Bağ Dokusu Genel Bakış

Bağ Dokusu Genel Bakış

• Bağ dokusu, hücreleri ve organları birbirine bağlayan, destek sağlayan ve vücut şeklini veren bir matrikstir.
• Hücreler ile kan arasında besin ve metabolik atıkların değiş-tokuşunu sağlar.
• Özelleşmiş bağ dokusu tiplerinin farklı görevleri vardır.

Bağ Dokusunun Sınıflandırılması

• Embriyonik bağ dokusu: Mezenkim ve müköz bağ dokusu
• Esas bağ dokusu: Gevşek bağ dokusu ve sıkı bağ dokusu (düzenli ve düzensiz)
• Özelleşmiş bağ dokusu: Kıkırdak, kemik, yağ dokusu, elastik doku ve kan.

Bağ Dokusu Bileşenleri

• Hücreler: Mezenkim hücreleri, fibroblastlar, miyofibroblastlar, makrofajlar, adipositler, mast hücreleri
• Ekstraselüler Matriks (ESM): Lifler (kollajen, elastik, retiküler) ve ara madde (glikozaminoglikanlar, proteoglikanlar, glikoproteinler), Doku sıvısı

Bağ Dokusu Hücreleri

• Sabit hücreler: Dokuda kalıcı olan hücreler (fibroblast, miyofibroblastlar, makrofajlar, adipositler, mast hücreleri, yetişkin kök hücreleri)
• Gezin (geçici) hücreler: Uyaranlara yanıt olarak doku arasında hareket eden hücreler (lenfositler, plazma hücreleri, nötrofiller, eozinofiller, bazofiller, monositler)

Fibroblastlar

• Bağ dokusunda en yaygın bulunan hücrelerdir.
• Kollajen, elastik ve retiküler lifler ile ara maddedeki glikozaminoglikanlar, proteoglikanlar, glikoproteinleri sentezlerler.
• Aktif (fibroblast) ve inaktif/durgun (fibrosit) formları mevcuttur.
• Yara tamirinde önemli rol oynarlar.

Miyofibroblastlar

• Fibroblastların modifiye halidir,
• Aktin ve miyozin filamentleri içerirler
• Yara tamirinde önemli rol oynarlar.
• ECM sentezlemeye katılır ve fibroziste rol alır.

Makrofajlar

• Histiyosit olarak da bilinirler.
• Kemik iliği kökenli monositlerden türeyen fagositik hücrelerdir.
• Yara iyileşmesinde önemli rol oynayan fagositoz yaparlar.
• Antijen sunma, sitokin salgılama ve tümör hücrelerini yok etme gibi immun cevaplarda yer alırlar.

Mast Hücreleri

• Yangısal (inflamasyon) yanıtta kullanılan kimyasal aracıları üretirler.
• Sitoplazmaları bazofilik granüllerle doludur.
• Histamin, heparin ve proteazlar gibi maddeler depolarlar.
• Alerjik reaksiyonlarda ve iltihaplanmada önemli rol oynarlar.

Adipositler (Yağ Hücreleri)

• Sarsıntı emici ve koruyucu görevleri olan yağ dokuda yer alan özelleşmiş bağ dokusu hücreleridir.
• Vücut ısı üretimi de dahil olmak üzere çeşitli hormonları ve büyüme faktörlerini salgılarlar.
• Nötral yağların (trigliserit şeklinde) depolanması enerji üretimi amacıyla gerçekleştirilir,
• Vücut yüzeylerinin şekillenmesinde rol oynar.

Yağ Dokusu (Adiposa Doku)

• Vücuttaki organların çevresinde bulunur.
• İki tip yağ dokusu bulunur: sarı/beyaz (uniloküler) ve kahverengi (multiloküler).
• Sarı/beyaz yağ dokusu, vücut ısısı üretmez ve enerji deposudur.
• Kahverengi yağ dokusu, özellikle yenidoğanlarda vücut ısısını üretmede önemli rol oynar.

Kollajen Lifler

• Vücutta en bol bulunan proteindir.
• Yapısında glisin, prolin ve kollajene özgü hidroksiprolin ile hidroksilizin aminoasitleri bulunur.
• Gerilmeye, basınca direnç gösterir, destek sağlar.
• Fibroblastlar, kondroblastlar, osteoblastlar ve odontoblastlar tarafından sentezlenirler.

Elastik Lifler

• Dokuların gerilmesine olanak sağlayan liflerdir.
• Fibroblastlar, düz kas hücreleri ve kondroblastlar tarafından sentezlenir.
• Büyük arterlerde, akciğerlerde, deri ve larinkste bulunur.
• Kollajen liflerden daha incedir ve kollajen liflerle iç içe bulunur.
• İki tip lif sisteminden oluşur: Oksitalan, Elaunin, Elastik

Retiküler Lifler

• Tip III kollajen liflerden oluşur.
• Gümüş tuzları ile siyaha boyanırlar (arjirofilik).
• Hematopoietik doku, lenf düğümleri, dalak ve karaciğer, böbrek gibi endokrin bezlerin çevresinde ağ oluştururlar.

Ara Madde

• Yüksek oranda su, glikozaminoglikanlar, proteoglikanlar ve yapışkan glikoproteinlerden oluşur.
• Renksiz ve saydam bir yapıdır.
• Bağ dokusunun önemli bir bileşenidir.

Glikozaminoglikanlar

• Asit mukopolisakkaritler olarak da bilinirler.
• Yinelenen disakkarit birimlerinden oluşmuş doğrusal polisakkaritlerdir.
• Bir üronik asit (glukuronik asit veya iduronik asit) ve bir heksozamin (glukozamin veya galaktozamin) içerirler.

Proteoglikanlar

• Glikozaminoglikanların bir protein öze kovalent bağlarla bağlanarak oluşturuduğu kompleks yapılar.
• Hücre dışı matrikse yapısını verir ve birçok hücresel uyaran için bağlanma sitesi görevi görür.

Çoklu Yapışkan Glikoproteinler

• Globüler bir protein ve dallanmış monosakkarit zincirlerinden oluşmuştur.
• Monosakarit zincir, globüler proteini kovalent olarak bağlanmıştır.
• Kollajen, proteoglikan ve GAG'lar gibi çeşitli proteinler için bağlanma bölgeleri bulundururlar.

Fibronektin

• En bol bulunan glikoproteindir.
• Disülfid grupları (S-S) ile bağlı dimer şeklinde bulunur.
• Hücre adezyonu, göçü ve haberleşmesinde görevleri vardır.
• Hiyaluronik asit, kollajen, heparan sülfat ve integrinler ile etkileşim gösterir.

Laminin

• Bazal laminanın ana glikoproteinidir.
• Üç ayrı polipeptid zincirinden oluşur.
• Tip 4 kollajen, heparan sülfat ve integrinlere ait bağlanma bölgeleri bulunur.

Tenascin

• Amino terminallerinden bağlanmış altı adet zincirden oluşur.
• Embriyogenez sırasında ortaya çıkar ve olgun dokuda sentezlenmez,
• Yara iyileşmesi esnasında tekrar ortaya çıkar.
• Malign tümörlerde de görülür.

Osteopontin

• Kemik ekstraselüler matrikside bulunur.
• Osteoklastların alttaki kemik yüzeyine bağlanmasını sağlar.

İntegrinler

• Hücre dışı matriks bileşenlerine bağlanma ve hücre iskeletine(aktin mikrofilamentlerine) bağlantı kurar.
• Hücre içi proteinler (paksilin, vinkulin, talin) aracılığıyla gerçekleşir.
• Hücre adezyonu, göçü ve haberleşmesinde rol oynar.

Doku Sıvısı

• Kan damarları ile bağ doku arasında sıvı değiş tokuşu.
• Osmolarite, hidrostatik ve onkotik kuvvetler arasında denge.
• Fazla oluşması ödeme neden olur.

Ödem

• Vücuttaki dokuların ekstraselüler matrikse sıvı tutulumu.
• Kansızlık, kalp yetmezliği, lenf tıkanıklığı, besin bozuklukları sebeplerinden biridir.

ESM Yıkımı

• Yaşam boyu doku tamiri ve yara iyileşmesi için normaldir.
• Hastalıklarda (romatoid artrit, osteoartrit, kanser) yıkım artmaktadır.
• MMP (matriks metalloproteinazlar) ESM'i parçalar.

Embriyonik Bağ Dokusu (Mezenkim)

• Embriyoda bulunan ilk bağ dokusu.
• Primitif bağ dokusudur.
• Küçük, iğ şeklinde mezenkim hücreleri ve retiküler lifler ile viskoz ara madde içerir.
• Bağ dokunun tüm tiplerinin ortaya çıkış merkezidir.

Müköz Bağ Dokusu

• Esas hücreleri fibroblastlar.
• Hiyaluronik asitten zengindir.
• Az miktarda kollajen içerir.
• Göbek bağında Wharton jelatinosu olarak adlandırılır.
• Genç diş pulpasında da bulunur.

Gevşek Bağ Dokusu (Areolar Bağ Dokusu)

• Tüm bağ doku hücreleri (özellikle fibroblastlar ve makrofajlar) içerir.
• Kollajen, elastik ve retiküler lifler yer alır.
• Lifler gevşek olarak düzenlenmiştir.
• Ara madde boldur.
• Gerilmeye karşı dayanıklı değildir.
• Epitel altında ve kan damarları çevresinde bulunur.

Bu quiz, bağ dokusunun özellikleri, sınıflandırılması ve bileşenleri hakkında genel bir bakış sunmaktadır. Bağ dokusu hücrelerinin işlevlerini ve ekstraselüler matrisin rolünü anlamak için temel bilgiler verilmektedir. Bağ dokusunun önemini ve özelleşmiş tiplerini keşfetmek için bu quiz'i çözün.