488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu

488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu Çalışma Notları

• 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu, çeşitli kağıtlara uygulanan damga vergisini düzenler.
• Kanun Numarası: 488
• Kabul Tarihi: 1 Temmuz 1964
• Güncelleme Tarihi: 15 Mart 2025

Birinci Bölüm: Mükellefiyet ve İstisnalar

• Ekli (1) sayılı tabloda belirtilen kağıtlar damga vergisine tabidir.
• "Kağıtlar" terimi, yazılıp imzalanan, imza yerine işaret konulan, ve bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilen belgelerdir.
• Elektronik imza ile manyetik ortamlarda oluşturulan belgeleri de ifade eder.
• Yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtlar Türkiye'de resmi dairelere ibraz edildiği, devir veya ciro işlemleri gördüğü takdirde vergiye tabidir.
• Vergiye tabi kağıtlar yerine geçen mektup ve şerhler ile bu kağıtların yenilenmesi, uzatılması, değiştirilmesi, devri veya bozulmasına ilişkin olanlar da damga vergisine tabidir.
• Damga vergisinin mükellefi, kağıtları imza edenlerdir.
• Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlerde damga vergisini kişiler öder.
• Yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtların vergisini, Türkiye'de bu kağıtları resmi dairelere ibraz edenler öder.
• Ticari veya mütedavil kağıt mahiyetinde olanların vergisini, bunları ilk satan, kabul eden veya kullanan kişiler öder.
• Bir kağıdın tabi olacağı vergi, o kağıdın mahiyetine göre belirlenir.
• Kanunda şekli belirtilmiş kağıtlarda kanundaki adlarına, belirtilmemiş olanlarda ise üzerlerindeki yazının anlam ve içeriğine bakılır.
• Mahiyeti tayin edilmek istenen kağıtta başka bir kağıda atıf varsa, atıf yapılan kağıdın hükümlerine göre vergi alınır.
• Bir nüshadan fazla düzenlenen kağıtlarda, maktu vergiye tabi olanların her nüshası ayrı ayrı vergilendirilir.
• Nispi vergiye tabi olanların ise sadece bir nüshası damga vergisine tabidir.
• Poliçe ve emre yazılı ticari senetlerin yalnız tedavüle çıkarılan nüshaları vergiye tabidir.
• Bir kağıtta birden fazla tamamen ayrı akit ve işlem varsa, her biri ayrı ayrı vergilendirilir.
• Birbiriyle bağlantılı ve aynı kökten doğan akit ve işlemlerde, en yüksek vergi alınmasını gerektiren akit veya işlem üzerinden vergi alınır.
• Akit ve işlemlere asıl işlemin akitlerinden başka bir şahsın eklenen akit ve işlemi de ayrıca vergiye tabidir.
• Bir kağıt üzerinde birden fazla adi kefalet ve garanti taahhüdü varsa, yalnızca birinden damga vergisi alınır.
• Bir sözleşmenin müeyyidesi niteliğindeki pey akçesi, cayma tazminatı, ücret tevkifi, cezai şart gibi taahhütlerden, başlı başına bir sözleşmeye konu olmadıkça damga vergisi alınmaz.
• Kağıtlara konulan imzanın birden fazla olması, verginin tekrarını gerektirmez.
• Maktu vergiye tabi olup birden fazla kişinin imzasını taşıyan makbuz ve ibra senetlerinin damga vergisi imza sayısına göre alınır.
• Nispi vergiye tabi makbuz ve ibra senetlerinde, her imza sahibinin hissesi ayrı ayrı belli edilmişse, vergi hisselere göre ayrı ayrı ödenir.
• Bir resmi daire veya tüzel kişilik adına konulan birden fazla imza, tek imza hükmündedir.
• Kanunda yazılı resmi daireden maksat, genel ve özel bütçeli idareler, il özel idareleri, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları, belediyeler ve köylerdir.
• Bu dairelere bağlı, ayrı tüzel kişiliği bulunan iktisadi işletmeler resmi daire sayılmaz.
• Kanuna ekli (2) sayılı tabloda yazılı kağıtlar damga vergisinden müstesnadır.

İkinci Bölüm: Vergileme Ölçüleri ve Nispet

• Damga vergisi, nispi veya maktu olarak alınır.
• Nispi vergide, kağıtların türü ve niteliğine göre kağıtlarda yazılı belli para esastır.
• Maktu vergide, kağıtların mahiyeti esastır.
• Belli para terimi, kağıtların içerdiği veya yazılı rakamların neticesinde elde edilecek parayı ifade eder.
• Cari hesap şeklinde açılan krediler ve her türlü ikrazata ait taahhütnamelerde, ikraz veya temlik edilen para miktarının veya azami haddinin gösterilmesi zorunludur.
• Gösterilmediği takdirde, Damga Vergisi ve cezası cari hesapta kayıtlı kredi veya ikrazat miktarına göre hesaplanır.
• Bu vergi ve cezanın ödenmesinde mukriz ve müstakrizler müteselsilen sorumludur.
• Damga vergisine tabi kağıtlardaki yabancı paralar, Maliye Bakanlığınca belirlenen fiyattan Türk parasına çevrilerek vergi alınır.
• Kağıtların damga vergisi, kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı nispet veya miktarlarda alınır.
• Her bir kağıt için hesaplanacak vergi tutarı belirli bir miktarı aşamaz.
• Bu azami tutar, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere yeniden değerleme oranında artırılır.
• Cumhurbaşkanı, yeniden değerleme oranının belirli bir yüzdesini geçmemek veya altında olmamak üzere yeni oranlar tespit edebilir.
• Belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin değiştirilmesi halinde, sadece artan miktar üzerinden aynı nispette vergi alınır.
• Azami tutardan vergi alınan mukavelenamelerde sadece bedel artışı olursa, bu artış hükme dahil edilmez.
• Bu mukavelenamelerin devri halinde, aslından alınan verginin dörtte biri alınır.
• Mukavelenamelerin süresinin uzatılması halinde aynı miktar veya nispette vergi alınır.
• Akreditif mektup ve telgraflarında süre uzatıldığı takdirde verginin dörtte biri alınır.

Üçüncü Bölüm: Verginin Ödenmesi

• Damga vergisi makbuz karşılığı, istihkaktan kesinti yapılması veya basılı damga konulması şekillerinden biriyle ödenir.
• Bu ödeme şekillerinin hangi işlemler için ne suretle uygulanacağını Maliye Bakanlığı belirler.
• Aşağıdaki kağıtların damga vergisi pul yerine basılı damga konulması şekliyle de ödenebilir:
• Makbuz ve ibra senetleri
• Faturalar
• Ulaştırma ile ilgili kağıtlar
• Elektrik, havagazı, telefon ve su abonman mukavelenameleri
• Maliye Bakanlığının müsaadesi alınmak şartiyle vergiye tabi diğer kağıtlar
• Damga vergisi, bu Kanunda gösterilen haller dışında makbuz karşılığında ödenir.
• Maliye Bakanlığı makbuz karşılığı ödemeye ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisine sahiptir.
• Genel ve özel bütçeli dairelerle, il özel idareleri ve belediyeler, bankalar, iktisadi kamu teşekkülleri ve benzeri kuruluşların ödemelerinde kullanılan ve nispi vergiye tabi bulunan makbuzlarla, bu mahiyetteki kağıtlara ait vergiler:
• Ödemelerin yapılması
• Avans suretiyle ödemelerde avansın verilmesi
• Sırasında ilgili daire ve müesseseler tarafından istihkaklardan kesinti yapılması şeklinde Maliye Bakanlığınca ödettirilebilir.
• Basılı damga konulacak kağıtların vergisi, yüzde beş noksanı ile peşin olarak ödenir. Makbuz karşılığı ödemelerde Damga Vergisi:
• Maliye Bakanlığınca belirlenen mükellefler, kurum ve kuruluşlar bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisini ertesi ayın yirminci günü akşamına kadar vergi dairesine beyanname ile bildirip yirmialtıncı günü akşamına kadar öder.
• Diğer hallerde, kâğıdın düzenlendiği tarihi izleyen on beş gün içinde vergi dairesine beyanname ile bildirilir ve aynı süre içinde ödenir.
• Maliye Bakanlığı, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esasları belirlemeye yetkilidir.

Dördüncü Bölüm: Sorumluluk

• Vergiye tabi kağıtların damga vergisinin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden dolayı alınması gereken vergi ve cezalardan, mükelleflere rücu hakkı olmak üzere, kağıtları ibraz edenler sorumludur.
• Birden fazla kişi tarafından imza edilen kağıtlara ait vergi ve cezanın tamamından imza edenler müteselsilen sorumludurlar.
• Damga vergisinden muaf kuruluşlarca kişilerin (1) sayılı tabloda yer alan işlemleriyle ilgili olarak düzenlenen ve sadece bu kurumların imzasını taşıyan kağıtlara ait verginin tamamı kişiler tarafından ödenir.
• 22 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında bulunanlar, taraf oldukları işlemlere ilişkin kâğıtlara ait verginin beyan ve ödenmesinden sorumludurlar.
• Resmi daireler veya noterlerce düzenlenerek kişilere verilen veya dairede bırakılan ve Damga Vergisi hiç alınmıyan veya noksan alınan kağıtların vergisi mükelleflere, cezası düzenliyenlere aittir.
• Yabancı memleketlerle Türkiye'deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen ticari ve mütedavil kağıtların Damga Vergisi ve cezası, mükelleflerine rücu hakkı saklı bulunmak üzere hamillerinden alınır

Beşinci Bölüm: Çeşitli Hükümler

• Resmi dairelerin ilgili memurları kendilerine ibraz edilen kağıtların Damga Vergisini aramaya ve vergisi hiç ödenmemiş veya noksan ödenmiş olanları bir tutanakla tesbit etmeye veya bunları tutanağı düzenlemek üzere, vergi dairesine göndermeye mecburdurlar.
• Noterler, damga vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kâğıtları vergi ve cezası ödenmedikçe tasdik edemezler veya bunların suretlerini çıkarıp veremezler.
• Birinci fıkra hükmüne aykırı olarak işlem yapılması halinde, mükellef hakkında Vergi Usul Kanunu hükümleri uygulanmakla birlikte, noterlerden de tasdik ettikleri veya üzerinde işlem yaptıkları her kâğıt için kanunen alınması gereken cezası ayrıca alınır.
• Kağıtların terk edilmesi, verginin alınmasına engel değildir.
• Maliye Bakanlığının, damga vergisi ile ilgili bazı ödemelerde uyulması gereken esasları belirleme yetkisi vardır.
• Vergi Usul Kanununun Damga Resmine ilişkin hükümleri Damga Vergisi hakkında da uygulanır.
• Kağıtlara ait damga vergisinin nispet veya miktarlarını değiştirme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.