અર્થશાસ્ત્ર 12 ધોરણ પ્રકરણ 2

અર્થશાસ્ત્ર - પ્રકરણ ૨: વૃદ્ધિ અને વિકાસનાં નિર્દેશકો

• વિકાસ એ બહુપરિમાણીય પ્રક્રિયા છે, જે ટોડેરો દ્વારા રજૂ કરવામાં આવી હતી.
• ગુણાત્મક ખ્યાલોને મહત્વ આપતું આર્થિક વિકાસ છે, જ્યારે આર્થિક વૃદ્ધિ આંકડાકીય આધારિત હોય છે.

માનવ વિકાસ સંકેત

• 2014માં ભારતનો માનવ વિકાસ ક્રમાંક 135 હતો.
• માનવ વિકાસ અહેવાલ અનુસાર 2014માં કાર્યરત માથાદીઠ આવક 7068 ડોલર હતી.

આર્થિક વિકાસ અને કાર્યક્ષેત્ર

• દેશના આર્થિક વિકાસમાં વધારો થવાથી ખેતીક્ષેત્રનો ફાળો ધીમાવો થાય છે, જ્યારે ઉદ્યોગ અને સેવાક્ષેત્રનું મહત્ત્વ વધે છે.

જીવનની ભૌતિક ગુણવત્તા

• મહતમ મૂલ્ય PQLI માં 100 છે.
• જીવનની ભૌતિક ગુણવત્તા નક્કી કરતી પરિબળોમાં અપેક્ષિત આયુષ્ય, શિક્ષણ અને બાળ-મૃત્યુદરનો સમાવેશ થાય છે.

હ્યુમન ડેવલપમેન્ટ ઇન્ડેક્સ (HDI)

• HDI નું મહત્તમ મૂલ્ય 1 છે, જે દરેક વ્યક્તિના વિકાસને દર્શાવે છે.
• 2014માં ભારતનો HDI 0.595 હતો.
• 2014ની માહિતી મુજબ મહિલાઓને ઉત્તમ જીવનશૈલી માટે નોર્વે શ્રેષ્ઠ દેશ હતો.

મેનેજમેન્ટ અને શેરિંગ

• 1990માં સૌ પ્રથમ વખત માનવ વિકાસ આંક રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો.
• 2015માં HDI Rankingsમાં નાઈજીરીયા છેલ્લો ક્રમ ધરાવતા દેશ તરીકે ઓળખાતો છે.

ખોરાક અને પોષણ

• ભારતમા રોજિંદા કેલરીનો પ્રમાણ 2300 કેલરીનો છે.

શિક્ષણ અને આરોગ્ય

• જીવનની ભૌતિક ગુણવતાનો મહત્વનો માપદંડ છે, જે શૈક્ષણિક સ્તરને પણ ધ્યાનમાં લે છે.