Asya Hun: Mao-Tun (Metehan) Dönemi

Asya Hun Devleti'nde Mao-Tun (Metehan) Dönemi

• Hunlar, M.Ö. 1000 yıllarının başında tarih sahnesine çıkan en eski Türk devletidir ve Asya'nın en büyük göçebe hanlığını kurmuştur.
• Mete Han, Türk tarihinde modern devlet ve ordu anlayışını getirerek millet ve vatan sevgisinin kutsallığını vurgulamıştır.
• Çin Seddi'ni aşarak Çin'e akınlar düzenlemiş, birçok devleti korkutmuştur.
• Mete Han, Asya'daki tüm Türk boylarını bir araya getirmiş ve orduyu onluk, yüzlük, binlik ve tümene ayırarak bir ilki gerçekleştirmiştir.

Giriş

• Mete'nin tahta çıkışı ve öncesi hakkında bilgi sahibi olmak, Mao-tun dönemini anlamak için önemlidir.
• Mete hakkındaki bilgilerde mitolojik motifler bulunmaktadır.
• Tanyu'nun (Teoman'ın) Ulu Hatun'dan olan oğlu Mete, üvey annesi Yen-Sih'nin etkisiyle Tunghulara rehin verilmiş, ardından kaçmıştır.
• Bazı kaynaklara göre Hun tarihi Mete ile başlar, ancak Çin kaynaklarına göre Hunlar Mete ve Teoman'dan önce de var olmuşlardır.
• Teoman devleti kurmuş, Mete ise devleti imparatorluk haline getirmiştir.
• M.Ö. 200 yılında Mete, 70 yaşında iken bir Çin prensesi ile evlenmiştir. Bu evlilik, siyasi amaç taşısa da sonraki dönemlerde Türk devletleri için korkulu bir rüya haline gelmiştir.
• Metehan'ın başa geçmeden önce Hunlar, Çinliler tarafından topraklarından sürülmüş ve Donghular tarafından küçümsenmişlerdir.
• Bozkır kavimleri Çinlilere saldıramayacak kadar güçsüz ve dağınıktı, Çin ise yayılmacı bir politika izliyordu.
• Metehan, göçebeler üzerinde birleşme baskısı oluşturarak başarılı olmuş ve kurduğu bozkır imparatorluğu Çin'in korkulu rüyası haline gelmiştir.
• Mete, iktidarı ele geçirdikten sonra devletlere üstünlük sağlamış ve Yüezhileri günümüzdeki Tacikistan topraklarına göçe zorlamıştır.

Tung-Hularla Mücadele

• Mete, bir darbe ile babasını bertaraf ederek Hun tahtına çıkmıştır.
• Mete, güneybatıdaki komşuları ve soydaşları olan Tung-hulara karşı tutum sergilemiştir.
• Tung-hular, Mete'nin babası Teoman'a ait bir atı istemişler; Mete, komşu ilişkilerini devlete üstün tutarak atı vermiştir.
• Tung-hular, Mete'nin karısını istemişler; Mete, danışmanlarına rağmen bu isteği de kabul ederek karısını göndermiştir.
• Tung-huların isteklerinin bitmemesi üzerine Mete, devletin toprağını vermeyi reddederek savaşmayı tercih etmiştir.
• Bu olay, Türk devlet anlayışının temelini oluşturmuş ve Mete için devletinin ve milletinin geleceği her şeyin önünde gelmiştir.
• Hükümdarın isteği üzerine toplanan danışma meclisi ilk defa Hunlarda görülmektedir.
• Bu olaydan sonra Türk ve Moğol kavimleri arasında büyük ve kanlı savaşlar başlamıştır.
• Hunların ani baskını karşısında Tung-hular imha edilmiş ve Moğol dünyası saf dışı bırakılmıştır.
• Moğolistan'ın Doğusu ve Çin'in Kuzeyindeki jebol eyaleti Hunların eline geçmiştir.
• Hun baskınından kurtulanlar dağların derin vadilerindeki ormanlara kaçmışlar ve Hunlara sadık kalmışlardır.

Mete'nin Yüe-çiler Üzerine Seferi

• Mete'nin babası Teoman zamanında doğuda Tung-hular, batıda ise Yüe-çiler olmak üzere iki büyük devlet vardı.
• Yüe-çiler, geniş ve verimli topraklara sahipti ve İpek Yolu'nun büyük bir kısmını kontrol ediyorlardı.
• Mete, Yüe-çilerin ekonomik gücünü ve medeni üstünlüklerini yakından tanımıştı.
• Yüe-çiler, Hunların Çin'e girmesine engel teşkil ediyorlardı.
• Mete'nin darbesiyle yerlerinden oynayan Yüe-çiler batıya doğru göç ettiler.
• Mete'nin Yüe-çiler üzerine yaptığı sefer, gücünü göstermek amacıyla yapılmıştı.
• Mete, Çin ile savaşmadan önce arkasını sağlama almak istiyordu ve bu nedenle kuzey ve kuzeydoğusundaki akraba Türk topluluklarını bir bayrak altında toplayarak devleti bir imparatorluk haline getirmiştir.
• Böylece Altay dağlarının batısı hariç bütün Orta Asya Mete'nin hâkimiyetine girmiştir.

Mete'nin Çin Politikası

• Metehan, doğudan ve batıdan gelecek tehlikelere karşı önlemler aldıktan sonra kuzey Çin seferine çıkmıştır.
• Bu seferin amacı, Hun ekonomisini çöküntüye uğratan kuzey Çin'deki otlakları geri almaktır.
• Mete bu seferden başarıyla çıkmış ve Çin'in elindeki Hun otlaklarını geri almıştır.
• Mete Han, bu sefer sırasında Çin han ailesinin iktidarını kabul etmeyen bazı Çin derebeyliklerinden destek almıştır.
• Kuzey Çin'in elden çıkmasıyla Çin Han sülalesi, Mete'nin üzerine yürümüştür.
• Çin imparatoru Kao, Mete'ye casuslar göndermiş ve Hunların durumunu öğrenmeye çalışmıştır.
• Metehan, Çin imparatorunu yanıltmak için ordunun bir bölümünü saklamış ve kendisini zayıf göstermiştir.
• Mete, oyalama ve yıpratma taktikleri uygulayarak Çin ordusunu yormuş ve kurulan tuzaklara doğru çekmiştir.
• Çin imparatoru, Mete'nin tuzağına düşmüş ve yedi gün süren kuşatmada zor durumda kalmıştır.
• Mete, kuşatma sırasında ordu birliklerini at renklerine göre düzenlemiş ve dünya tarihinde bir ilki gerçekleştirmiştir.
• Çin imparatoru, Mete'nin hatununa rüşvet vererek yardım istemiş ve hatunun arabuluculuğuyla Mete kuşatmayı kaldırmıştır.
• İmparator ile yapılan anlaşmaya göre imparatorun kızı Mete'ye eş olarak verilmeliydi.
• Ayrıca her yıl vergi olarak değerli hediyeler gönderilmeliydi.
• Bu anlaşma Orta Asya tarihinde bilinen ilk milletler arası anlaşmadır.
• Anlaşmadan sonra Mete, Çinli prenses ile evlenmiş ve uzun sürecek ticari ve barış sürecine girilmiştir.
• Göçebe toplumlarda açlık veya kıtlık durumunda yerleşik tarım toplumlarına saldırıldığı tezi geçerliliğini yitirmiştir.

Onluk Sistem

• Mete, disiplinli bir ordu elde etmek amacıyla katı kurallar koymuş ve birliklerinin sadakatini ölçmek için inanılması güç sınavlar uygulamıştır.
• Mete, okunu nereye atarsa askerleri de oraya atmak zorundaydı; aksi takdirde cezalandırılırlardı.
• Metehan, orduyu 10, 100, 1000, 10.000 kişilik bölümlere ayırarak başlarına onbaşı, yüzbaşı, binbaşı ve tümen başıları getirmiştir.

Sonuç

• Metehan, M.Ö. 209'da Hun tahtına çıkmış, toprak isteyen Tung-huları cezalandırmış, Çin imparatorunu kuşatma altına alarak vergiye bağlamış ve Türkçe konuşan tüm halkları Hun hâkimiyetine almıştır.
• Hun devletini sadece Orta Asya'ya değil, tüm dünyanın en büyük gücü haline getirerek bir imparatorluk kurmuştur.