Aralin 1: Ang Ponolohiya

Study Notes

Aralin 1: Ang Ponolohiya

Ang wika ay ang agham ng pag-aaral ng wika ng mga tao.
Ang linggwista ay ang taong nagsasagawa ng maagham na pag-aaral sa wika.
Ang polygot ay ang tawag sa taong nakapagsasalita ng maraming wika.
Ang tunog na nalilikha ng tao ay nagmumula sa mga aparatong gumagana mula sa katawan.
Ang anumang tunog na may kahulugan ay maituturing na wika.
Ang ponolohiya ay ang sangay ng lingguwistika na nag-aaral ng tunog ng wika. Ito ay tumutukoy sa mga tunog na bumubuo sa mga salita ng isang wika at kung paano ito ginagamit upang makalikha ng kahulugan.
Ang bawat tunog ay may natatanging kahulugan at tungkulin.
Ang mga titik ay mga simbolo o letra na kumakatawan sa mga tunog sa pagsulat ng isang wika. Ang modernong alpabetong Filipino ay may 28 titik: A-Z, at ang Ñ at NG.
Ang ponema ay ang pinakamaliit na yunit ng tunog sa isang wika na may kakayahang makapagbago ng kahulugan ng isang salita. Sa Filipino, ang mga ponema ay binubuo ng mga patinig at katinig.
Ang ponema segmental ay ang pag-aaral sa mga tunog na may katumbas na titik o letra para sa pagbabasa o pagbigkas. Binubuo ito ng mga patinig, katinig, klaster, diptonggo, pares-minimal, atbp.
Ang ponema suprasegmental ay hindi tunog sa sarili nila. Mga katangian ng binibigkas na kasama ng tunog tulad ng diin, tono, at ang antala.
Ang tono ay tumutukoy sa pagtaas at pagbaba ng tinig sa pagbigkas ng mga salita.
Ang diin ay tumutukoy sa pagbigkas ng isang pantig nang may higit na lakas o enerhiya kumpara sa iba pang mga pantig sa isang salita.
Ang antala ay tumutukoy sa tamang paghinto sa pagbigkas ng wika.

Aralin 2: Tono

Ang tono ay tumutukoy sa pagtaas at pagbaba ng tinig sa pagbigkas ng mga salita.
Ang rising pitch ay ginagamit kapag nagtatanong o naghahayag ng pag-aalinlangan.
Ang falling pitch ay ginagamit kapag nagpapahayag ng katotohanan, paninindigan o sa pagbibigay ng utos.
Ang rising-falling pitch ay ginagamit kapag ipahayag ang matinding damdamin tulad ng galit o pagkabigla.
Ang level pitch ay ginagamit sa mga simpleng pahayag na walang emosyon o neutral ang dating.

Aralin 3: Mga Uri ng Diin at Tuldik

Mahalaga ang wastong pagbigkas sa pakikipagtalastasan upang magkaunawaan ang mga nag-uusap.
Ang mga salita sa Filipino ay maaaring magkaroon ng ibat ibang kahulugan depende sa diin.
May apat na uri ng diin: malumay, malumi, mabilis, at maragsa.
Ang tuldik ay mga simbolo na ginagamit para sa iba't ibang uri ng diin: pahilis (?), paiwa (), at pakupya (^).
Ang pagpapantig ay ang paghahati-hati ng mga salita sa mga pantig ayon sa mga tuntunin.
Ang pag-uulit ng pantig at ang paggamit ng gitling ay may mga espesipikong tuntunin batay sa wika.