Bilgisayar Donanımı ve Yazılımı

Bilgisayar Donanımı ve Yazılımı

• Bilgisayarın temel bileşenleri donanım ve yazılımdır.

Donanım

• Donanım, bilgisayarın fiziksel ve dokunulabilir kısımlarını ifade eder.
• İç donanım, kasanın içindeki parçalardır.
• Dış donanım, kasanın dışında kalan parçalardır.

İç Donanım Parçaları

• Kasa kutusu, iç donanım parçalarını sabitler ve bir arada tutar.
• Güç kaynağı, donanım parçalarının elektrik ihtiyacını karşılar.
• Anakart, birçok iç donanım parçasının üzerine takıldığı ve düzenli çalışmasını sağlayan parçadır.
• İşlemci, bilgisayarın mantıksal ve matematiksel işlemlerini yapar ve bilgisayarın hızı işlemciye bağlıdır.
• RAM (Rastgele Erişimli Bellek), bilgisayarda yapılan işlemlerle ilgili verileri geçici olarak saklar ve bilgisayar kapatıldığında bu veriler silinir.
• Sabit disk (Hard Disc), bilgisayarda oluşturulan dosya ve klasörlerin kalıcı olarak kaydedildiği donanım parçasıdır.
• Ekran kartı, bilgisayardaki bilgileri monitöre göndererek kullanıcının görmesini sağlar. Monitörün bilgi kablosu ekran kartına bağlanmaktadır.
• Ses kartı, hoparlör ya da kulaklığın bağlandığı ve bilgisayardaki seslerin çıkmasını sağlayan parçadır.
• CD-DVD okuyucu ve yazıcı, taşınabilir hafıza birimlerine bilgi kaydetmek veya içindeki bilgileri okumak için kullanılır.

Dış Donanım Parçaları

• Monitör, bilgisayarda yapılan işlemlerin görüntülenmesini sağlar.
• Klavye, bilgisayara harf, rakam, sembol yazmayı ve komut vermeyi sağlar.
• Fare (Mouse), bilgisayara el hareketleri ve tıklama ile komut vermeyi sağlar.
• Yazıcı, bilgisayardaki bilgilerin kağıda aktarılmasını sağlar.
• Hoparlör, bilgisayardaki sesleri dışarı aktarır.
• Kamera (WebCam), bilgisayara hareketli resim kaydetmek veya internetten göndermek için kullanılır.
• Mikrofon, bilgisayara ses kaydı yapmayı veya internetten ses göndermeyi sağlar.

Yazılım

• Bilgisayarda kullanılan tüm programlara genel olarak "Bilgisayar Yazılımları" denir.

Yazılım Çeşitleri

• Sistem yazılımları, bilgisayarı yöneten yazılımlardır (Örn: Windows, PARDUS, MAC OS).
• Uygulama yazılımları, kullanıcının özel ihtiyaçlarını karşılayan yazılımlardır (Örn: Office, MSN Messenger).
• Art niyetli yazılımlar, genellikle yasa dışı yollarla yapılan ve programları devre dışı bırakmak veya kullanıcı bilgilerini çalmak üzere tasarlanmış yazılımlardır (Örn: Virüs, Trojan).
• Geliştirme yazılımları, kullanıcının isteğine göre yeni programlar geliştirmeye olanak sağlayan programlardır (Örn: C++, Visual Basic).

Kötü Amaçlı Yazılımlar

• Kötü amaçlı yazılım, bilgisayar veya mobil cihazdaki kötü amaçlı programları ifade eder.
• Bunlar, kullanıcının onayı olmadan yüklenir, bilgisayarın performansını düşürür, kişisel verileri tarar, siler ve donanımı olumsuz etkileyebilir.
• Korsanlar, kullanıcı sistemlerine sızmak için daha karmaşık yollar geliştirmektedir.

Kötü Amaçlı Yazılım Türleri

• Bilgisayar virüsleri, bir bilgisayarda birden fazla dosyaya virüs bulaştırabilir ve USB veya disketlerle yayılabilir.
• Solucanlar, insan yardımı olmadan bilgisayar ağlarını kullanarak yayılır ve sistem kaynaklarını tüketebilir veya veri çalmak için tasarlanmış veri yükleri içerebilir.
• Reklam yazılımları, otomatik olarak reklam gönderir ve bazıları tarama alışkanlıklarını izleyebilir.
• Casus yazılımlar, bilgisayarda yapılanları takip ederek, siber suçlulara göndermek üzere tuş vuruşları ve oturum açma bilgileri gibi verileri toplar.
• Fidye yazılımları, kişisel verileri şifreleyip fidye talep eder ve ödeme yapılmazsa verileri silebilir.
• Bot'lar, belirli eylemleri otomatik olarak gerçekleştirmek için tasarlanır ve korsanlar tarafından uzaktan yönetilen bilgisayarları ele geçirmek için kullanılabilir.
• Rootkit'ler, bir üçüncü tarafın bilgisayara erişmesine veya bilgisayarı kontrol etmesine olanak tanır ve genellikle varlıklarını gizler.
• Trojanlar, gerçek dosyaların kılığına girerek, yükleme sonrasında kötü amaçlı yazılım etkinlikleri gerçekleştirir.
• Hatalar, yazılım kodlarındaki kusurlardır ve bilgisayar üzerinde donma, çökme veya performans düşüşü gibi zararlı etkilere neden olabilir.

Bilgisayar Virüsleri ile İlgili Efsaneler

• Tüm hata mesajları virüs anlamına gelmez, donanım veya yazılım hatalarından da kaynaklanabilir.
• Virüs ve solucan bulaşması için kullanıcı etkileşimi her zaman gerekmez.
• Bilinen göndericilerden gelen e-posta ekleri de virüslü olabilir.
• Antivirüs programları her tehdidi durduramaz ve İnternet'te dikkatli davranmak önemlidir.
• Virüsler fiziksel hasara neden olmaz.

Ağ Topolojileri

• Topoloji, bir ağdaki bilgisayarların nasıl yerleşeceğini, bağlanacağını ve veri iletiminin nasıl olacağını belirleyen yapıdır.
• Fiziksel topoloji, ağın fiziksel görünümünü (fiziksel katman), mantıksal topoloji ise veri akışını belirler (veri iletim katmanı).

Topoloji Çeşitleri

• Yol (Bus) topolojisi: Tüm makineler tek bir kabloya bağlıdır.
• Halka (Token Ring) topolojisi: Düğümler halka şeklinde birbirine bağlanır.
• Yıldız (Star) topolojisi: Tüm düğümler ortak bir merkeze (hub veya switch) bağlıdır.
• Ağaç (Tree) topolojisi: Genellikle yıldız topolojisindeki ağları birbirine bağlamak için kullanılır.
• Karmaşık (Mesh) topolojisi: Her nokta diğerleriyle bağlantılıdır, bu da güvenli bir ağ yapısı sağlar.

Göbek (Hub)

• En basit ağ cihazlarından biridir, kendisine bağlı bilgisayarlara paylaşılan bir yol sunar.

İşletim Sistemi

• İşletim sistemi, bilgisayar donanımını yöneten, denetleyen ve temel sistem işlemlerini yürüten sistem yazılımıdır.
• Bilgisayarın çalışmasını sağlayan temel programdır.
• Bilgisayarda herhangi bir işlem yapmak veya program çalıştırmak için işletim sistemi gereklidir.

İşletim Sisteminin Görevleri

• Bilgisayardaki programları düzenler ve uyumlu çalışmalarını sağlar.
• Programların kullanacakları sabit disk ve diğer araçların paylaşımını sağlar.
• Bilgisayara takılı tüm parçaların uyumlu çalışmasını sağlar.

İşletim Sistemi Örnekleri

• Unix (System V, BSD, Solaris, AIX)
• Linux (Pardus, Ubuntu, Fedora, Debian)
• Windows (Windows 7, 8, 10, Server 2012)
• MacOS (OS X, IOS)
• Android (2.3 Gingerbread, 4.0 Ice Cream Sandwich, 5)

Dosya ve Dizin Kavramı

• Dosya: Diske (sabit disk, disket, CD-Rom) kayıt edilmiş bilgilere verilen isimdir.
• Her uygulamanın kendine ait bir dosya uzantısı vardır, bu uzantı dosyanın hangi programa ait olduğunu gösterir.
  • Word dosyaları ".doc(x)", Excel dosyaları ".xls(x)", PowerPoint dosyaları ".ppt(x)", Access dosyaları ".mdb(x)" uzantılıdır.
• Her dosyanın adı, uzantısı, boyutu (byte cinsinden), kayıt tarihi ve saati bulunur.
• Aynı klasörde aynı ada sahip iki dosya bulunamaz, ancak farklı klasörlerde aynı ada sahip dosyalar bulunabilir.
• Klasör (dizin): Dosyaların gruplandırılıp saklandığı yerdir.
• Klasörler içinde alt klasörler (subdirectory) bulunabilir.
• Her diskte en az bir kök dizin (root directory) bulunur.
• Kök dizin, diskin ilk dizinidir ve tüm diğer dizinler veya dosyalar altında oluşturulur.
• Kök dizin, disk formatlandığında otomatik olarak oluşturulur ve "\ " işareti ile gösterilir (örn: MyDocuments\BOTE\ders1).
• İç içe çoklu dizinler, disklerdeki dosyaları düzenlemek için kullanılır.

Kapasite Birimleri

• Bit: En küçük ölçü birimidir.
• Bayt: 8 bitin bir araya gelmesiyle oluşur.
• Kapasite birimleri küçükten büyüğe şu şekildedir : byte, kilobyte (kB), megabyte (MB), gigabyte (GB), terabyte (TB), petabyte (PB), exabyte (EB), zettabyte (ZB), yottabyte (YB).
• 1.44 MB veri disketlere, 700 – 800 MB verilere CD lere kaydedilir
• DVD'ler 2-3-4-16-25-50 GB veri saklayabilir
• USB bellek aygıtları (USB çubuk) 1 TB veri saklayabilir.
• Sabit diskler 640-750 GB, 1-2 TB veri saklayabilirler.

Windows 7 İşletim Sistemi

• Windows 7, Microsoft tarafından geliştirilmiş bir işletim sistemidir.
• Kişisel bilgisayarlar, masaüstü, dizüstü, netbooklar ve tablet PC'lerde kullanılmak üzere tasarlanmıştır.
• 22 Ekim 2009 tarihinde piyasaya sürülmüştür.
• Gelişmiş Görev Çubuğu, uygulamalar arasında geçişi kolaylaştırırken, yazılımlar ve belgeler arasında rahat ve hızlı dolaşmayı mümkün kılar.
• Windows Aero özellikleri, temiz bir masaüstü ve daha az uyarı ekranı sunar.

Windows 7 Arayüzü

• Masaüstü, bilgisayarın açılışta görünen ana ekranıdır.
• Başlat menüsü, yüklü programlara ve ayarlara erişim sağlar.
• Görev çubuğu, açık uygulamalar arasında hızlı geçiş imkanı sunar. -Görev çubuğu özellikleri: Sıçrama listeleri, sabitleme ve canlı görev çubuğu ön izlemeleri içerir.

Pencere Yapısı

• Sistem menüsü, pencere işlemlerini yönetir.
• Araç çubuğu, sık kullanılan işlemlere hızlı erişim sağlar.
• Başlık çubuğu, pencerenin adını gösterir.
• Simge durumuna küçült, pencereyi görev çubuğuna indirir.
• Ekranı kapla, pencereyi tam ekran yapar.
• Kapat, pencereyi kapatır.
• Çalışma alanı, içeriğin görüntülendiği alandır.
• Kaydırma çubukları görüntülenmeyen içeriğe erişmeyi sağlar.
• Durum çubuğu, pencere hakkında bilgi gösterir.

Windows'u Kişiselleştirme

• Masaüstünü Kişiselleştirmek
• Görev Çubuğunu Kişiselleştirmek
• Başlat Menüsünü Kişiselleştirmek

Masaüstünü Kişiselleştirme

• Başlat Menüsü - Denetim Masası - Görünüm ve Kişiselleştirme.
• Masaüstünde sağ tıklayıp Kişiselleştir seçilerek;
• Ekran koruyucu değiştirilebilir -Ekran çözünürlüğü değiştirilebilir,
• Yazı tipi değiştirilebilir,
• Renk ayarları değiştirilebilir, -Masaüstü arka plan slayt gösterisi oluşturulur.

Görev Çubuğunu Kişiselleştirme

• Başlat Menüsü – Denetim Masası - Görünüm ve Kişiselleştirme – Görev Çubuğu ve Başlat Menüsü. Görev çubuğu üzerinde sağ tıklayıp Özellik seçilerek;
• Görev çubuğu gizlenebilir,
• Ekranın sol,sağ, altına yada üstüne taşınabilir
• Görev çubuğunda bulunan düğmeler farklı durumlara göre özelleştirilebilir,

Başlat Menüsünü Kişiselleştirme

• Başlat Menüsü – Denetim Masası - Görünüm ve Kişiselleştirme – Görev Çubuğu ve Başlat Menüsü
• Görev çubuğu üzerinde sağ tıklayıp Özellik seçilerek;
• “Özelleştir” düğmesi ile bağlantıların, simgelerin ve menülerin görünüm ve davranışları özelleştirilir
• Güç düğmesinin varsayılan olarak hangi işlevi( Uyku, Kapat, Kilitle, Yeniden Başlat vb.) yerine getireceği seçilir

İnternet ve Web

• İnternet, dünya çapındaki bilgisayar ağlarını ve sistemlerini birbirine bağlayan elektronik bir iletişim ağıdır.
• World Wide Web (WWW veya web), internet üzerinde çalışan ve "www" ile başlayan adreslerdeki sayfaların görüntülenmesini sağlayan bir hizmettir. Web sadece internet üzerinde çalışan bir servistir.

İnternet Adresleri

WWW.ORNEK.COM gibi bir internet adresinde;

• “COM” kısmı “ticari kuruluş” tipini(site tipi),
• ORNEK kısmı alan adını(alan adı adresi),
• TR kısmı ise ülke uzantısını ifade eder.
• Adresler benzersiz IP(Internet Protocol) adreslerine karşılık gelir.

Ülke Uzantıları

• Türkiye için ".tr", Fransa için ".fr", İngiltere için ".uk" gibi ülke kısaltmalarıdır.

Internet Site Tipi Uzantıları

• .gov""( devlet kurumları), "".edu"( eğitim kurumları), "".org"( kâr amacı gütmeyen kuruluşlar) ve "".com"( ticari kurumlar)'dır
• .mil= Askeri kuruluşlar, .net=Servis sunucuları,.ac= Akademik kuruluşlar, .int= Uluslararası organizasyonlar ve .ftp: FTP Arşiv sitesi (ön ek )

Web (İnternet) tarayıcıları

• Web (İnternet) tarayıcıları internet üzerindeki web sayfalarının görüntülenmesini sağlayan; Google Chrome, Explorer, N Netscape, Maxthon,Opera vb. programlardır.

Web Tarayıcılar ve Özellikleri

• Erişmek istediğimiz adresi adres çubuğuna yazılır
• web tarayıcı sayesinde favori sayfalarımızı saklayıp daha sonra ziyaret edebilmekteyiz

Arama Motorları

• Arama Motorları yardımı ile İnternet üzerinde bilgiye ulaşmak için, arama motorlarına ihtiyaç duyulmaktadır.
• Arama motoları yaygın olarak; Yandex, Yahoo, Bing Google'dır.

Google Arama Motoru ve Hizmetleri

• Google dünyanın önde gelen arama motorlarından biridir.
• Google, arama motoruna ek olarak; Mail, Ajanda, Haritalar, E-posta grupları, akademik kaynaklar gibi çeşitli hizmetler sunar.

Arama Motorlarının Önemli Özellikleri

• Arama sonuçlarında en alakalı sayfalar önce listelenir.
• Arama motorları, kullanıcının konumuna ve önceki aramalarına göre sonuçları kişiselleştirir.

Arama Motorlarında Arama Yapma Püf Noktaları

• Arama motorlarının orta kısmındaki yazı alanına aranan kelime veya kelimeler yazılır. -Arama sonuçlarını daraltmak için; eğer Ankara'daki sinemalarla ilgili sitelere erişmek isteniyorsa «ankara sinema» yazılır
• İstenmeyen sonuçları elemek için - işareti kullanılır, Örneğin Ankara'daki Cepa'daki sinemaları listelenmesini istemiyorsak << Ankara sinemaları –Cepa >> yazılır.