บุคลิกภาพและกลไกการป้องกันทางจิต

ความหมายของบุคลิกภาพ

• บุคลิกภาพคือ ประสิทธิภาพทางสังคมที่สะท้อนความมีเสน่ห์ในสายตาของผู้อื่น
• บุคลิกภาพรวมถึงลักษณะเฉพาะที่ชัดเจน เช่น ความมั่นใจ หรือความร้ายกาจ
• ในทางจิตวิทยา บุคลิกภาพแสดงถึงลักษณะพฤติกรรมและวิธีการคิดที่มีความคงที่ต่อสิ่งแวดล้อม

ชนิดของบุคลิกภาพ

• แบ่งออกเป็นสองลักษณะ:
  • บุคลิกภาพภายนอก (External Personality) เช่น รูปร่าง กิริยา มารยาท
  • บุคลิกภาพภายใน (Internal Personality) เป็นความคิด ค่านิยม และทัศนคติ

ปัจจัยกำหนดบุคลิกภาพ

• ปัจจัยหลักสองอย่าง:
  • ศักยภาพที่มากับการเกิด (พันธุกรรม) เช่น รูปร่าง หน้าตา
  • ประสบการณ์ที่เกิดจากสิ่งแวดล้อม เช่น การเติบโตในครอบครัว

ประสบการณ์ที่มีผลต่อบุคลิกภาพ

• ประสบการณ์มีสองประเภท:
  • ประสบการณ์ร่วม (Common Experience) ของคนในวัฒนธรรมเดียวกัน
  • ประสบการณ์เฉพาะ (Unique Experience) ที่แตกต่างกัน

ทฤษฎีบุคลิกภาพ

• แบ่งออกเป็นสี่กลุ่มหลัก:
  • แนวคิดลักษณะนิสัย (Trait Approach)
  • แนวคิดจิตวิเคราะห์ (Psychoanalytic Approach)
  • แนวคิดการเรียนรู้ทางสังคม (Social Learning Approach)
  • แนวคิดปรากฏการณ์หรือมนุษยนิยม (Phenomenological or Humanistic Approach)

กลุ่มแนวคิดลักษณะนิสัย

• อธิบายบุคลิกภาพตามลักษณะที่หลากหลาย โดยที่การแบ่งกลุ่มสามารถใช้ตั้งแต่บุคลิกภาพจนถึงลักษณะนิสัย

การสร้างบุคลิกภาพผ่านลักษณะทางร่างกาย

• Ernst Kretschmer แบ่งบุคลิกภาพเป็น:
  • Pyknic: รูปร่างอ้วน ค่อนข้างมีอารมณ์ขึ้นลง
  • Asthenic: รูปร่างสูงและผอม เก็บตัว คิดมาก
  • Athletic: รูปร่างแข็งแรง กระตือรือร้น

ทฤษฎีจิตวิเคราะห์

• Sigmund Freud เน้นความสำคัญของจิตไร้สำนึก
• บุคลิกภาพประกอบด้วยสามระบบ:
  • Id: แรงขับตามสัญชาตญาณ
  • Ego: ปรับความต้องการของ Id กับความเป็นจริง
  • Superego: ตัวแทนของศีลธรรมและคุณค่าที่ถูกต้อง

การพัฒนาของบุคลิกภาพตาม Freud

• แบ่งออกเป็น 5 ขั้นตอน:
  • Oral stage: การใช้ปากตอบสนองความต้องการ
  • Anal stage: การควบคุมอวัยวะขับถ่าย
  • Phallic stage: ความตึงเครียดระหว่างเด็กชายและเด็กหญิง
  • Latency stage: การพัฒนาทางสังคม
  • Genital stage: ความพึงพอใจทางเพศสมบูรณ์

ความสำคัญของการศึกษา

• ทฤษฎีของ Freud มีผลกระทบต่อแนวคิดทางจิตวิทยา แต่อาจไม่เหม适ในการใช้กับบุคคลที่มีสุขภาพจิตปกติ
• สังคมมีอิทธิพลต่อพฤติกรรมและบุคลิกภาพอย่างมากและสามารถทำให้เกิดความเข้าใจที่หลากหลายเกี่ยวกับการพัฒนาบุคลิกภาพ### ลักษณะบุคลิกภาพและการเรียนรู้
• บุคลิกภาพแบบ Oral และ Anal เกิดจากวิธีการสอนของพ่อแม่ เช่น ความเข้มงวดในความเป็นระเบียบ
• สภาพแวดล้อมมีบทบาทสำคัญในการกำหนดพฤติกรรม บุคคลสามารถจัดการและเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมได้

แนวคิดการเรียนรู้ทางสังคม

• บุคคลประเมินสถานการณ์เพื่อแสดงพฤติกรรมที่เหมาะสม โดยเลือกพฤติกรรมที่เคยได้รับการเสริมแรงในสถานการณ์คล้าย
• การเรียนรู้จำแนกพฤติกรรมที่เหมาะสมหรือไม่เหมาะสมในสถานการณ์ต่างๆ
• การเสริมแรงมีบทบาทในการควบคุมพฤติกรรมการเรียนรู้ใน 3 ลักษณะ:
  • การเสริมแรงโดยตรง (รางวัลทางวัตถุ, การยอมรับทางสังคม)
  • การเลียนแบบจากผู้อื่น
  • การควบคุมตนเองในการประเมินการกระทำ

ตัวแปรที่มีผลต่อพฤติกรรม

• ความสามารถ (Competencies) เช่น สติปัญญาและทักษะทางสังคม
• กลวิธีในการคิด (Cognitive strategies) ในการรับข่าวสารและตีความหมาย
• การคาดหวัง (Expectancies) เกี่ยวกับผลจากการกระทำ
• คุณค่าของผลการกระทำ (Subjective outcome values) ที่แต่ละคนให้คุณค่าต่อสถานการณ์
• ระบบการควบคุมตนเองและการวางแผน (Self-regulatory system and plans)

แนวคิดปรากฏการณ์หรือมนุษยนิยม

• เน้นคุณค่าของมนุษย์ที่แตกต่างจากสัตว์ โดยมนุษย์มีความสามารถในการพัฒนาตนเองและมีเสรีภาพในการเลือกกระทำ
• ทฤษฎีสำคัญ ได้แก่:
  • ทฤษฎีเกี่ยวกับตนของโรเจอร์ (Roger’s self theory)
  • การพัฒนาตนเองของมาสโลว์ที่มุ่งสู่การเป็นตัวตนที่สมบูรณ์

ทฤษฎีเกี่ยวกับตนของโรเจอร์

• การรักษาผู้ป่วยด้านอารมณ์แบบ Client Center ซึ่งมุ่งที่การเข้าใจตัวเอง
• แนวคิดสำคัญคือ "Self" ที่ประกอบด้วยความคิด การรับรู้ และคุณค่า โดย Self-concept ควรใกล้เคียงกับ Actual self เพื่อสุขภาพจิตที่ดี

ทฤษฎีการพัฒนาตนเองของมาสโลว์

• มนุษย์ทุกคนมีแนวโน้มในการพัฒนาตนเองไปสู่ Self Actualization
• ศึกษาบุคคลที่ประสบความสำเร็จในประวัติศาสตร์และพัฒนาลักษณะเฉพาะที่นำไปสู่ความสำเร็จ

กลไกการป้องกันทางจิต

• Defense mechanisms ช่วยปกป้องจิตใจจากความวิตกกังวล โดยการบิดเบือนความจริง
• แบ่งออกเป็นหลายประเภท เช่น:
  • การหาเหตุผลเข้าข้างตัวเอง (Rationalization)
  • การฉายภาพ (Projection)
  • การเก็บกด (Repression)
  • การกระทำตรงกันข้าม (Reaction Formation)

การบิดเบือนความเป็นจริง

• การตัดขาด (Intellectualization) ช่วยบิดเบือนอารมณ์ต่อสถานการณ์ที่เจ็บปวด
• การเพ้อฝัน (Fantasy) เพื่อสนองความต้องการที่ถูกขัดขวาง
• การไม่ยอมรับ (Denial) และการโยกย้าย (Displacement) เพื่อลดความตึงเครียดในชีวิต

แบบวัดบุคลิกภาพ MBTI

• ตามแนวคิดของ Carl Jung รวมตัวแปร 8 ตัวในการจำแนกบุคลิกภาพ 16 แบบ
• แบบวัดแบ่งเป็น 4 มิติ:
  • เปิดเผย (Extraversion) vs เก็บตัว (Introversion)
  • ใช้ประสาทสัมผัส (Sensing) vs หยั่งรู้ (Intuition)
  • ใช้ความคิด (Thinking) vs ใช้ความรู้สึก (Feeling)
  • ตัดสิน (Judgement) vs รับรู้ (Perception)

Quiz นี้จะช่วยให้คุณเข้าใจถึงบุคลิกภาพและกลไกการป้องกันทางจิต ซึ่งเป็นส่วนสำคัญในการสร้างประสิทธิภาพทางสังคมและการแสดงออกของบุคคล มาทดสอบความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับแนวคิดนี้กันเถอะ!