Bilgisayar Donanımı ve Merkezi İşlem Birimi (CPU)

Bilgisayar Donanımı

• Bilgisayar, önceden yüklenmiş programlar doğrultusunda bilgileri saklar ve geri getirir.
• Aritmetik ve mantıksal işlemler yapar.
• Bilgisayarın elektronik bölümüne donanım, program bölümüne ise yazılım denir.
• Bilgisayarın gelişiminde değişmeyen dört unsur vardır: bilgi girişi, saklanması, işlenmesi ve çıkışı.
• Giriş birimleri klavye, fare, kamera, tarayıcı, faks-modemdir.
• Bilginin saklanma ortamları hard disk, disket, CD-ROM'dur.
• İşlem merkezi birimi (CPU) bilginin işlenmesini sağlar.
• Çıkış birimleri monitör, yazıcı, çizici ve modemdir.
• Donanım, bilgisayarı oluşturan fiziksel parçalardır.
• Donanım, merkezi işlem birimi (CPU) ve çevre birimlerinden oluşur.
• Çevre birimleri giriş (input) ve çıkış (output) birimleri olarak ikiye ayrılır.

Merkezi İşlem Birimi (CPU)

• Merkezi işlem birimi (CPU), bilgisayarın en önemli parçasıdır.
• Mikro işlemci olarak da adlandırılır.
• CPU komutları işler, hesaplamalar yapar ve bilgisayarın içindeki bilgi akışını yönetir.
• Kullanıcı komutlarını yorumlar ve programları çalıştırıp istekleri yerine getirir.
• CPU, toplama işlemi için devreleri açıp kapatır.
• Bu işlemler eş zamanlı olarak gerçekleşir.
• Eş zamanlı işlemler CPU'ya bağlı bir saatle (kuartz kristali) sağlanır.
• Saatin vuruşları Mega Hertz (MHz) birimiyle ölçülür.
• 33 MHz'lik bir bilgisayarın saat sistemi, saniyede 33.000.000 işlem yapar.
• Mikro işlemcinin hızı ve birim zamanda işlediği sözcük boyu, bilgisayarın hızını etkiler.
• Mikro işlemcinin hızı saniyede yapılan işlem sayısıyla ölçülür.
• Sözcük boyu, bilgisayarın birim zamanda işleyebileceği bit sayısıdır (8, 16 veya 32 bit olabilir).

Mikro İşlemci Türleri

• 8080: 4.77 MHz hızında çalışır ve 1 MB belleği kontrol eder, 8 bit sözcük boyu kullanır.
• 80286: 6-20 MHz hızında çalışır, 16 bite kadar belleği kontrol eder, çoklu işlem yapabilir.
• 80366: 33 MHz'e kadar hızlanır, 4 GB'a kadar belleği kontrol eder, 32 bit (DX) veya 16 bit (SX) sözcük boyu destekler.
• 80486: 80386'ya matematik işlemci eklenmiş ve ön bellek denetleyicisine sahiptir (486 SX veya 486 DX).
• 80586: Pentium olarak adlandırılır, Latince 5 demektir. 60-400 MHz arasında hıza ulaşabilir.

Ana Bellek (RAM)

• Giriş veya depolama cihazlarından okunan verileri ve programları geçici olarak saklar.
• İşletilen programların sonuçlarını ve çıktılarını geçici olarak tutar.
• "Rastgele erişim", bellekteki her adrese doğrudan erişim anlamına gelir.
• Bilgisayar kapatılınca RAM'deki veriler silinir.
• Çok kullanıcılı sistemlerde farklı kullanıcıların verileri aynı bellek alanını kullanır.
• Kullanım alanlarına göre daha pahalıdır.
• Ana belleğin temel görevleri:
  • Çalışan programların verilerini ve deyimlerini tutmak.
  • İşletim sistemi bileşenlerini saklamak.
  • Programların sonuçlarını saklamak.
  • Sabit disklere gönderilecek çıkış bilgilerini tutmak.
• Bellekteki her bölgenin bir adresi vardır.
• Bellek büyüklüğü, aynı anda çalışabilecek program sayısını ve hızını etkiler.
• Program, bellek kapasitesinden büyükse çalışmaz.
• 640 KB'lık belleğe yaklaşık 3 defter dolusu yazı sığabilir.
• Bellek bölümleri kapasitelerine göre şöyle ifade edilir:
  • Ana Bellek (Base Memory): 0 - 640 KB
  • Uzatılmış Bellek (Extended Memory): 641 - 1024 KB
  • Genişletilmiş Bellek (Expanded Memory): 1025 KB'tan yukarısı

Ön Bellek (Cache Memory)

• Ana bellek ile merkezi işlem birimi arasında yer alır ve daha hızlıdır.
• Sık kullanılan talimatları ve geçici bilgileri saklar.
• CPU'nun ana bellekten veri alma süresini kısaltarak bilgisayarı hızlandırır.
• CPU önce dâhili ön belleğe (en son işlenen verilerin kopyası) bakar, sonra hariciye, sonra ana belleğe yönelir.
• Ön belleğe göre daha yavaş bir süreçtir.

BIOS (Temel Girdi Çıktı Sistemi)

• BIOS yongası, bilgisayarın açılışında parçaları kontrol edip çalışmaya hazırlar.
• ROM türünde bir bellekte saklanır ve bilgiler silinmez.
• Yeni anakartlarda Flash ROM'a kayıtlıdır.
• BIOS içeriği değiştirilebilir ve hatalar giderilebilir.
• BIOS'un ilk görevi, açılışta bellek gibi parçaları kontrol etmek ve hata varsa kullanıcıyı uyarmaktır.
• Açılışta özel bir tuşla (DEL) BIOS kurulum ekranına girilebilir.
• Bu ekranda disk sürücü bilgileri gibi ayarlar değiştirilebilir.

Ana Kart (Motherboard)

• Bilgisayarın en önemli parçalarından biridir.
• Bellek, genişleme yuvaları, kartlar ve diğer elektronik parçalar bu kart üzerine yerleştirilir.
• Veri yolu, bilgisayarın içindeki birimler arasında veri taşır.
• Bilgisayarın temel devre kartıdır ve tüm elektriksel bileşenler bu kartta birleşir.

Genişletme Yuvaları

• Genişletme kartlarının (ses, ekran, modem, ağ kartı) takıldığı soketlerdir.
• Bilgisayara yeni özellikler ekler.
• Grafik kalitesini artırır, ses sağlar, internete bağlanmayı sağlar.
• Yuvaların tipi veri yolunu belirler.

Bilgisayar Kasası

• Bilgisayar parçalarını bir arada tutan metal veya plastik kutudur.
• Önceleri yatık (desktop, slim) kasalar kullanılırken, şimdi dik (mini tower) kasalar yaygındır.
• IBM, HP ve Compag genellikle masaüstü kasaları tercih ederler.
• Sunucu bilgisayarlarda genişleme olanakları fazla olan kasalar kullanılır.
• Kasanın en önemli parçası güç kaynağıdır.
• Normal şehir elektriğini bilgisayarın kullanabileceği elektrik enerjisine dönüştürür.
• Güç kaynağında ve mikroişlemcide soğutucu fanlar bulunur.
• PC'lerde güç kaynağı kapasitesi ortalama 200-250 watt'tır.

Portlar (Kasa Arkasında)

• Seri Port: 9 veya 25 iğneli "Erkek Konnektör" portlara fare, modem, tarayıcı ve yazıcı bağlanır. Bilgisayar seri portları COM etiketiyle tanır (COM1, COM2...).
• Paralel Port: 25 delikli "Dişi Konnektör" portlara yazıcı ve teyp takılır ve bilgisayar paralel portları LPT etiketiyle tanır.
• Monitör Portu: Monitörü bağlamak içindir ve görüntü kartı üzerinde bulunur.
• Klavye Portu: Klavyeyi ve fareyi bağlamak için kullanılır.
• USB (Universal Serial Bus) Portu: Yeni bir standarttır, birden fazla cihazı zincirleme bağlar ve 127 adede kadar cihazı destekler.
• Oyun Portu: Joystick'leri bağlamak içindir ve genellikle ses kartında bulunur.

Ekran Kartı

• Ekranla ilgili işlemleri gerçekleştirir ve mikroişlemci ile iletişim kurar.

Grafik Kartı

• Oyun, çizim, resim ve mimari çizimler için kullanılır.
• Grafik kartı türleri:
  • MDA: Tek renkli (720x320 piksel)
  • CGA: 4 renkli (400x200 piksel)
  • EGA: 16 renkli (600x400 piksel)
  • VGA: 256 renkli (800x600 piksel)
  • SVGA: 256 renkli (1024x768 piksel)

Ekran

• Grafikler satır ve sütunlardan değil, piksellerden oluşur.
• Piksel sayısı arttıkça ekrandaki görüntü daha net olur.

Ses Kartı

• Bilgisayardan gelen seslerin kalitesini artırır.

Sabit Disk ve Disketler

• Bilgisayarın belleğinde işlenen bilgiler, kapatılınca silinir.
• Bilgileri kalıcı saklamak için manyetik ortamlara aktarmak gerekir.
• En yaygın manyetik ortamlar hard disk ve disketlerdir.
• Disketler taşınabilirken, hard diskler sabittir.
• Disketlerin kapasitesi ve hızı düşüktür, hard diskler daha dayanıklıdır.
• Hard disk (sabit disk sürücüsü), bir bilgisayarın bilgi depolamak için kullandığı temel birimdir.
• Veriler manyetik olarak dönen disklerde saklanır ve dosya adını alır.
• Bilgisayarda birden fazla sabit disk veya bölüm olabilir. İlk sabit disk "C" sürücüsüdür.
• "D" harfi genellikle CD-ROM içindir.
• Sabit diskin kapasitesi MB veya GB ile ölçülür ve günümüzde 200-1000 GB arasındadır.
• Bazı üreticiler 1 GB'ı 1000 MB olarak tanımlayabilir.
• Disketler taşınabilir manyetik ortamlardır.
• Disketleri kullanmadan önce biçimlendirmek (formatlamak) gerekir.
• Biçimlendirme, disketi iz ve sektörlere ayırır.
• Disketler boyutlarına göre 3.5" ve 5.25" olarak ikiye ayrılır.
• 3.5" disketler için yaygın kapasite standartları:
  • Çift yoğunluklu (DD): 720 KB
  • Yüksek yoğunluklu (HD): 1.44 MB
• Disket sürücüler A ve B olarak adlandırılır ve artık çoğu bilgisayarda kullanılmamaktadır.

DVD (Digital Versatile Disc)

• DVD ilk olarak "Digital Video Disk" anlamında kullanılmıştır.
• Sonra "Digital Versatile Disk (Çok yönlü Sayısal Disk)" anlamını kazanmıştır.
• DVD görüntü, ses ve bilgiyi aynı ortamda saklayabilir.
• DVD-ROM'lar CD-ROM'un gelişmiş halidir.
• DVD Video'lar ise DVD oynatıcılarda izlenir.
• Bilgisayar DVD sürücüleri her iki formatı okuyabilir ve yazabilir.
• DVD Videolarda Mpeg-2 ve PCM sıkıştırması kullanılır.
• Olmayan bilgisayarlarda yazılım ile DVD videoları izlenebilir.
• DVD-ROM sürücülerinin ortaya çıkmasındaki en büyük etken, yazılımların kapasite ihtiyacıdır.
• DVD-ROM'ların kapasiteleri minimum 4.7 GB'tır ve 17 GB'a kadar çıkarılabilir.
• DVD-ROM'ların hızları CD-ROM'lardan çok daha yüksektir.
• DVD Video video programlarını tutar ve TV'de çalışır.
• DVD ROM bilgisayar verisini tutar ve DVD ROM sürücüde okunur.
• Ses CD'si ile CD ROM arasındaki fark gibidir.
• DVD ROM'un kaydedilebilir çeşitleri:
  • DVD-R: Bir kez kayıt yapılabilir.
  • DVD-RAM, DVD-RW ve DVD+RW: Binlerce kez kayıt yapılabilir.

DVD Çeşitleri

• DVD-R, organik boya polimer teknolojisini kullanır ve DVD sürücüleri ile uyumludur, kapasitesi 3.95 milyar byte'tan 4.7 milyar byte'a çıkmıştır.
• DVD-RW, silinebilir bir biçimdir, adres bilgisiyle birlikte yiv açarak kayıt yapar, kapasitesi 4.7 milyar byte'tır.
• DVD-RAM, faz değişim teknolojisini kullanır ve güncel sürücülerle uyumlu değildir, kapasitesi 2.58 milyar byte'tır.
• DVD+RW, DVD-ROM'lar, CD'ler, DVD-R ve DVDRW'lerle uyumludur, fakat DVD-RAM’larla uyumlu değildir.

Monitör (Ekran)

• Bilgisayarın mikroişlemcisinden gelen sinyalleri görüntüye dönüştüren birimdir, bir çıkış birimidir.
• En önemli özelliği çözünürlüktür (yatay ve dikeydeki piksel sayısı).
• Çözünürlük arttıkça ekrana daha fazla bilgi sığar, görüntüler küçülür.
• Multisync monitörler değişik çözünürlüklerde çalışabilir (640x480, 800x600, 1024x768, 1280x1024 gibi).
• Monitör büyüklüğü ekranın köşegen uzunluğuyla ölçülür ve standart monitörler 14" veya 15" büyüklüğündedir.
• Rahat çalışmak için 1024x768'den yüksek çözünürlüklerde 17" veya daha büyük monitörler seçilmelidir.
• Görüntü netliği, ekran yüzeyindeki noktaların (piksel) arasındaki uzaklığa bağlıdır.
• Nokta aralığı ne kadar küçükse görüntü o kadar net olur.
• Eski monitörlerde 0.39 mm olan nokta aralığı, şimdiki monitörlerde genellikle 0.28 veya daha küçüktür.
• Ekran tazeleme frekansı yükseldikçe daha sabit bir görüntü elde edilir.
• Titreşimsiz monitörler (Non-interlaced) gözü daha az yorar.
• Monitör ve görüntü kartı, ekranda görüntülerin sergilenebilmesi için birlikte çalışırlar.
• Görüntü kartı ana karta bağlı bir genişleme kartıdır.
• Monitördeki renk sayısı görüntü kartındaki bellek miktarıyla sınırlanır.
• Bellek, bilgileri monitöre göndermeden önce saklar ve renk sayısı görüntü kalitesini etkiler.

Klavye

• Harf, rakam, özel karakter ve fonksiyon tuşlarının bulunduğu bir bilgisayar giriş birimidir.
• Klavyeye basıldığında kod CPU tarafından belleğe aktarılır ve ekrana yansıtılır.
• Klavyeler F veya Q tipi olabilir.
• Q KLAVYE: İngiliz klavyesi olarak da adlandırılır, Q harfi sol başta yer alır.
• F KLAVYE: Türkçe klavye olarak da adlandırılır, daktilolardaki gibidir.
• Q TÜRKÇE KLAVYE: Ö, Ç, Ş, I, G, Ü harfleri sağ tarafa yerleştirilmiştir.
• Bazı tuşlar ekrana bir karakter yazmaz, bir etki oluşturur ve bazı tuşların işlevleri programdan programa değişir.
• Enter tuşu bir işi başlatır ve kelime işlemcilerde yeni paragrafa geçmeyi sağlar.
• Esc (Escape) tuşu işi yarıda keser veya geri dönmeyi sağlar, Windows'ta iptal düğmesini temsil eder.
• Fonksiyon tuşları (F1 gibi) belirli bir işlemi çabucak yapmak için kullanılır, çoğu programda yardım bilgilerini ekrana getirir.
• Tab tuşu DOS'ta imleci 5 karakter sağa taşır, Windows'ta iletişim kutusu pencerelerinde düğmeler arası geçişte kullanılır.
• Caps Lock tuşu büyük harf kilidini açar/kapatır.
• Shift tuşu harfleri büyük yazmak veya rakam tuşlarının üst kısmındaki sembolleri yazmak için kullanılır.
• Ctrl ve Alt tuşları başka tuşlarla birlikte belirli işlemleri yapar (Ctrl+S: kaydetme, Ctrl+Alt+Del: resetleme).
• Alt Gr tuşu Q klavyelerde ç, ş, ü ve ö gibi harfleri yazmak için kullanılır.
• Windows tuşu başlat menüsünü açar ve kısa yol tuşu olarak kullanılır ve klavyenin sol alt köşesinde yer alır.
• Sağ fare tuşu Windows'ta sağ fare tuşu ile aynı görevi görür ve boşluk tuşunun sağında yer alır.
• Back Space tuşu imlecin solundaki karakteri siler.
• Del (Delete) tuşu imlecin sağındaki karakteri siler.
• İns (Insert) tuşu karakterleri araya ekler veya üstüne yazar.
• Home tuşu satırın başına gitmeyi sağlar.
• End tuşu satırın sonuna gitmeyi sağlar.
• Page Up tuşu bir sayfa yukarı çıkmamızı sağlar.
• Page Down tuşu bir sayfa (bir ekran görüntüsü kadar) aşağı inmemizi sağlar.
• Pause tuşu yapılan işlemi durdurur ve bir tuşa basınca tekrar başlatır.
• Print Screen tuşu ekranın görüntüsünü yazıcıya gönderir veya panoya kopyalar.
• İmleç tuşları imleci hareket ettirir.
• Nümerik klavye Num Lock ışığıyla kontrol edilir ve rakamları veya imleci kontrol etmeyi sağlar.

Mouse (Fare)

• Klavyeden farklı olarak sadece komut girişinde kullanılır.
• Bilgisayar programı, mouse kullanımına uygun olmalıdır.
• Mouse altındaki bilye, mouse'u hareket ettirerek ekrandaki göstergeyi hareket ettirir.
• Genellikle sol tuş kullanılır.

Yazıcı (Printer)

• Bilgisayardaki bilgileri kağıda yazdırır.
• Yazış şekillerine göre gruplandırılabilir.
  • Nokta Vuruşlu Yazıcılar: Satıra yazdıkları karakter sayısına göre ayrılırlar (80 veya 136 sütunluk). İğne sayısına göre yazım kalitesi değişir (9 veya 24 iğne). Hız birimi CPS'dir (saniyede basılan karakter sayısı).
  • Lazer Yazıcılar: Yazım kalitesi ve hızı yüksektir. Sayfa sayfa basım yapar. Hız birimi PPM'dir (dakikada basılan sayfa sayısı).
  • Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar: Karakterleri mürekkep püskürterek yazarlar. Renkli ve grafik basımında iyidirler.

Çizici (plotter)

• Özellikle grafik çıktıları almak için kullanılır.
• Renkli kalemler ile renkli çıktılar alınabilir.
• Genellikle mimarlık ve mühendislikte kullanılır.

Tarayıcı (scanner)

• Fotoğraf, grafik ve düz yazıları okuyup bilgisayara aktarır.
• Aktarılan resim ve grafikler değiştirilebilir.
• El tipi tarayıcılar da vardır.
• Tarayıcılar SCSI kartla veya paralel çıkışa bağlanır.
• Paralel çıkışlı tarayıcılar daha ekonomiktir.

Modem

• Bilgisayarın telefon hatlarını kullanarak iletişim kurmasını sağlar.
• Modulation-demodulation kelimelerinden türetilmiştir.
• Sayısal veriyi analog veriye çevirir ve tersini yapar.
• Bu dönüşüm, telefon hatlarının sayısal veriyi taşıyamamasından kaynaklanır.
• İnternet ve BBS gibi ağlara erişimi sağlar.
• Faks yeteneği de olabilir.
• Ses(voice) özelliklide olabilir ve telesekreter görevi görebilir.
• Harici modemler seri port ile bağlanır.
• İki kısımda incelenebilir:
  • Dahili modem: Bilgisayarın içine takılır.
  • Harici modem: Dışarıdan kablo ile bağlanır.

İşletim Sistemleri ve Uygulamaları

• İşletim sistemleri, bilgisayar sistemlerinin gelişimiyle paralel gelişmiştir ve temek konulardan birisidir
• Kullanıcı ve donanım birimleri arasında iletişim kurmayı sağlar.
• Bilgisayarın yapısını genel olarak ele almak gerekir.
• Bilgisayar sisteminin genel olarak 4 bileşeni vardır: Donanım, Sistem yazılımları, Uygulama yazılımları, Kullanıcı Yazılımları
• CPU, bilgisayar sisteminin en temel bileşenidir.
• Disket , yazıcı , terminal gibi birimler donanım kısmını meydana getirir.
• Yazılım, olusturan donanım birimlerinin yönetimini ve kullanıcının işlerini gerçekleştirmesini sağlamakla görevlidir.
• Yazılım Olmaksızın bir bilgisayar sistemi elektronik birtakım kablolar , kartlar vs den ibarettir.

GELİŞTİRİLEN BİLGİSAYAR SİSTEMLERİNDE İKİ TANE ANA GRUP İNCELENEBİLİR

• Sistem Yazılımları (System Software)

• Uygulama Yazılımları (Application Software)

• System Software; Bilgisayarın kendisini kullanmakla alakalı yazılımlardır. (işletim sistemi, derleyiciler vb.)

• Aplication Software; kullanıcıların işlerine çözüm sağlayan örneğin çek, senet, stok kontrol vs. gibi yazılımlardır.

İŞletim sistemi = Bilgisayarın donanım ve yazılım kaynaklarını kontrol ettiği gibi, kullanıcılara ait uygulama yazılımlarının da çalıştırılmalarını kontrol eder. Ve her programla alakalı denetimleri sağlamayı başarır.

• Moden bilgisayar sitemi ; birden fazla CPU'ya sahip ve RAM, saatler, terminaller, diskler, bilgisayar ağı, yazıcı, cd-rom, disket ,teyp ünitelerinden oluşmaktadır. Doğl olarak karmaşık yapıdadır.

Programcıları karmaşık yapıdan etkilenmemesini sağlamak amacıyla donanımın üzerine ilave edilen yazılımların katmanlar şeklinde (layered system) olarak çalışması şeklindedir.

ALTTAKİ KATMANLAR ŞU ŞEKİLDEDİR

• En alttaki katman donanımı oluşturmaktadır. En alttaki katman; fiziksel üniteler, entegredevreler, kablolar, power ünite, disket/disk ünitelerivs. benzeri birimlerden gelmektedir. Bu katman mimarisi elektroniçiler ilgilendirmelidir.
• İkinci katmanda ise işletim sistemi ile donanımın karmaşıklığı kullanıcıya yansıtılmaz, aksine kullanıcın işini kolaylaşrırmaya odaklanır
• İşetim sistemi olmayan bilgisayarlar çok da kullanışlı değillerdir.
• İşletim sistemleri, kullanıcıların bir program istediklerinde; enter tuşuna basması yeterlidir.

İşletim Sistemi üzerinde yer alan bazı yazılımlar “Uygulama Yazılımları” olarak anılır : mesela derleyiciler, editörler, yardımcı programlar(virüs tarayıcı), veritabanı yönetim sistemleri, ağ yazılımları

• • İşletim Sistemi; genel olarak donanım üretici, yazılım geliştirici olan özel birt Firma tarafından yazılıp - pazarlanır,
• Sistemindeki donanım ve yazılım kaynaklarını kontrol eder ve kullanıcıların çözümlerini hızlıca geliştirmesini sağlar.

İŞLETİM SİSTEMİ TANIMI

• En büyüğünden en küçüğüne, bütün genel amaçlı bilgisayarlarda çalışan programlar, bir işletim sistemine gereksinim duyarlar. Bu yüzden bilgisayarlarda herhangi program çalıştırılmadan önce
• İşletim Sistemi ile programların ana belleğine (RAM) yerleştirilmeleri gerekir. Bu işlem genellikle bilgisayar ilk açıldığı zaman otomatik olarak yapılır ve HD’ deki İşletim Sistemi ana belleğe yüklenir.
• Bir işletim sisteminden beklenen hizmet, donanım ve yazılım kaynaklarının uyumlu ve verimli bir şekilde birlikte işletilmesidir
• Örneğin kullanıcı Cobol veya Pascal dili ile geliştirdiği uygulama programını, bir bilgisayar sisteminde çalıştırabilmesi için, uygulama programı ve verilerini yazabileceği bir disk ünitesi, verilerini yazdıracağı yazıcı ünitesi, bu programı işletecek işlemci (CPU)
• Ve gerçek bellek gibi donanım birimlerinin yanı sıra derleyici (compiler), yükeyici (loader) ve network yazılımları gibi yazılım birimlerine de ihtiyaç vardır.

İŞLETİM SİSTEMLERİ NEREYE KOYUYORUZ

• İşletim sistemini bir bilgisayar sisteminde kullanıcı ile iletişim kurarak, donanım ve yazılım nitelikli kaynakların kullanıcılar arasında adil bir biçimde paylaştırılmasını ve donanım ile yazılım birimlerinin etkin bir biçimde kullanılmalarını sağlayan sistem programları topluluğuna denir.

• İşletim Sistemi bilgisayar donanımı ile bilgisayar kullanıcısı arasında bir arayüz (interface) görevini gören programlar topluluğudur.

• Bu programlar topluluğunun genel amacı, bilgisayar kullanıcılarına programlarını çalıştırabilecekleri ortamı yaratmak ve bilgisayar sisteminin etkin ve verimli olarak kullanılmasını sağlamaktır.

• işletim sitemleri yapısal bağlamda birbirinden farklar göstermektedir. İşletim sistemleri genel anlamda donanım ve kullanıcı arasındaki köprü görevini üstlenir

• işlemlerin uygun sırada yapılmasını sağlar

• kaynak paylaştırıcısıdır. (merkezi işlem birimi + giriş-çıkış birimleri gibi)

• bilgisayarın güvenliğini sağlar, bütün kaynakların düzenli paylaşımını sağlar.

• donanımsal işleyişi de hissettirmeden hizmet vermeyi amaçlar işletim sitemli bilgisayar; modern bir bilgisayarın (CPU'sunu) ve belleği (RAM) paylaşmak için birçok ünite kontrol biriminden oluşur. Ve bütün birimler denetlenir.

• akım verildgiinde başlatma progrmı çalışr ve bütün birimler başlama pozisyonuna gelir.

• işetim sisreminn çekirdeği belleğe yerlesir ve sonra bir çok iş bitirmeyi bekler kesinti; yani işletim sisteminin o işlme öncelik vermesini anlatır. fakat işelmler sıraya konsa da belli fonksiyonlar ortaktır.

İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR

• a) Proses (Process) : bir sistemde anahtar kavramdır.
• Temelde “çalıştırılmakta Olan bir program” denmesidir. Programın verileri, program sayacı ve diger bölümlerinden oluşan veri yapısının şeklidir
• proses programın işletilmesine verilen isimdir
• kişisel bilgisayarlarda ortak tek kullanıcı vardır
• bazıları tekdüzenli programdır(Ms-DOS), bazıları da kullanıcıya programları alabilmesi için çok görevlidir(win İş.S) çoklu sistemde zorunluluk vardır
• ayırdetme çok önemlidir çünkü CPU ram vs kaynakları paylaştırmak gerekir
• *b) Dosyalar(Files)**: işletim sist temel fonksiyonladrı ,disklerin cevre üniteleri vs.
• Dizeler(Dosyas) şeklinde yapılandırılır.

protoses dosyalara hiyerarşi oluşturur

• *İş(Job)**:kullancıların bağımsız bir bütün olarak istedigi hizmetler bütünüdür komutların ard arda gelmesi sağlanmaktadır.
• Bir örnek vercek olursak: günümüzdeki işletim sistemiolan MS DOS

İstemci sunucu( Client server)

modern isletin sistemlrende genel eğilim, çekirdek(kanel), en düşük olabildiğince indigermektir.

Sunucu istegi yapar onay sonucu gönderir

Modemde Kernl -çekirdek

istemcikerle sunucular arasında iletişimi sağlamasıdır. işletim sisemini file server proses server, Memory servır gibi ayırmak yonetimi kolaylastırmıstır.

• file serber calısmassa sistme dumura ugramaz

terminal (sonta bulunana)

istemcik durumunda genelde calisdigimiz seyli le olandir

diğer ise sistemi hıc bilmeyen sadece klavye lemonitorden ibarettır.

• Boot (yeniden başlatma) yeniden açılması durumudur

• uyandırma çağırısı ; harekete geçen ilk işlem sist donanım uygun mu kontrol eder

• ve bios ta hatalar denetlenir

• ön yükleyici; yükleyici bellek içine yuklenir

• işletim sistemi tuttuğu bölümleri açar

• uyandırmacağrısı; komut seti ile başlar.

İşletim Sistemlerinin Tarihçesi

• İlk gerçek “Sayısal Bilgisayar” İngiliz matematikçilerinden Charles Babbage tarafından tasarlanmıştır. bu dönemde işletim sistemi yoktu.
• ilkinci Dünya savasini kadar AZ da olsa gelısme olmusdur ıık sayısal makinelerin geliştirilmesi mümkün olabilmiştir.
• bu gelistırlenler o zamanlar çok büyüklerdi bınlerce elektrik devresinden olusuyor ve ve cok daha yavasdlardı.
• makıneyı tasarlayan, kuran, işletenler aynı gruptu, işletim sistemi kullanılmoyordu adı dahı alınmamısdı. cardları yapıp okutuyorlardı.

İŞLETİM SİSTEMLERİNİN TARİHÇESİ ; ikinci Nesil işetim sistemlerınde 195 li yıllarda ;Transıstorterle büyük devrim

• bilgısayarlar o zaman müşterinin işlreinı yapabılceği bir duruma çıkısdı ve fırmalar tarfından satılmaya baslandı bu zaman tasarımcı ,üretici, operatorler, programcılar personel birbirinden ayırıdldılar. ve tabi ki hala pahalliydı.

• yazılımlarım kartlara yazdları programı gorevliye gotururdu

• operatör karta okutut sonra okunmuss sekilni aktarıp yuklerdi sonra kullanıcınınkını yuklerdı

• derleme bttkten sonara yazıcıdan çıktıyı alırdı

;bu durmda en buyuk aşama derlwyicinin bi defa yüklenmesnden sonra cok sayıda programçının 1 bata yüklenıp calışmalrıdı bundanönce bılıdği gibi her proçram çın lıderleyıcıkınımı yuklenm lazımdıc,

üçüncü nesil isletin sistemlerinde (firmalar hem mühendislik hemde ticarette işlerini yurutebilrlrdi ve İBM 360 ile duyuruludu.

*ücünu neslin en büyük avantaı ; transıtorlerin yerıne enrege devrelerın kullanılması

• bu zmnlada multı preogrammıng gellştirildi ( bölümleri ayırıp dıger taraf daha serbest bu sayede bir proram okuma yaparken diğer yandan programlar calısmakta idi bunun diğer adı ; spollıng( anı perıfel opratıon lonlline .Spolling ; o zama yazıcı gibi şeyleri kulllanıcılar direk kullanıyorlardı beklemden,

• örneğinvar dıyelm basılcak aynı anda 3 prgıam var o zamn bızım gıbı karmasa cıakrdı işte onada spookıng mekanızması yardım etmekydı özetle;

• Paylaşımlı kullanıma uygun olmayan çevre ünitelerinin, kullanıcılar arasında birbirlerini beklemelerine gerek olmaksızın paylaşıyorlarmış gibi kullanmalarını sağlar.

• hız bakımından Birbirinden farkli ünıtertelerdeki bılgı aktarımının hızlı bir şekilde yapalmesini saglar. yine üçncğ nesil Bilgisayalara gelen en büyüük yenilk Zaman Paylaşımıdır. aynı terminalda çaklsıracak kişilerı -ayrıca sunlar saglandı; cpu nun sırayla islerı paydasdırlması,

DOduncünesıl IsLETISISTEMLERI; Kişisel Bılgisayar deniliyo şimdiki dönemde ki bu makıneledr mini bilgisayardan farklı olandığıda a,fkat ucuzlulylada meshurdurlar

ve mesla burda ıkı tane ıseltoom sitemı etkıllüdür

Dorduncu nesıl işletım kıskemlerı daha cok ağ işletmin sistemleri ,ag dağitık işletim sistemleri

ağ İşletim siıstermnlerı var idi ;kulanıcılar baglantı saglayarak diledği makne ıle bilgi alişvırsı yapabilirlerdi, ,her makaıne kendı isletıs stemi il çalısır,

DAĞITIK ISLETIM SISTENLERINDE -BUNUN TERSINE MAKINE COK OLDUĞUU HALDE KULLANICILAR NORMAL TEK ISLEMCILI GIBI TASARIRLARDI KABACA

herşey temelde etklıı olark ızletım sistemleri tarfından gercelkestırıllr

####### IŞLETİM SISTEMININ BASLICA OZELLEKLERIKARŞILAŞTIRMALI 1 HALK

bbir andı ;aylnızza bır kulanının kullanması uygunsa , bir sistem grubuu calışannısagkayamaz

cok gorevı var olan kullanabilmelidir

sitemlne cok görevlilik mulitişaskn özelliği bulunmsması laızmm

• isde bunungıbı ısltesım sişetmerınıng kışmdında bulunan ve bazıalrınd bulunmuyan ceset özellkler özelikle endutryle isetım sıtemdının bahsedılırkende en fazlad konuşulan husları olçustrmahtadır bunları goz önünde dunduralım batc protecing yıgın ıllşleme ; ıesltem sıstemıne programlar sponlling sahasında sıralanır sonra derlımlşekşıldrır sonarsda calıişeırlr

yıgın işlemden cok kışyıs sisteminin vıemlıl gıderlerini azaltır, ,ancak sunlardan 2 sı cok Önamlıdır a) ıs yonetlmnın yonatıme sonlulanp sonucln kendsn donmesn beklermemz gerekir

kıssel bılgısarllrakdokı msdosd butç processin yıgındosyalarklı calsımasıdır bu dosaya basıldgı takdırde dos dosayları calsıtırmayı saglar

ınratactdıve (Ilkılesşl İşleme ; calısptırlam progrmları yoneten çalısma türüne ıslıkındor ve molahte bulunur burda kulalnıclar her türlü yola bulabilirler ıse karısabur

unlıne : verıler direk sıtseme girince anında verılsıteme sunulus bıymını tnelmlerım

• serıal pocesng tekkullanıcılı sımtemlerde olan isremdir kullanıcın kpomutlarını gerceklesdıremedir