yjrte

Komponente en Tipes Voer

• Dierevoer bestaan uit noodsaaklike voedingstowwe wat nodig is vir groei, instandhouding, voortplanting en produksie (melk, vleis, eiers en wol).
• Die hoofkomponente van voer sluit in water, koolhidrate, proteïene, vette, vitamiene en minerale.

Water in Voer

• Water is noodsaaklik vir metaboliese aktiwiteite, vertering, temperatuurreguleringen afvaluitskeiding.
• Verskillende plaasdiere benodig verskillende hoeveelhede water daagliks, met melkbeeste wat die hoogste inname benodig.

Proteïene

• Proteïene bestaan uit aminosure en is nodig vir weefselbou, ensiemproduksie en immuunfunksie.
• Dit speel 'n rol in spiergroei, suurstofvervoer (hemoglobien), metaboliese regulering (hormone) en ensiemfunksies.
• Proteïentekort kan lei tot swak groei, voortplantingsversaking en verswakte immuniteit.
• Herkouers kan sekere aminosure in die rumen sintetiseer, maar nie-herkouers is afhanklik van dieet-inname.

Koolhidrate

• Koolhidrate dien as die primêre energiebron vir diere.
• Dit bestaan in drie hoofvorms:
  • Monosakkariede (eenvoudige suikers) – bv. glukose en fruktose.
  • Disakkariede (twee suikermolekules) – bv. sukrose.
  • Polisakkariede (lang kettings van suikers) – bv. stysel, sellulose en glikogeen.
• Stysel is 'n belangrike energiebron vir diere, terwyl herkouers staatmaak op sellulose, wat deur rumenmikrobes afgebreek word.

Vette en Olies (Lipiede)

• Vette bevat meer energie per gram as koolhidrate en proteïene.
• Essensiële vetsure soos linoleïensuur en linoleensuur is nodig vir selmembraanintegriteit en hormoonproduksie.
• Vet word in weefsels gestoor as 'n energiereserve.

Vitamiene

• Noodsaaklike organiese verbindings wat in klein hoeveelhede benodig word vir verskeie biochemiese funksies.
• Dit word geklassifiseer in:
  • Wateroplosbare vitamiene (B-kompleks en vitamien C) – dit moet daagliks verbruik word.
  • Vetoplosbare vitamiene (A, D, E, K) – word in die lewer gestoor vir latere gebruik.

Minerale

• Minerale word verdeel in makro-elemente (kalsium, fosfor, magnesium, ens.) en mikro-elemente (spoorelemente) soos yster, sink en selenium.
• Tekorte in minerale kan lei tot ernstige gesondheidsprobleme soos ragitis (kalsiumtekort), bloedarmoede (ystertekort) en witspiersiekte (seleniumtekort).

Tipes Voer

• Dierevoer word oor die algemeen gekategoriseer as ruvoer en konsentrate:
  • Ruvoer: Hoë-vesel plantgebaseerde voer soos grasse, hooi, kuilvoer en oesreste.
  • Konsentrate: Lae-vesel, voedingstof-digte voer, verder verdeel in:
    • Proteïenryke konsentrate (bv. sojaboonmeel, vismeel).
    • Koolhidraatryke konsentrate (bv. mielies, koring, sorghum).

Voeraanvullings

• Aanvullings word by rantsoene gevoeg om die kwaliteit van die voer te verbeter.
  • Minerale aanvullings: Word gebruik wanneer gronde noodsaaklike minerale ontbreek (bv. kalsium en fosfor).
  • Vitamienaanvullings: Word bygevoeg wanneer diere vitamientekorte toon.
  • Nie-Proteïen Stikstof (NPN) Aanvullings: Ureum word algemeen in herkouerrantsoene gebruik as 'n stikstofbron vir rumenmikrobes.
  • Groeistimulante: Dit sluit in antibiotika, beta-agoniste en hormone om groei en produksie te bevorder.

Beplanning van 'n Voervloeiprogram

• Boere beplan voervloeiprogramme om konsekwente voeding deur die jaar te verseker.
• Die Pearson-vierkantmetode help met die formulering van gebalanseerde rantsoene deur die korrekte verhoudings proteïen- en energiebronne te bereken.

Verteerbaarheid van Voer en Voervloeiprogramme

• Verwys na die deel van 'n voer wat deur die dier se liggaam geabsorbeer word na vertering.
• Verteerbaarheidskoëffisiënt: 'n Numeriese waarde wat aandui hoeveel van die voer deur die dier benut word.

Faktore wat Verteerbaarheid Beïnvloed

• Dierspesies (herkouers verteer vesel beter as nie-herkouers).
• Voersamestelling (hoë vesel verminder verteerbaarheid).
• Verwerkingsmetodes (maal, korreling en verhitting verbeter verteerbaarheid).
• Maaltydgrootte (groot maaltye verminder verteringdoeltreffendheid).

Metodes om Verteerbaarheid te Verbeter

• Meganiese Verwerking: Maal, vergruis en rol verbeter verteerbaarheid deur die oppervlakte vir vertering te vergroot.
• Korreling: Verbeter voerinname en verteerbaarheid, veral by varke en pluimvee.
• Verhitting: Die gaarmaak van graan verbeter hul verteerbaarheid.
• Additiewe: Alkaliese behandelings verbeter verteerbaarheid deur onverteerbare komponente af te breek.

Energiewaarde van Voer

• Energie uit voer word geklassifiseer in:
  • Bruto Energie (BE): Die totale chemiese energie in voer.
  • Verteerbare Energie (VE): Die energie beskikbaar nadat fekale verliese afgetrek is.
  • Metaboliseerbare Energie (ME): Die energie beskikbaar nadat verdere energie wat in urine en gas verlore is, afgetrek is.
  • Netto Energie (NE): Die energie beskikbaar vir instandhouding en produksie nadat rekening gehou is met hitteverlies.

Voedingswaarde en Voedingsverhouding (VV)

• Meet die balans van energie tot proteïen in 'n voer.
• Voere met 'n VV van 4 tot 5 is geskik vir groei, terwyl dié met 'n VV van 7 tot 8 beter is vir vetmaak.

Vertering in Nie-Herkouers en Herkouers

• Die spysverteringskanaal is die pad waardeur voedsel beweeg en verteer word. Dit verskil tussen nie-herkouers en herkouers.

Vertering in Nie-Herkouers

• Nie-herkouers (bv. varke, pluimvee) het 'n eenvoudige maag sonder fermentasiekamers.
• Vertering behels meganiese afbraak (kou) en chemiese afbraak (ensieme en sure).
• Ensieme breek voedsel af in die maag, dunderm en pankreas.
• Voedingstofabsorpsie vind hoofsaaklik in die dunderm plaas.

Vertering in Herkouers

• Herkouers (bv. beeste, skape, bokke) het 'n vierkamermaag wat mikrobiese vertering fasiliteer:
  • Rumen: Die grootste kamer, wat microbes huisves wat sellulose afbreek.
  • Retikulum: Vorm voedselbolusse vir herkou (kou van die herkou).
  • Omasum: Absorbeer water en voedingstowwe.
  • Abomasum: Die "ware maag" waar ensimatiese vertering plaasvind.

Rumenmikrobes en Hul Rol

• Sellulolitiese Bakterieë: Breek sellulose af in vlugtige vetsure (VV's).
• Metanogene Bakterieë: Produseer metaan as 'n neweproduk van fermentasie.
• Protosoë: Help met die vertering van plantmateriaal.
• Swamme: Help om veselagtige plantmateriaal af te breek.

Absorpsie van Voedingstowwe in Herkouers

• VV's wat in die rumen geproduseer word, verskaf die primêre energiebron vir herkouers.
• Voedingstowwe word deur die rumenwand geabsorbeer (osmose en diffusie).