Antybiotyki i chemioterapia

Antybiotyki i chemioterapeutyki przeciwbakteryjne

• Antybiotyki i chemioterapeutyki przeciwbakteryjne to leki, które zwalczają bakterie.
• Znajdują zastosowanie w leczeniu ludzi, zwierząt, hodowli, rolnictwie oraz w środowisku naturalnym.
• Produkty lecznicze to substancje, które wykazują działanie farmakologiczne.
• Obchodzony jest Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach 18 listopada.
• Istnieje pilna potrzeba opracowania nowych leków przeciwbakteryjnych w związku z bakteriami wieloopornymi.

Zagadnienia

• Istnieje pilna potrzeba opracowania nowych leków przeciwbakteryjnych ze względu na rosnącą oporność bakterii.
• Bakterie wielooporne stanowią zagrożenie dla zdrowia publicznego.
• Nowe leki muszą sprostać wyzwaniom takim jak oporność bakterii.
• Badania opierają się na nowych terapiach.
• Dane o nowych lekach zatwierdzonych przez EMA i/lub FDA od 2018 r. są istotne.

Związki przeciwbakteryjne

• Antybiotyki naturalne pochodzą od bakterii (np. Streptomyces, Actinomyces) lub grzybów (np. Penicyllium).
• Istnieją antybiotyki półsyntetyczne, których uzyskuje się modyfikując antybiotyki naturalne.
• Istnieją także antybiotyki syntetyczne, które są wytwarzane syntetycznie.
• Chemioterapeutyki to leki o szerszym spektrum działania niż antybiotyki.
• Środki dezynfekcyjne, antyseptyki i środki konserwujące to substancje przeznaczone do dezynfekcji.

Najważniejsi odkrywcy antybiotyków i chemioterapeutyków

• Paul Erlich
• Gerhard Domagk
• Aleksander Fleming
• Selman Waksman
• Benjamin Duggar byli ważnymi postaciami w rozwoju chemioterapii.

Pierwsze antybiotyki (1930-1940)

• Złota era antybiotyków (1940-1960) to okres rozwoju leków przeciwbakteryjnych.
• Zawierała wiele grup antybiotyków (np. penicyliny, aminoglikozydy, makrolidy).
• Omówiono chemioterapeutyki (np. sulfonamidy, nitrofurany, chinolony, oksazolidynony).
• Opisano grupy ß-laktamowych antybiotyków (np. penicyliny, cefalosporyny).
• Przedstawiono nieklasyczne grupy leków przeciwbakteryjnych (karbapenemy, monobaktamy).

Globalne zjawisko narastania lekooporności

• Oporność na antybiotyki jest istotnym problemem współczesnego świata.
• Oporność na antybiotyki występuje zarówno u szczepów szpitalnych jak i izolowanych ze środowiska naturalnego.
• Opisano różne rodzaje oporności (MDR, XDR, PDR).

MDR/XDR - definicja

• Bakterie wielolekooporne (MDR) są oporne na co najmniej jeden związek z trzech lub więcej różnych grup substancji przeciwbakteryjnych.
• Bakterie o rozszerzonej oporności (XDR) są oporne na większość substancji przeciwbakteryjnych, pozostają wrażliwe tylko na antybiotyki z jednej lub dwóch grup.

Antybiotyki β-laktamowe

• Opisano mechanizmy działania, podział antybiotyków, spektrum działania na drobnoustroje, zastosowanie i wskazania, działania niepożądane oraz mechanizmy oporności bakterii na antybiotyki.

Klasyfikacja penicylin

• Klasyfikowano naturalne i półsyntetyczne penicyliny (penicylina G, penicylina V, fenetycylina, metycylina, nafcylina).
• Prezentowane były aminopenicyliny (ampicylina, amoksycylina) oraz karboksypenicyliny.

Klasyfikacja cefalosporyn

• Opisano I, II, III i IV generację cefalosporyn na podstawie danych z publikacji.
• Przedstawiono przykłady cefalosporyn dla poszczególnych grup.

Ceftolozan, Cefiderokol, Cefilavancin

• Nowe antybiotyki.
• Glikopeptyd oraz cefalosporyna (III generacji), w klinicznym badaniu (III faza).

Nieklasyczne antybiotyki

• Przedstawiono karbapenemy (imipenem, meropenem, ertapenem, doripenem, biapenem, tebipenem piwoksylu)
• Omówiono inhibitory beta-laktamaz, ich połączenia oraz nowe inhibitory beta-laktamaz i ich połączenia.

Inhibitory beta-laktamaz + antybiotyk beta-laktamowy

• Przedstawiono nowe antybiotyki takie jak kwas klawulanowy w skojarzeniu z tykarcyliną.
• Omówiono leki takie jak Sulbaktam z ampicyliną, Sulbaktam z cefoperazonem, Tazobaktam z piperacyliną oraz Tazobaktam z ceftolozanem jako nowe inhibitory beta-laktamaz.

Monobaktamy

• Jedynie Aztreonam (tylko pozajelitowo), działania tylko na tlenowe G-.
• Specyficzne wskazania, takie jak zakażenia dolnych dróg oddechowych, moczowych, posocznice, zakażenia skóry i tkanek miękkich, wewnątrzbrzuszne.

Reakcje kliniczne

• Reakcje dotyczące czasu wystąpienia i typów reakcji, z podziałem na natychmiastowe, przyspieszone i późne reakcje.

Mechanizmy warunkujące oporność na β-laktamy

• Mechanizm receptorowy, zmiany białek PBPs.
• Mechanizm enzymatyczny, wytwarzanie enzymów (β-laktamaz).
• Zmniejszenie przepuszczalności błony, zaburzony influx.
• Aktywne usuwanie antybiotyków z komórki, systemy pomp.

Glikopeptydy

• Opisano mechanizmy działania, podział na wankomycynę i teikoplaninę.
• Przedstawiono spektrum działania na drobnoustroje, zastosowanie i wskazania oraz działania niepożądane.
• Synegizm działania z gentamycyną.

Polipeptydy

• Polimyksyny o działaniu do miejscowego podawania (krople do oczu, maści, kremy)
• Zawiera też kolistynę jako polipeptyd do podawania doustnego i iniekcyjnego w schorzeniach, takich jak zakażenia jelitowe i mukowiscydoza wraz z P. aeruginosa.

Lipoglikopeptydy

• Przedstawiono mechanizmy działania, podział, oraz spektrum działania, wskazania i działania niepożądane.

Fosfomycyna

• Wskazania (dolny odcinek dróg moczowych) i profil działania.
• Opisano mechanizm działania poprzez blokowanie mRNA.

Makrolidy

• Opisano budowę makrocyklicznego pierścienia laktonowego.
• Prezentowano erytromycynę A, roksytromycynę, klarytromycynę, oraz inne związki z podziałem na 15 i 16 węglowe.
• Istotna aktywność wobec bakterii wewnątrzkomórkowych.
• Omówiono działania niepożądane.
• Przedstawiono oporność typu MLSB.

Ketolidy

• Nowe antybiotyki podobne do makrolidów z grupą ketonową.
• Wymieniono telitromycynę, mechanizm działania.
• Opisano oporność typu MLSB.

Linkozamidy

• Opisano linkomycynę i klindamycynę wraz z ich mechanizmem działania, działaniami niepożądanymi, oraz opornością.

Streptograminy

• Zidentyfikowano pristynymycynę i wirginiamycynę, strukturę, mechanizm działania, wskazania do stosowania oraz opór.

Oksazolidynony

• Opisano działania i wskazania, ze szczególnym uwzględnieniem w leczeniu gruźlicy.

Kwas fusydowy

• Opisano budowę steroidową i działanie na ziarenkowce Gram dodatnie.
• Wymieniono zastosowania w leczeniu zakażeń skóry.
• Omówiono działanie niepożądane i oporność.

Pleuromutyliny

• Opisano pleuromutyliny (tiamulina, walnemulina) i ich zastosowania w weterynarii oraz retapamulinę, leczenie zakażeń skórnych.

Aminoglikozydy

• Przedstawiono aminoglikozydy (np. streptomycynę, neomycynę, tobramycynę) oraz plazomycynę.
• Opisano mechanizmy działania, obejmujące wiązanie się z polisacharydami ściany komórkowej i blokowanie translacji.
• Wymieniono działania niepożądane (otoksyczność, nefrotoksyczność).

Oporność wysokiego stopnia

• Opisano oporność (HLAR), mechanizm i genotype.

Tetracykliny

• Podano historię Tetracyklin, opisano mechanizm działania, zakres działania na drobnoustroje, wskazania i działania niepożądane.

Glicylocykliny

• Podano mechanizmy działania i oporność - glicylocykliny, w tym tygecyklina.

Erawacyklina

• Nowa syntetyczna fluorowana tetracyklina, postać i wskazania do zastosowania.

Mupirocyna

• Preparaty do stosowania miejscowego, działanie na ziarenkowce Gram dodatnie.
• Opisano mechanizm działania i oporność.

Sprawdź swoją wiedzę na temat antybiotyków i chemioterapeutyków w tym quizie. Odpowiedz na pytania dotyczące historii, odkrywców oraz problemów związanych z antybiotykami. Dowiedz się, jakie substancje są zaliczane do różnych grup leków przeciwbakteryjnych.