آموزش و تدریس

آموزش

• آموزش، هرگونه فعالیت یا تدبیر برنامه‌ریزی شده برای ایجاد یادگیری در دانش‌آموزان است.
• فعالیت‌های آموزشی توسط معلم برای ایجاد یادگیری و با کنش متقابل بین معلم و دانش‌آموزان صورت می‌گیرد.
• اجزای اصلی فرایند آموزش: آموزش‌دهنده، یادگیری، محتوای آموزشی، آموزش‌گیرنده.

مفهوم تدریس

• تدریس، مجموعه فعالیت‌هایی در کلاس است که از طریق تعامل هدفمند بین مربی، فراگیران و مواد درسی صورت می‌گیرد و به یادگیری دانش‌آموزان منجر می‌شود.
• هدف تدریس، ایجاد تغییر در رفتار دانش‌آموزان است.
• اجزای فرایند تدریس: مربی، مواد درسی، دانش‌آموز.

مقایسه آموزش و تدریس با یادگیری

• هدف همه آنها ایجاد یادگیری در دانش‌آموزان است.
• آموزش مفهومی عام‌تر از تدریس است.
• تدریس در محدوده زمانی و مکانی خاصی انجام می‌شود.
• مثال: مادر که به کودک نکاتی درباره تغذیه را آموزش می‌دهد، در حال انجام فعالیت آموزشی است اما این فعالیت به مفهوم تدریس محدود نمی‌شود.

الگوی تدریس

• الگوی تدریس، نقشه و چهارچوب فعالیت‌های مربی و دانش‌آموز برای سازماندهی ارائه مواد درسی است.
• الگو مراحل مختلفی برای تدریس مشخص می‌کند و سلسله مراتبی از فعالیت‌ها را نشان می‌دهد.

الگوهای تدریس

• پیش‌سازمان‌یافته: تدریس با مفهومی کلی‌تر آغاز می‌شود و زمینه برای شروع درس جدید را فراهم می‌کند.
• حل مسئله: مربی با طرح یک موقعیت مشکل‌دار تدریس را آغاز می‌کند.
• فردمداری (انفرادی): مربی مسئولیت‌هایی را درباره هدف نهایی آموزش به فراگیران محول می‌کند.

الگوی پیش‌سازمان‌دهنده

• شامل یک مفهوم کلی در مقدمه تدریس است که مباحث را با مباحث پیشین مرتبط ساخته و پایه ارتباط مفاهیم بعدی را ایجاد می‌کند.
• شامل: زمین (آب، خشکی، مناطق قطبی، خاک، سنگ‌های صاف و ناصاف).
• مراحل اجرا: ارائه پیش‌سازمان‌دهنده، ارائه مطالب جدید، ارائه مثال‌های مرتبط.
• نقش معلم: فعال و انتقال‌دهنده مطالب، فراگیران پذیرنده و جای‌دهنده مطالب در ساخت شناختی خود.
• روابط میان‌گروهی: معلم بر کلاس تسلط دارد و ارتباط یک‌طرفه است. معلم با طرح پرسش‌ها می‌تواند فراگیران را در بحث کلاسی مشارکت دهد.
• شرایط: معلم، کتاب، کلاس درس.
• محاسن: قابلیت کاربرد در امکانات پایین، زمان محدود، آموزش تعداد زیاد دانش‌آموز، ارائه نظام‌دار مفاهیم.
• محدودیت‌ها: منفعل بودن دانش‌آموزان، تمرکز بر موضوعات درسی، عدم ارتباط با زندگی واقعی، عدم توجه به مسائل روانی و عاطفی.

الگوی حل مسئله

• کمک به فراگیران برای آزمایش فرضیه‌ها، جمع‌آوری اطلاعات و دانش‌افزایی.
• نقش معلم: راهنما و آموزش روش کسب اطلاعات.
• نقش فراگیران: فعال و با توجه به علایق درونی.
• روابط: دوطرفه و صمیمی بین معلم و دانش‌آموزان.

الگوی فردمداری

• مسئولیت یادگیری به فراگیران تفویض می‌شود.
• هماهنگی بین ویژگی‌های فردی و مطالب درسی.
• مراحل:
  • تعیین اهداف، منابع و شرایط دستیابی به اهداف.
  • نظارت بر فعالیت‌های انفرادی دانش‌آموزان.
  • ارزشیابی و بررسی.

روش‌های تدریس

• مقایسه روش‌های سنتی و نوین.
• معیارهای انتخاب روش‌ آموزشی: تعداد دانش‌آموزان، زمان، سطح دانش، تجهیزات، مشارکت دانش‌آموزان.

سخنرانی

• ارائه اطلاعات توسط معلم به دانش‌آموزان.
• خصوصیات: معلم متکلم وحده و فعال، فراگیران غیرفعال، تمام عوامل تحت کنترل معلم.
• مراحل: آمادگی، مقدمه، ارائه، جمع‌بندی.
• مزایا: همه فراگیران در مسیر واحد پیش می‌روند، حجم زیاد مطالب در زمان کم، کنترل زمان توسط مربی، آموزش گروه‌های بزرگ، مناسب برای امکانات محدود.
• معایب: عدم مشارکت مخاطبین، آموزش کسل‌کننده، برای مهارت‌های عملی نامناسب.

روش بحث گروهی

• مزایا: ایجاد علاقه و آگاهی مشترک، تقویت تفکر انتقادی، تقویت فعالیت‌های مشارکتی، افزایش سطح تحمل و بردباری.
• معایب: پیش‌بینی و کنترل دشوار، زمان‌گیر، ممکن است یک یا چند نفر دیگر را تحت تاثیر قرار دهند.
• اجزا: رهبر، منشی، ناظر، شرکت‌کنندگان اصلی.

حل مسئله مبتنی بر یادگیری

• نقش معلم: آموزش روش‌های یادگیری، تعیین اهداف، انتخاب منابع مطالعاتی، روش ارزیابی.

ایفای نقش (Role playing)

• ایجاد موقعیت برای طرح مسئله، انگیزه بالا برای مشارکت، ایجاد جو عاطفی مناسب، ارتباط عاطفی بالا.
• مزایا: ایجاد انگیزه، توسعه مهارت‌های تعاملی، یادگیری بهتر.
• مراحل: برنامه‌ریزی، فراهم‌آوری امکانات، تعیین نقش، آماده‌سازی، توضیح اهداف، اجرای نمایش، بحث و ارزشیابی.

نمایش (Demonstration)

• آموزش مهارت‌های عملی، استفاده از اشیاء واقعی.
• مراحل: آمادگی وسایل، تشریح هدف، نمایش تکنیک، لمس، تصویرسازی، کلمات، مشارکت دانش‌آموزان، اصلاح تکنیک.
• مزایا: یادگیری مطلوب، توجه و علاقه دانش‌آموزان، آموزش عینی.
• معایب: برای گروه‌های بزرگ مناسب نیست، ارزشیابی دشوار.

روش پروژه ای

• فرایند مطالعه و بررسی مستقل.
• مراحل: تعیین نقاط آغاز و انجام، محدود نکردن موضوع به کتاب، کنترل فعالیت دانش‌آموزان، امتیازدهی.

رسانه‌های آموزشی

• انواع: اشیاء واقعی، رسانه‌های سه بعدی، اشیاء واقعی تغییر یافته، اشیاء تقلیدی، رسانه‌های نوشتاری (کتاب، مجله، یادداشت)، رسانه‌های دیداری (تصاویر، پوسترها)، رسانه‌های نورتاب (پروژکتور اسلاید، اورهد)، رسانه‌های شنیداری (رادیو، ضبط صوت).