Bandlik va mehnat statistikasi

Bandlik va mehnat statistikasi ko'rsatkichlari tizimi

• O'zbekistonda bandlik va mehnat statistikasi ko'rsatkichlari tizimining ahamiyati, rivojlanish bosqichlari va tahlil usullari o'rganiladi.
• Bandlik va ishsizlik darajalari, mehnat bozorining faollik ko'rsatkichlari, ish haqi va daromadlar statistikasi, mehnat unumdorligi va mehnat sharoitlari haqida ma'lumot beriladi.

Asosiy bandlik ko'rsatkichlari

• Bandlik darajasi - ma'lum vaqt davomida mehnatga layoqatli aholi ichida ish bilan ta'minlanganlarning ulushi hisoblanadi.
• Bu ko'rsatkich mehnat bozorining holatini aks ettiruvchi asosiy indikator.
• Ish bilan ta'minlanganlik koeffitsienti ish bilan ta'minlanganlar sonini mehnatga layoqatli aholi soniga nisbati orqali hisoblanadi.
• Aholi bandligining tarkibiy tuzilishi sohalar, mulk shakllari, kasb va lavozimlar bo'yicha tahlil qilinadi.
• Ushbu tahlil bandlikning rivojlanish tendensiyalarini aniqlashga yordam beradi.

Ishsizlik statistikasi

• Ishsizlik darajasi mehnatga layoqatli, ish qidiruvchi va ish topishga tayyor, ammo ish topmagan aholi sonini mehnatga layoqatli aholi soniga nisbati sifatida aniqlanadi.
• Ishsizlikning davomiyligi ishsiz bo'lgan davrning o'rtacha uzunligini ifodalaydi.
• Ishsizlik turli sabablarga ko'ra yuzaga kelishi mumkin, jumladan: ishdan bo'shatish, korxonaning bankrotligi, ish qidiruvchilarning malakasining ish bozorining talablariga mos kelmasligi.

Mehnat bozorining faollik ko'rsatkichlari

• Iqtisodiy faol aholi darajasi - mehnatga layoqatli aholi ichida ish bilan band bo'lganlar va ish qidiruvchilarning umumiy sonini mehnatga layoqatli aholi soniga nisbati sifatida belgilanadi.
• Mehnat bozorida ishtirok etish darajasi - mehnatga layoqatli aholi ichida iqtisodiy faol aholi sonini mehnatga layoqatli aholi soniga nisbati orqali hisoblanadi.
• Ushbu ko'rsatkich yosh, jins, ta'lim darajasi bo'yicha tahlil qilinishi mumkin.
• Mehnat migratsiyasi - ish qidirish yoki boshqa sabablar bilan yashash joyini o'zgartirishga olib keladigan aholi harakati.
• Migratsiyaning ichki va tashqi turlari mavjud va ular mehnat bozoriga jiddiy ta'sir ko'rsatishi mumkin.

Ish haqi va daromadlar statistikasi

• O'rtacha ish haqi - ish bilan ta'minlanganlarning ish haqining o'rtacha miqdori.
• O'rtacha ish haqi nominal va real bo'ladi, bunda nominal ish haqi pul miqdorini, real ish haqi esa xarid qobiliyatini aks ettiradi.
• Ish haqining sohalar bo'yicha tabaqalanishi turli sohalarda ishlaydiganlarning ish haqi miqdorlarini taqqoslashni ko'rsatadi.
• Daromadlarning taqsimlanishi jamiyatda pul daromadlarining turli guruhlar o'rtasida qanday taqsimlanishini aks ettiradi.
• Bu tahlil o'rtacha daromadlar, daromadlarning tengsizligi va qashshoqlik darajasi kabi ko'rsatkichlar yordamida amalga oshiriladi.

Mehnat unumdorligi

• Mehnat unumdorligi - ishchi kuchi tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulot yoki xizmat miqdorini aks ettiruvchi ko'rsatkich.
• Ishchi kuchi samaradorligini baholash uchun qo'llaniladi.
• Mehnat unumdorligining o'sish omillari texnologiyaning rivojlanishi, investitsiyalar, ishchi kuchining malakasi va ta'limi, ishlab chiqarish jarayonlarining samaradorligi va boshqalar.
• Mehnat unumdorligi sohalar bo'yicha turlicha bo'lishi mumkin, bu texnologiya, investitsiyalar, ishchi kuchining malakasi va boshqa omillarga bog'liq.

Mehnat sharoitlari va xavfsizligi

• Mehnat sharoitlari - ishchilarning ish joyida ishlayotgan muhitini aks ettiruvchi ko'rsatkich.
• Sanitariya-gigiyena sharoitlari, ergonomika, ish joyining xavfsizligi kabi omillarni o'z ichiga oladi.
• Ishlab chiqarishdagi jarohatlanish - ishchi kuchi jarohatlarini aks ettiruvchi ko'rsatkich.
• Jarohatlanish darajasi, ularning sabablari va oldini olish choralari muhim ahamiyatga ega.
• Kasb kasalliklari - ishchilarning ish joyida yuzaga keladigan kasalliklar.
• Ularning turlari, tarqalishi va oldini olish usullarini o'rganish muhimdir.

Xulosa va tavsiyalar

• Mehnat statistikasining asosiy muammolari ma'lumotlarni to'plash, tahlil qilish va tarqatishdagi kamchiliklar.
• Bularga ma'lumotlarning sifatsizligi, statistik ma'lumotlarga kirishni cheklash va statistik ma'lumotlarni ishlatish samaradorligining pastligi kiradi.
• Olingan natijalarning amaliy ahamiyati iqtisodiy siyosatni shakllantirish, mehnat bozorini tahlil qilish, ishsizlikni kamaytirish va ishchi kuchining sifatini oshirish bo'yicha choralarni ishlab chiqishda muhimdir.
• Kelgusidagi tadqiqot yo'nalishlari - mehnat statistikasini rivojlantirish uchun ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish usullarini takomillashtirish, ma'lumotlarga kirishni osonlashtirish, statistik ma'lumotlarni ishlatish samaradorligini oshirish.