Бұлшық ет белогының молекулалық массасы: 1500000
  • Tрансляцияның 2‐ші кезеңінің элементі: t-РНҚ
  • Белок: Органикалық зат, аминқышқылдарынан тұрады
  • Дисперсия: Белгінің өзгергіштік шегін көрсететін статистикалық көрсеткіш
  • Биохимиялық әдістер: Ферменттік жүйелердің белсенділігін зерттеу
  • Тұқым қуалау: Ағзалардың құрылымдық - функционалдық біртұтастығын ұрпақтан-ұрпаққа жалғастырып отыратын қасиет
  • Плазмидалар: Жасушада тұрақты күйде кездесетін, хромосомамен байланыссыз дербес тұқым қуалау факторы
  • Гендік терапия: Ағзаның сомалық жасушаларында және гаметаларында, зигота дамуының бастапқы сатыларында пайда болған генетикалық бұзылыстарды жөндеу
  • Репарация: ДНҚ молекуласында пайда болған мутацияның ферменттер арқылы жөнделуі
  • Өзгергіштік: Ағзалардың белгілерінің және қасиеттерінің азды-көпті өзгеруі
  • Фенотиптік өзгергіштік: Орта факторларының әсерлерінен болады
  • Генотиптік өзгергіштік: Тұқым қуалаушылық материалдарының өзгеруінен болады
  • Трансверсиялар: Пуриндік негіздің (А, Г) пиримидиндік негізбен (Ц, Т) алмасуы
  • Преформизм: Болашақ ағза жыныс жасушаларында барлық мүшелері толық қалыптасқан, бірақ өте кішкентай күйде бұрын анықталады деген болжам
  • Эпигенез: Жыныс жасушаларында ешқандай дайын, бұрыннан анықталған кішкентай ағза болмайды деген болжам
  • Шала түрленіп даму: Жұмыртқадан дернәсіл, содан кейін ересек дара дамып жетілуі
  • Даралардың ұрпақтанбай дамуы: Партеногенез,гіногенез, андрогенез
  • Экологиялық факторлардың саны: 3
  • Адам қоғамының дамуындағы ғылыми-техникалық эра: 100 жылдай
  • ДНҚ молекуласының ең маңызды қасиеті: Өздігінен екі еселенуі
  • Дисперсті репликациялану: ДНҚ
  • Белок синтезінде матрица: a-PHK
  • Күн сәулесінің әсерінен протопластидтерден: Хлоропласт

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

Related Documents

Биология: Past Paper PDF

More Like This

Use Quizgecko on...
Browser
Open
Browser
Browser