Analiz Yöntemleri ve Işık

Analiz Yöntemleri

• Analitik teknikler, modern klinik laboratuvarlarda tüm ölçümlerin temelini oluşturur.
• Işık şiddetinden faydalanarak yapılan ölçümler:
  • Kolorimetri
  • Fotometri
    • Alev fotometresi (flame fotometre) ile ölçüm
    • Atomik absorpsiyon spektrofotometresi (AAS) ile ölçüm
• İyon selektif elektrotlar (ISE) yardımıyla ölçüm
• Nefelometri ve türbidimetri
• Florometri
• İmmünokimyasal yöntemler
• Elektroforez
• Kromatografi

Işık

• Foton, ışığın temel birimidir.
• Atomlar, elektronların bir orbitalden diğerine hareket ederken enerji absorbe eder veya geri verir.
• Elektromanyetik ışıma, en düşük enerji düzeyinden uyarılmış düzeylerin içinden geçerken (emisyon) veya görünür bölge de dahil olmak üzere ultraviyole veya görünür bölgelere yayılır.
• Beyaz ışık, farklı dalga boylarında farklı renklere sahip ışınların birleşmesinden oluşur.

Dalga Boyu

• Dalga boyu, birbirini takip eden dalgaların aynı noktaları arasındaki uzaklıktır.
• Dalga boyu uzadıkça frekans azalır.
• Işığın farklı dalga boyları, onları farklı renkte algılamamızı sağlar.
• Beyaz ışıkta tek bir dalga boyu yoktur.
• Daha kısa aralıklı tepe noktaları, daha kısa dalga boylarını ve ışığın daha fazla enerji içerdiğini gösterir.
• Dalga boyu, Angstrom (Å), nanometre (nm) ve milimikron (mµ) gibi birimlerle ifade edilir.

Elektromanyetik Işıma

• Elektromanyetik ışıma, uzayda büyük hızla hareket eden bir enerji türüdür.
• Gözle algılanan ışık ve ısı şeklinde algılanan kızılötesi ışınlar, karşılaşılan en yaygın elektromanyetik ışıma türleridir.
• Elektromanyetik ışının farklı türleri, dalga boylarına göre farklı adlarla anılır:
  • Ultraviyole (UV) (mor ötesi)
  • Görünür Işık
  • Kızılötesi (IR) (kızıl ötesi)

Frekans ve Dalga Boyu

• Frekans ve dalga boyu zıt ilişkiye sahip birimlerdir. Frekans arttıkça dalgaboyu kısalır.

Lambert-Beer Kanunu

• Maddelerin rengi, tuttuğu ışının tamamlıyıcısı olan ışının rengidir.
• Lambert ve Beer'in çalışması, çözeltilerdeki ışığın miktarı ile ışığın yol uzunluğu ve çözeltiden geçen ışığın miktarı ile çözeltinin konsantrasyonu arasındaki ilişkiyi belirlemiştir.
• Absorbans, emilen ışık miktarıdır.
• Lambert-Beer kanunu, absorbansın, ışığın çözelti içinde kat ettiği yol uzunluğu ve çözeltinin konsantrasyonuyla ters orantılı olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda emilen ışık miktarının konsantrasyonla doğru orantılı olduğunu da ortaya koymaktadır.
• Absorbans ve transmittans arasında negatif logaritmik bir ilişki vardır yani absorbans arttıkça transmittans azalır.
• Absorbans, optik dansite olarak da ifade edilmektedir.
• A=a.b.c formülüyle ifade edilir

Fotometre ve Spektrofotometre Farkı

• Fotometre, ışın demetinin bir kısmını filtreler kullanarak ayırır.
• Spektrofotometreler, yarıklar veya prizmalar kullanarak ışık seçiciliği sağlar.

Spektrofotometre

• Bir ışık kaynağı, dalga boyu seçicisi (monokromatör) ve bir dedektörden oluşur.
• Işığın renkli maddeden geçişindeki kayıplar ölçülür
• Monokromatör, filtreli fotometrelerde ışık filtresidir veya spektrofotometrelerde ışık prizmasıdır.
• Monokromatör, bir mercek veya prizma sistemi olabilir.
• Örnek üzerine gönderilen ışığın daha monokromatik olmasını sağlamak için bazı spektrofotometrelerde çift monokromatör kullanılır.

Spektrofotometre Bölümleri

• Işık kaynağı
• Dalga boyu seçicisi (monokromatör)
• Küvet (Örnek tutucu)
• Dedektör
• Galvanometre

Otoanalizörler

• Otomatik bir spektrofotometre, otoanalizör olarak bilinir.
• Otoanalizör, birden fazla örneği ve reaktifi otomatik olarak işler.
• Birçok testte kısa sürede birden çok numuneyle çalışır.

Alev Fotometresi

• Alev fotometresi, bir atomun elektronlarının uyarılmasıyla oluşan ışığı ölçer.
• Bu yöntem, bir maddenin içerdiği element miktarını belirlemek için kullanılır.

Atomik Absorbsiyon Spektrofotometresi (AAS)

• Atomik absorbsiyon spektrofotometresi (AAS), ışığı emmeye meyilli atomları belirlemek için kullanılan bir yöntemdir.

İyon Selektif Elektrotlar (ISE)

• ISE, bir çözeltinin iyon konsantrasyonunu ölçmek için kullanılır.
• Numunedeki iyonların belirli bir membranda oluşturduğu potansiyel farkı kaydeden özel elektrotlar kullanılır.

Nefelometri ve Türbidimetri

• Nefelometri ve türbidimetri, bir çözeltinin bulanıklık ölçümleri esasına dayalı yöntemlerdir.
• Partiküllerin ışık saçılmasına dayanırlar.
• Çözeltinin bulanıklığından, partikül konsantrasyonu hakkında bilgi edinilir.

Fluorometri

• Floresans özellik gösteren maddelerin konsantrasyonlarının belirlendiği bir yöntem.
• Uygun bir ışık kaynağı, örnek, ve ölçümler için uygun cihazlar kullanılmaktadır.

İmmünokimyasal Yöntemler

• Bu yöntemler, düşük konsantrasyonlu maddeleri ölçmek için kullanılır.
• Ortak noktaları, ölçüldüğü maddenin antikoru ve işaretçiye sahip olmalarıdır.

Elektroforez

• Elektroforez, yüklü partiküllerin bir elektrik alanında hareketini kullanan bir yöntemdir.
• Partiküller, elektrik alanının etkisiyle farklı hızlarda hareket ederler ve bu, ayrılabilmeleri için kullanılır.
• Ortam, destek ortamı, elektrik akımı kaynağı, tampon çözelti ve analiz cihazdan oluşmaktadır.

Kromatografi

• Kromatografi, maddeleri, biri hareketli diğeri sabit olan iki çözücü arasında ayrım yapma prensiplerine dayalı bir yöntemdir.
• Gaz veya sıvı kromatografi olabilir.
• HPLC, normal sıvı kromatografisinin gelişmiş bir yöntemidir.
• Ayrıştırma işlemi için ince tabakalar, kağıt veya kolonlar kullanılabilir.

Bu quizde analiz yöntemleri ve ışık konuları ele alınmaktadır. Modern klinik laboratuvarlardaki ölçüm teknikleri ve ışığın temel özellikleri hakkında bilgi test edilir. Dalga boyu ve fotonlarla ilgili kavramlar da quiz içerisinde yer almaktadır.