Biologie: Celdeling en Weefsels

Celdeling

• Mitose: 1 cel (2N) kopieert genetische informatie naar 1 cel (4N), gevolgd door deling naar twee identieke cellen (2x2N).
• Meiose: 1 cel (2N) kopieert naar 1 cel (4N), gevolgd door twee delingen die resulteren in 4 niet-identieke cellen (4x1N).

Epitheelweefsel

• Eenlagig epitheel: bedekt oppervlakten en interne organen, met dicht bij elkaar liggende cellen en weinig tussencelstof.
• Voorbeelden: huid, slijmvliezen in de mond, darmkanaal, blaas, geslachtswegen.

Bindweefsel

• Soorten bindweefsel:
  • Losmazig bindweefsel: opslag van vet en vocht.
  • Stevig bindweefsel: trekvast, bijvoorbeeld kapsels rond organen en pezen.
  • Elastisch bindweefsel: rondom organen die moeten uitrekken, zoals longen en aorta.
  • Vetweefsel: voor energieopslag, isolatie en als stootkussen.

Kraakbeenweefsel

• Samenstelling: bestaat uit chondrocyten en een stevige matrix met glycosamineglycanen, zonder zenuwen of bloedvaten.
• Soorten:
  • Hyalien kraakbeen: bijvoorbeeld in embryo-skelet, luchtpijp.
  • Elastisch kraakbeen: bijvoorbeeld in oorschelp en neusvleugel.

Vestibulaire organen

• Bevat sacculus en utriculus.
• Volgbaar met endolymfe, haarcellen als receptoren voor evenwicht.

Neus en reuk

• Neusfuncties: reuk, ademhaling, filtering en verwarming van binnenkomende lucht.
• Conchae: vergroot het neusoppervlak.
• Orgaan van Jacobsen: aanvullend reukorgaan, detecteert feromonen en speelt rol bij sociaal gedrag.

Zintuigen

• Druk- en tastzintuigen: aanwezig in huid, bindweefsel en spieren; betrokken bij proprioceptie.
• Temperatuurzintuigen: thermoreceptoren voorkomen onderkoeling of oververhitting.
• Pijnzintuigen: verschillende receptoren, kunnen leiden tot sensitisatie bij langdurige pijn.

Smaakpapillen

• Gelegen op tong, monddak, en keelholte, bestaan uit smaakreceptoren en smaakporiën.
• Soorten: mechanische papillen en smaakpapillen.

Beenderen

• Indeling:
  • Pijpbeenderen: compact en massief (bijv. dijbeen).
  • Platte beenderen: breed, beschermen organen (bijv. ribben).

Klieren

• Exocriene klieren: afvoerbuis naar buitenwereld, bijvoorbeeld speekselklieren.
• Endocriene klieren: scheiden hormonen af in bloedbaan, bijvoorbeeld hypofyse en schildklier.

Hypothalamus en hypofyse

• Hypothalamus controleert het endocriene stelsel en heeft verbindingen met de hypofyse.
• Hypofyse: bestaat uit neurohypofyse (achterkwab) en adenohypofyse (voorkwab).

Hormonen

• ADH: bevordert waterresorptie in de nieren.
• Oxytocine: stimuleert gladde spieren van de baarmoeder en melkklieren.

Nierfunctie

• Produceert hormonen zoals renine (bloeddrukregulatie) en EPO (stimulatie bloedcelproductie).
• Nefron: functionele eenheid van de nier, verantwoordelijk voor filtering en urineproductie.

Vrouwelijke cyclus

• Cycli van teef: anoestrus, pro-oestrus, oestrus, metoestrus. Eerste loopsheid tussen 6-9 maanden.
• Hormoonfunctie: progesteron is essentieel voor innesteling van bevruchte eicel.

Bevruchting en embryonale ontwikkeling

• Bevruchting is mogelijk binnen 24 uur na ovulatie.
• Oestrogeen: verdikt endometrium; progesteron zorgt voor voorbereiding baarmoeder op innesteling.

Celstructuren

• Ribosomen zijn essentieel voor de eiwitvorming in de cel.
• Lysosomen bevatten enzymen die afvalstoffen afbreken voor hergebruik of uitscheiding.
• Golgi-apparaat fungeert als voorraadschuur voor stoffen die in de cel zijn gemaakt, en is bijzonder sterk ontwikkeld in kliercellen.
• Centrosomen bestaan uit klompjes eiwitten, belangrijk voor celdeling (mitose en meiose).
• De celkern bevat DNA, dat de erfelijke informatie van een organisme draagt.
• Chromosomen zijn DNA-structuren gehouden door eiwitten; mensen hebben 23 chromosomen, katten 19 en honden 39.
• Cytoplasma bevat celvloeistof en organellen, waarin eiwitten, suikers en ionen aanwezig zijn.
• Celmembraan scheidt de cel van de buitenwereld, neemt voedingsstoffen op, geeft afvalstoffen af en vangt signalen op. Bestaat uit een dubbele laag fosfolipiden.
• Celwand bevat celreceptoren en speelt een rol in de communicatie tussen cellen.
• Tussencelstof voedt cellen en neemt afvalstoffen op.

Celcommunicatie

• Communicatie verloopt via signaalstoffen die binden aan receptoreiwitten.
• Binding veroorzaakt een vormverandering in receptoreiwitten, wat kan leiden tot het openen van ionkanalen en activering van eiwitten.
• Signaalstoffen zijn endogeen (lichaamseigen) of exogeen (lichaamsvreemd).
• Remmechanismes breken de chemische binding tussen signaalstoffen en receptoren af.

Celdeling

• Tot de delen van het oog behoort de uvea, met veel bloedvaten en zenuwen, en reguleert lichtinval en kamerwaterproductie.

Anatomie van het Oog

• Hoornvlies: laat licht binnen; schade resulteert in troebelheid.
• Voorste en achterste oogkamer: verantwoordelijk voor kamerwatertransport.
• Iris: werkt als diafragma; controleert de pupilgrootte via spieren.
• Lens: bestaat uit eiwitten en water, normaal ondoorzichtig.
• Glasachtig lichaam: geeft oogbol steun en vorm.
• Netvlies: zet lichtprikkels om in zenuwimpulsen.
• Vaatvlies: levert zuurstof en voedingsstoffen aan fotoreceptoren.
• Hard oogvlies: ondersteunt de structuur van het oog.

Oorstructuur

• Oorschelp: geleidt geluid naar gehoorgang.
• Gehoorgang: huisvest talgkliertjes voor oorsmeerproductie.
• Trommelvlies: omzetting van geluidstrillingen in mechanische golven.
• Gehoorbeentjes (hamer, aambeeld en stijgbeugel): vervoeren geluidsgolven naar het binnenoor.
• Slakkenhuis: registreert geluid en bevat het evenwichtsorgaan.

Klieren en Hormoonhuishouding

• Exocriene klieren hebben een afvoerbuis voor afscheidingsproduct, endocriene klieren scheiden hormonen rechtstreeks in de bloedbaan.
• Belangrijke endocriene klieren: hypofyse, schildklier, bijnieren, en pancreas.
• Hypothalamus koppelt het endocriene systeem via de hypofyse.
• Hypofyse bestaat uit twee delen: neurohypofyse en adenohypofyse, elk met verschillende functies.

Hormonen

• FSH: bevordert follikelgroei en spermatogenese.
• LH: reguleert oestrogeen- en testosteronproductie.
• Prolactine: stimuleert melkklierontwikkeling en melkproductie.
• Groeihormoon: invloed op lichaamsgroei.
• ACTH: stimuleert bijnierschorshormoonproductie.
• TSH: reguleert schildklieractiviteit.

Bijnieren

• Bestaat uit schors (cortex) en merg; schors produceert aldosteron, cortisol en androgene geslachtshormonen.
• Bijniermerg produceert adrenaline en noradrenaline op zenuwprikkels.

Schildklier en Bijschildklier

• Schildklierhormoon T4 beïnvloedt bijna alle organen en is cruciaal voor de groei.
• Calcitonine reguleert calciumhuishouding.
• Bijschildklier produceert PTH, verhoogt calciumspiegel in het bloed.

Cyclus van de Teef

• Levenscyclus bestaat uit vier fasen: anoestrus, pro-oestrus, oestrus en metoestrus.
• Loopsheid begint bij 6-9 maanden en is cruciaal voor voortplanting.
• Progesteron speelt een belangrijke rol na bevruchting en in het onderhoud van de dracht.