dag 4: AL farabi en de verlichting

Averroes en de Europese Verlichting

• Averroes had een indirecte invloed op de Europese Verlichting vanuit de Arabische middeleeuwen.
• Hij stelde dat religie en filosofie compatibel kunnen zijn, maar enkel volgens de suprematie van filosofie op religie.

Het doel van filosoferen

• Het doel van filosoferen is om de waarheid van de religie te verheffen tot wetenschappelijk bewezen waarheid.

Religie en filosofie

• Averroes beschouwt religie en filosofie als twee verschillende taalregisters.
• Religie beweegt zich in het veld van de verbeelding en filosofie in het veld van het intellect.

Invloed op de Europese Verlichting

• Het idee van Averroes over de relatie tussen religie en filosofie zou later terugkomen bij Europese verlichtingsfilosofen.
• We spreken van een onrechtstreekse invloed van Averroes op de Europese Verlichting omdat we niet zeker zijn of men wist dat dit idee al door hem geformuleerd werd.

Al-Farabi en de Europese Verlichting

• Er is geen directe of indirecte relatie tussen Al-Farabi en de Europese Verlichting.
• Het woord 'verlichting' maakte geen deel uit van Al-Farabi's woordenschat.

Gelijkenissen tussen Al-Farabi's filosofie en de Europese Verlichting

• Al-Farabi's filosofie deelde een toon die niet ver van die van de Europese verlichtingsdenkers stond.
• Hij verdedigde het idee dat alle mensen, ongeacht eigen cultuur, taal en religie, gelijk zijn.
• Er is een parallellisme tussen zijn visie op de machtsverhoudingen tussen filosofie, politiek en religie en wat de verlichtingsdenkers hierover geschreven hebben.

Contemporaine invloeden op Al-Farabi's werk

• Zijn denken in Het boek van de letteren is een product en reflectie op zijn tijd.
• Het werk reflecteert een gelijkaardig tijdperk van verlichtingsdenken, zoals dat van Kant en Wollstonecraft in de achttiende eeuw in Europa.

Het Gouden Tijdperk van de Islam

• Het gouden tijdperk van de islam duurde van ca. 750-1250.
• De islam was tijdens deze periode niet alleen een religie, maar een alomtegenwoordig cultureel fenomeen.
• Het cultureel fenomeen verspreidde zich van Spanje, via Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Perzië tot in Indië.

De Islam als Centraal Punt

• Tussen de 9e en de 13e eeuw was de islam het centrale punt van de geschiedenis en de Arabische filosofie.
• Deze filosofie begon in de Griekse oudheid en was tevens beïnvloed door Griekse filosofen zoals Plato en Aristoteles.

Al-Farabi's Filosofie

• Voor Al-Farabi was het noodzakelijk om zoals Plato of Aristoteles te denken om pas echt te kunnen filosoferen.

Het Huis van de Wijsheid in Bagdad

• Het Bagdad van Al-Farabi's tijd bood vrijheid aan allen die naar wijsheid verlangden.

Context van het Huis van de Wijsheid

• Het kalifaat van de Abbasiden richtte het Huis van de Wijsheid op.

Karakteristieken van het Huis van de Wijsheid

• Open debat was welkom, onafhankelijk van religieuze, politieke, culturele... banden.
• Argumenten moesten apodictisch zijn, dat wil zeggen met logische consistentie en bewijs van waarheid.

Verschil tussen vrijheid toen en nu

• De vrijheid in het Bagdad van Al-Farabi's tijd is niet te vergelijken met de vrijheid in onze hedendaagse liberale democratieën.

Aristoteles en de soorten kennis

• Aristoteles onderscheidt vier soorten kennis: ondervinding, technische kennis, wetenschappelijke kennis en de wijsheid.

Al-Farabi's visie op kennis

• Volgens Al-Farabi is de eerste kennissoort het gezond verstand.
• De tweede kennissoort bestaat uit vijf praktische kunsten:
  • Poëtische kunst
  • Geheugen kunst
  • Recitatie kunst
  • Taalkunde
  • Schrijfkunst

Wetenschappen

• Theologie en rechtswetenschap zijn twee belangrijke wetenschappen.
• Recht vertaalt religieuze voorschriften in wetten die een legale leegte opvullen die de religie niet voorzien had.

Filosofische methoden

• Er zijn drie filosofische methoden om wetenschap te bedrijven:
  • Sofistische filosofie: gebruikt argumenten om stellingen te ontkrachten.
  • Dialectische filosofie: gebruikt argumenten om de logische consistentie van stellingen te bewijzen, uitgaande van algemeen aanvaarde premissen.
  • Apodictische filosofie: gebruikt zelfevidente argumenten die universeel geldig zijn.
• Apodictische filosofie is de voltooide en laatste kennisvorm en is universeel geldig.

Al-Farabi over Religie en Filosofie

• De religie bepaalt de sociale orde en het functioneren van de maatschappij.
• Volgens Al-Farabi komt de inhoud van de religie voort uit de filosofie.

Het Model van Al-Farabi

• Al-Farabi was radicaal voor zijn tijd door de overtuiging dat filosofie de basis is van de religie.
• Enkel zij die de kennis van de filosofie hebben, mogen regeren, maar dit betekent niet dat enkel filosofen koning of leider moeten zijn.
• De filosoof beveelt de politieke leider.

Politiek en Religie

• Wanneer Al-Farabi over politiek of religie spreekt, dan is dat een eenheid.
• Een kritiek op de ene is ook een kritiek op de andere.

Ware en Valse Religies

• Een 'ware' religie is een vertaling van de voltooide filosofie.
• 'Valse' religies zijn religies die zijn ontstaan voordat een volk de apodictische filosofie bereikt heeft.

De Context van Al-Farabi

• Al-Farabi leeft in een cultuur waar de religie is ontstaan voor het bereiken van de voltooide filosofie.
• Al-Farabi erkent dat de filosofie in de wereld van de islam overgewaaid is vanuit Griekenland, wat een conflict veroorzaakt tussen religie en filosofie.

Al-Farabi's visie op filosofen

• Al-Farabi erkent slechts twee filosofen vóór hem: Plato en Aristoteles.

Filosofische niveaus

• Het niveau van Plato's filosofie: wanneer een filosofie tussen de dialectische en apodictische filosofie staat.
• Het niveau van Aristoteles' filosofie: het hoogste niveau, de voltooide filosofie.

Taal en Cultuur bij Al-Farabi

• Al-Farabi beschreef in zijn boek een perfecte historische ontwikkeling van een cultuur, die begint met de ontwikkeling van een taal.
• Door reflectie over de eigen taal creëert het volk de vijf praktische kunsten.

Ontwikkeling van de Taal

• De taal evolueert verder om woorden te scheppen die de filosofische en wetenschappelijke kennis van het volk kunnen uitdrukken.
• Het volk doorloopt eerst de sofistische, dan de dialectische en uiteindelijk de apodictische filosofie om tot een voltooide filosofie te komen.

Taal en Filosofie

• Sommige talen, zoals het Grieks, hebben woorden om filosofische concepten te beschrijven die andere talen niet hebben.
• Volgens Al-Farabi is er geen universele taal en is er geen universele cultuur van dé mens.

Cultuur en Diversiteit

• Alle culturen zijn voor Al-Farabi gelijkwaardig.
• Zijn levenswereld is een wereld van diversiteit en daarom bestaat voor hem niet dé taal, dé cultuur, dé religie maar eerder alles in het meervoud.

Logica van de Orde

• De taal die in alle talen aanwezig is, is de logica van de orde van de woorden.

Verlichting bij Al-Farabi

• Verlichting bij Al-Farabi is het inzien dat filosofie universeel is en religie en cultuur particulier en eenzijdig zijn.
• In de Arabische middeleeuwen verwierven filosofen en wetenschappers autonomie en suprematie over de politieke en religieuze autoriteit.

Hegel over de geschiedenis van de filosofie

• Volgens Hegel waren de Arabische middeleeuwse filosofen in cultuur en opvoeding verder gevorderd dan de Europese filosofen.
• Hegel beschouwt de Arabische filosofie niet als 'echte' filosofie, omdat hij het als een herformulering van de Europese filosofie beschouwt.
• Voor Hegel is vooruitgang in de filosofie een zoektocht naar steeds betere formulering van het principe van de zelfbewuste rede.
• De Arabische filosofie zou geen bijdrage hebben geleverd aan het moderne begrip van 'subject', dat eerst bij Descartes opduikt.
• Hegel beschikte niet over het manuscript van Het boek van de letteren, dat pas in de jaren '60 werd ontdekt.