ชีววิทยา ระบบประสาท

ระบบประสาท

• การศึกษาโครงสร้างและหน้าที่ของระบบประสาทในไฮดรา พลานาเรีย ไส้เดือนดิน กุ้ง หอย แมลง และสัตว์มีกระดูกสันหลัง
• การอธิบายโครงสร้างและบทบาทของเซลล์ประสาทที่สำคัญในการทำงานของระบบประสาท
• ศักย์ไฟฟ้าที่เยื่อหุ้มเซลล์ประสาทมีความสำคัญในการถ่ายทอดกระแสประสาท

โครงสร้างเซลล์ประสาท

• ตัวเซลล์มีขนาดประมาณ 4-25 ไมโครเมตร มีนิวเคลียสขนาดใหญ่
• เส้นใยประสาท มีเดนไดรต์และแอกซอน โดยแอกซอนมีความยาวมากและมีเส้นใยเดียว
• เยื่อไมอีลินช่วยเพิ่มความเร็วในการส่งกระแสประสาท

ประเภทของเซลล์ประสาท

• เซลล์ประสาทรับความรู้สึก (sensory neuron) รับกระแสประสาทจากอวัยวะรับความรู้สึก
• เซลล์ประสาทประสานงาน (association neuron) เชื่อมต่อระหว่างเซลล์ประสาทรับความรู้สึกและเซลล์ประสาทสั่งการ
• เซลล์ประสาทสั่งการ (motor neuron) ส่งกระแสประสาทไปยังหน่วยปฏิบัติงาน

ประเภทของเซลล์ประสาทต่างๆ

• เซลล์ประสาทสองขั้ว (bipolar neuron): มีเส้นใยประสาท 2 เส้น
• เซลล์ประสาทขั้วเดียวเทียม (pseudounipolar): มีเส้นใยเดียวที่แตกเป็น 2 เส้น ใบมีเดนไดรต์และแอกซอน
• เซลล์ประสาทขั้วเดียว (unipolar): มีแอกซอนแยกออกจากตัวเซลล์ 1 เส้น
• เซลล์ประสาทหลายขั้ว (multipolar neuron): มีแอกซอน 1 เส้นและเดนไดรต์ 2 เส้นหรือมากกว่า

การส่งกระแสประสาท

• กระแสประสาทถูกส่งจากเซลล์ประสาทหนึ่งไปยังเซลล์ประสาทอีกหนึ่งผ่านการเชื่อมต่อของเส้นใยประสาท
• ระบบประสาทมีเนื้อหาหลายประการในการตอบสนองต่อสิ่งเร้าอย่างมีประสิทธิภาพ

อวัยวะรับความรู้สึก

• โครงสร้างและหน้าที่ของตา หู จมูก ลิ้นและผิวหนังมีความสำคัญในการรับรู้ข้อมูลจากสิ่งแวดล้อม
• ตัวอย่างโรคที่เกี่ยวข้องกับการรับความรู้สึกและแนวทางการดูแลรักษา ### ระบบประสาท
• ระบบประสาทแบ่งออกเป็น ระบบประสาทส่วนกลาง (สมอง, ไขสันหลัง) และ ระบบประสาทรอบนอก (ส่วนรับความรู้สึก, ส่วนสั่งการ)
• ระบบประสาทส่วนกลางประมวลผลข้อมูลและควบคุมการทำงานต่างๆของร่างกาย

ระบบประสาทโซมาติกและระบบประสาทอัตโนวัติ

• ระบบประสาทโซมาติก ควบคุมกล้ามเนื้อโครงร่าง เช่น การเคลื่อนไหวของร่างกาย
• ระบบประสาทอัตโนวัติ ควบคุมกล้ามเนื้อหัวใจและกล้ามเนื้อเรียบของอวัยวะภายใน แบ่งเป็น:
  • ระบบประสาทซิมพาเทติก: กระตุ้นการทำงานในสถานการณ์ฉุกเฉิน
  • ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก: ส่งเสริมการทำงานในในสภาวะพักผ่อน

รีเฟล็กซ์แอกชันและรีเฟล็กซ์อาร์ก

• รีเฟล็กซ์แอกชัน (reflex action): สั่งการโดยผ่านไขสันหลัง ใช้สำหรับการตอบสนองที่รวดเร็ว
• รีเฟล็กซ์อาร์ก (reflex arc): สั่งการโดยผ่านสมองและไขสันหลัง มีขั้นตอนหลายขั้นตอนในการประมวลผล

การเปรียบเทียบระบบประสาทซิมพาเทติกและพาราซิมพาเทติก

• ซิมพาเทติก:
  • สมองส่วนเมดัลลาออบลองกาตาและไขสันหลังบริเวณคอ, อก, เอว
  • ใช้สารสื่อประสาทนอร์อะดรีนาลีน
  • ทำให้หัวใจเต้นแรงและเร็ว, ความดันโลหิตสูง
• พาราซิมพาเทติก:
  • มาจากสมองและไขสันหลังต่ำกว่า
  • ใช้สารสื่อประสาทแอซิติลโคลีน
  • ทำให้หัวใจเต้นช้าและเบา, ความดันโลหิตต่ำ

อวัยวะรับความรู้สึก

• ตา: มีส่วนประกอบหลายสำคัญ เช่น
  • กระจกตา: ดูแลการโฟกัสแสง
  • เลนส์ตา: ควบคุมการหักเหของแสง
• เรตินา:
  • ประกอบด้วยเซลล์รูปแท่ง (ไวต่อแสงมาก) และเซลล์รูปกรวย (แยกสี)
• การมองเห็น: เกิดจากการหักเหของแสงผ่านกระจกตาและเลนส์ตาไปยังเรตินา

การตรวจสอบสายตา

• สายตาสั้น: สาเหตุจากกระจกตาโค้งมากเกินไป ต้องใช้เลนส์เว้า
• สายตายาว: สาเหตุจากกระจกตาโค้งน้อย ต้องใช้เลนส์นูน
• สายตาเอียง: เกิดจากความโค้งไม่เท่ากัน ต้องใช้เลนส์ทรงกระบอก

หูและการได้ยิน

• หูส่วนต่างๆ:
  • หูส่วนนอก: รับคลื่นเสียงผ่านใบหู
  • หูส่วนกลาง: ขยายเสียงผ่านกระดูกค้อน, กระดูกทั่ง, และกระดูกโกลน
  • หูส่วนใน: ใช้การแปลสัญญาณเสียงเป็นกระแสประสาท

รสชาติและกลิ่น

• รับรส: มีตุ่มรับรส (taste bud) บนลิ้นที่สามารถรับรสหวาน, ขม, เปรี้ยว, เค็ม, และอูมามิ
• กลิ่น: เซลล์ประสาทรับกลิ่นแปลกลิ่นเป็นกระแสประสาทเข้าสู่ออลแฟกทอรีบัลบ์

ความเจ็บปวด

• มีหน่วยรับความรู้สึกเกี่ยวกับความเจ็บปวด, ความเย็น, และความร้อนในร่างกาย
• อวัยวะรับความรู้สึกที่มีพื้นที่มากที่สุด เช่น ผิวหนัง มีเซลล์รับความรู้สึกจำนวนมาก