Arbeidsmarkt: Indicatoren en Definities

Arbeidsmarktindicatoren

• Verschillende arbeidsmarktindicatoren kunnen gebruikt worden om de arbeidsmarkt te analyseren en bewegingen en evoluties te identificeren.
• Statbel en de VDAB leveren cijfermateriaal en statistieken.
• De VDAB (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding) bundelt vraag en aanbod op de Vlaamse arbeidsmarkt.
• Belgische statistieken zijn te vinden op de website van de Federale Overheidsdienst Economie (statbel.fgov.be).
• Eurostat wordt geraadpleegd voor vergelijkende studies met Europa.
• Verschillende instanties hanteren uiteenlopende methoden en definities, wat de noodzaak tot bronverificatie benadrukt.

Werkloosheidsgraad

• De beroepsbevolking omvat zowel de werkende als de werkloze bevolking.
• Werkloosheidsgraad wordt berekend als (werkloze bevolking / beroepsbevolking) * 100.
• De werkloosheidsgraad geeft het percentage werklozen binnen de beroepsbevolking weer.

Participatie- of activiteitsgraad

• Participatiegraad wordt berekend als (beroepsbevolking / bevolking op arbeidsleeftijd) * 100.
• De participatiegraad geeft het percentage werkenden en niet-werkende werkzoekenden binnen de bevolking op arbeidsleeftijd weer.

Werkzaamheidsgraad

• Werkzaamheidsgraad wordt berekend als (aantal werkenden / bevolking op arbeidsleeftijd) * 100.
• De werkzaamheidsgraad geeft het percentage werkenden weer binnen de bevolking op arbeidsleeftijd.

Arbeidsmarktbeleid

• De overheid neemt maatregelen om werkgelegenheid te bevorderen en werkloosheid te beperken.
• De analyse van de arbeidsmarktindicatoren ondersteunt dit beleid.
• De federale overheid heeft bevoegdheden op federaal niveau, zoals het opleggen van quota en het inspelen op de loonkosten.
• Andere maatregelen omvatten lastenverlaging voor sociale zekerheid, RSZ-verminderingen, inkomensgarantie-uitkeringen en maatregelen via het arbeidsrecht.
• De Vlaamse overheid draagt bij aan een activerend arbeidsmarktbeleid.
• De overheid streeft ernaar meer mensen tot de werkende beroepsbevolking te laten behoren.
• Dit kan door werklozen aan te zetten tot werken of de pensioenleeftijd te verhogen.
• De overheid kan inspiratie opdoen in andere landen en gebruikt arbeidsmarktindicatoren om een activerend arbeidsmarktbeleid uit te stippelen.

Begrippenlijst

• Arbeidsmarktbeleid: alle maatregelen van de overheid om werkgelegenheid te bevorderen en werkloosheid te beperken.
• Arbeidsmarktindicatoren: cijfers die een beeld geven van de arbeidsmarkt en waarmee bewegingen en evoluties kunnen worden afgeleid.
• Beroepsbevolking: het deel van de bevolking dat bestaat uit werkenden en werklozen.
• Bevolking op arbeidsleeftijd: het deel van de bevolking tussen 15 en 64 jaar (kan afwijken, bijvoorbeeld 20 tot 64 jaar).
• Conjuncturele werkloosheid: werkloosheid door een pessimistische visie op de economische situatie, bijvoorbeeld sluiting van fabrieken.
• Frictiewerkloosheid: beperkte tijdelijke werkloosheid tijdens het zoeken naar een nieuwe baan.
• Jeugdwerkloosheid: werkloosheid onder jongeren (15-25 jaar) die actief op zoek zijn naar werk.
• Niet-beroepsactieve bevolking: het deel van de bevolking dat niet werkt, niet beschikbaar is voor een baan, of niet actief op zoek is naar een baan (studenten, jongeren onder 15, huisvrouwen/-mannen en gepensioneerden).
• Participatiegraad (activiteitsgraad): (beroepsbevolking / bevolking op arbeidsleeftijd) * 100.
• Seizoenswerkloosheid: werkloosheid in bepaalde periodes/seizoenen, bv. fruit plukken.
• Structurele werkloosheid: wanneer vraag en aanbod van arbeid kwalitatief niet goed op elkaar zijn afgestemd, of kwantitatief, wanneer er onvoldoende arbeidsplaatsen zijn.
• Tijdelijke werkloosheid: wanneer men een bepaalde periode niet kan werken wegens overmacht (bijvoorbeeld brand) of weersomstandigheden (bijvoorbeeld in de bouw).
• VDAB: Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding.
• Verdoken werkloosheid: een vorm van structurele werkloosheid waarbij mensen hun plaats op de arbeidsmarkt niet (volledig) kunnen innemen.
• Vrijwillige werkloosheid: wanneer mensen zich neerleggen bij hun werkloosheid en het niet meer nodig vinden om deel te nemen aan de arbeidsmarkt.
• Werkloosheidsgraad: (werkloze bevolking / beroepsbevolking) * 100.
• Werkzaamheidsgraad (werkgelegenheidsgraad): (aantal werkenden / bevolking op arbeidsleeftijd) * 100.

De Beroepsbevolking

• De totale bevolking kan worden opgedeeld in bevolking op arbeidsleeftijd, -15-jarigen en 65-plussers.
• De bevolking op arbeidsleeftijd kan worden uitgesplitst in de beroepsbevolking en de niet-beroepsactieve bevolking.
• De beroepsbevolking bestaat uit inwoners van 15 tot 64 jaar die werken of beschikbaar zijn voor werk.
• De niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) zijn werkzoekenden met de hoogste graad van beschikbaarheid.
• De niet-beroepsactieve bevolking bestaat ui personen die niet werken/beschikbaar zijn voor werk, zoals studenten, <15-jarigen, huisvrouwen/-mannen en gepensioneerden.

Werkloosheid

• Er zijn factoren op de arbeidsmarkt die ervoor zorgen dat werkloosheid problematisch blijft.
• Er zijn uitdagingen om de werkloosheid te verminderen:
• Veel werkzoekenden met een migratieachtergrond.
• 60-plussers moeten worden geactiveerd.
• Langdurig werklozen moeten worden geactiveerd.
• De verhouding tussen het aantal werkzoekenden en inactieven is te groot.

Soorten Werkloosheid

• Er zijn verschillende soorten werkloosheid, afhankelijk van de oorzaak:
• Frictiewerkloosheid: tijdelijke werkloosheid tijdens het zoeken naar een nieuwe baan (bijvoorbeeld wanneer iemand net is ontslagen).
• Conjuncturele werkloosheid: door een pessimistische visie op de economische situatie (bijvoorbeeld sluiting van fabrieken).
• Tijdelijke werkloosheid: wanneer men tijdelijk niet kan werken wegens overmacht (bijvoorbeeld brand) of weersomstandigheden.
• Seizoenswerkloosheid: in bepaalde periodes (bv. fruit plukken).
• Structurele werkloosheid: wanneer vraag en aanbod van arbeid niet goed op elkaar zijn afgestemd (kwalitatief) of wanneer er onvoldoende afgestudeerden zijn (kwantitatief).
• Vrijwillige werkloosheid: wanneer mensen zich neerleggen bij de situatie en geen werk meer zoeken.
• Verdoken werkloosheid: een vorm van structurele werkloosheid waarbij mensen hun plaats op de arbeidsmarkt niet volledig kunnen innemen.
• Jeugdwerkloosheid: onder jongeren (≥15 jaar en <25 jaar) die actief naar werk zoeken voor twaalf uur of meer per week.
• Wanneer de jeugdwerkloosheid onder schoolverlaters wordt geanalyseerd, zijn er specifieke kenmerken zoals het ontbreken van het juiste diploma (ongekwalificeerd) en/of een lager opleidingsniveau.

Deze les behandelt belangrijke concepten en indicatoren met betrekking tot de arbeidsmarkt, waaronder werkloosheid, beroepsbevolking en participatiegraad. We bespreken verschillende soorten werkloosheid en hun oorzaken. Ook worden formules voor het berekenen van de werkloosheids- en werkzaamheidsgraad behandeld.