BBY 155 Bilgi Okuryazarlığı

BBY 155 Bilgi Okuryazarlığı

• Dersin adı: Bilgi Okuryazarlığı
• Dönemi: 2024-2025 Güz
• Tarih: 23.10.2024

Araştırma Süreci: Arama Stratejisi Oluşturma ve Bilgiyi Bulma

• Araştırmaya başlarken yapılması gerekenler
• Ön araştırma aşamasında kullanılabilecek kaynaklar
• Uygun konu seçimi
• Konu daraltma veya genişletme
• Anahtar kelime/sözcük seçimi
• Arama yardımcıları

Görev 1

• Literatür özeti ödeviniz için belirlediğiniz konuyu yazın
• Seçtiğiniz konuyu bir Word belgesinin ilk sütununa yazın

Araştırmaya Başlarken

• Araştırmaya başlamadan önce konular doğru bir şekilde seçilmeli
• Doğru konu seçimi için ön araştırma yapmak şarttır
• Ön araştırma yapılmadan seçilen konular ile çalışmak, konu değişikliği ile sonuçlanabilir
• Ön araştırmada bilimsel yayınlar mutlaka kullanılmak zorunda değil
• Popüler yayınlar da konu seçimi için fikir verebilir

Ön Araştırma

• "Roma" ile ilgili çalışma yapılacaksa?
• "Türk Sanat Müziği" ile ilgili çalışma yapılacaksa?
• "COVID-19" ile ilgili çalışma yapılacaksa?
• Diğer potansiyel konu alanları

Araştırmaya Başlarken..

• Çok geniş veya çok dar konularla çalışılmamalı
• Konu seçimi çok önemli
• Konu seçmeden önce yeterli altyapı sağlanmalıdır
• Araştırma yaparak konu hakkındaki altyapıyı oluşturmak önemli
• Ön araştırma sonucu konu net bir şekilde ortaya konmalıdır

Konu Seçimi / Konu Belirleme

• Konu seçiminde güncel olayların verildiği siteler, wikipedi ve haber bültenleri kullanılabilir

Konu Seçerken Cevaplamanız Gerekenler

• Bu konu hakkında ne derece bilgi sahibiyim?
• Bu konuyu anlayabilir miyim?
• Bu konu ilgimi çekiyor mu?
• Bu konu hakkında yeterli kaynak var mı?
• Kaynaklara erişebilir miyim?
• Erişebilmek için ne kadar zaman ayırmam gerekecek?
• Bu konudan ne kazanacağım?
• Bu konunun faydaları nelerdir?

Konuya Dair Fikir Oluştuktan Sonra

• Konuyu şekillendirin
• Konuyu daraltın veya genişletin
• Konuyu iyi tanımlayın, bu size anahtar kelime seçiminde yardımcı olacaktır

Konu Daraltma

• Konu örneği: Almanya'da yaşayan Türklerin içinde bulunduğu dışlanmışlık hissi ve 1990 sonrası hiphop müziğe etkisi
• Konuyu daraltmak için potansiyel unsurlar:
• Genel başlık: Hip-hop Müziği
• Zaman aralığı: 1990 sonrası
• Yer: Almanya
• İnsanlar ya da gruplar: Almanya'da yaşayan Türkler
• Olay: dışlanmışlık hissi

Konu Belirleme

• Yakından televizyon izlemenin göze etkisi nedir? (Konu örneği)
• Yakından televizyon izlemenin çocuk üzerindeki olumsuz etkileri nelerdir? (Konu başlığı örneği)

Konu Belirleme Örnekler

• Uygun değil: Dostoyevski'de özgür irade, Türkiye'de yerli otomobil girişimleri, Utangaçlık (bu konular çok geniştir) - Bilgi ve eylem (kavram arayışı belirsizdir)
• Uygun: Karamazov Kardeşler'de Dostoyevski'ye göre özgür irade ve kadercilik çatışması

Görev 2

• Daha önceden düşündüğünüz konu başlığını, verilen bilgilere göre gözden geçirerek ikinci sütuna yazın.

Anahtar Sözcük Seçimi

• Konuyu daraltın veya genişletin
• Anahtar kelime seçimi için dikkat edilmesi gerekenler:
  • Konuya ait temel kavramlar nelerdir?
  • İkincil kavramlar var mıdır?
  • Tanımlayıcı/açıklayıcı diğer sözcükler neler olabilir?
  • Konu seçiminde sık karşılaşılan kavramlardan kaçınılmalıdır

Anahtar Sözcük Seçimi - Örnekler

• Yetişkinler için yazılan çocuk klasikleri: Gulliver'in Gezileri, Robinson Crusoe vb.
• Tıp akademisyenlerinin elektronik veri tabanları ve elektronik dergiler (Hacettepe Üniversitesi örneği)
• TC Milli Eğitim Sisteminde Bilgi Okuryazarlığı: politikalar, programlar, öğretmenler, öğrencilerle ilgili araştırmalar
• Bilgi bilimlerinde yayın gecikmeleri ve erken görüşler içeren dergiler

Eşanlamlı Sözcükler

• Yazılarınızda farklı yazarlara göre farklı tanım ve anlamlar olabilir
• Aynı anlamı ifade eden farklı kelimeler kullanılmalı
• Örnek: "Ergenlik" yerine "adolescence" kullanılabilir

Görev 3

• Daha önce belirlediğiniz konu başlığı için anahtar kelimeleri seçin ve bunları üçüncü sütuna yazın

Arama Yardımcıları

• VE (AND), VEYA (OR), DEĞİL (NOT): Bu operatörler, aramaları daraltmak veya genişletmek için kullanılır.
  • AND: Birden çok kelimeyi aynı anda içeren sonuçlar getirir
  • OR: Kelimelerden en az birini içeren sonuçlar getirir
  • NOT: Belirtilen kelimeyi içermeyen sonuçlar getirir
• Tırnak İşareti: Belirli bir ifadeyi aramalarınızda kullanmak için tırnak işaretleri kullanabilirsiniz
• Truncation/Jokerler/Kısaltmalar: Bazı harfler yerine "*" (herhangi karakter dizi), "?", "#" (tek bir karakter) kullanılabilir
• Google İpucu: filetype: (filetype:pdf, filetype:ppt gibi)

Arama Sırası

• Veri tabanlarını arayış işleminiz için kullandığınız komutlara göre takip edecektir.
• Boolean işleçlerinden doğru şekilde faydalanmak için mantıksal sıra önemlidir
• AND ve OR operatörlerini doğru sırayla kullanın
• Bir aramada AND ve OR'u kullanırken AND'i önce yapın
• OR ile bağlanacak kelimeler parantez içerisinde yazılmalıdır

Google Operatörler

• Tam eşleşme kelimeleri tırnak işareti içinde yazın
• Belirli bir sitede arama yapın
• Arama sonuçlarını kelimelerle sınırlandırın

Google İpucu Filetype

• Google'da, özellikle Google Scholar'da arama yaparken bilimsel makalelerin tam metinlerine ulaşmak için filetype:pdf yazın
• Sunum dosyaları için filetype:ppt yazabilirsiniz

Google Gelişmiş Arama

• Google'da daha karmaşık arama işlemleri yapabilmek için Gelişmiş Arama'yı kullanabilirsiniz
• Kelime girdiğiniz alanlar:
  • Tümü bu kelimeleri içerenler/Tüm bunlar
  • Bu tam kelime veya ifade
  • Bu kelimelerden herhangi birini içeren
  • Bu kelimelerden hiçbirini içermeyen

Yararlanılan Kaynaklar

• Zehra Taşkın (2019-2020) BBY 155 Bilgi Okuryazarlığı ders slaytları
• Hacettepe Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
• Ramazan Y (2021). Araştırmanın Alfabesi

Bu quiz, Bilgi Okuryazarlığı dersine dair arama stratejilerini anlamanızı sağlayacaktır. Araştırma sürecinin aşamaları, konuların doğru seçimi ve anahtar kelime belirlemenin önemi üzerinde durulacaktır. Ön araştırma yaparken hangi kaynakların kullanılabileceğiyle ilgili bilgiler sunulmaktadır.