ปัญหาอาเซียนและทะเลจีนใต้

ปัญหาของอาเซียน

• อาเซียนถูกวิจารณ์ในเรื่องสิทธิมนุษยชน โดยเฉพาะประเด็นเกี่ยวกับชาวโรฮิงญา
• ระบบประชาธิปไตยในประเทศต่างๆ ของอาเซียนยังเป็นปัญหา เช่น ในกัมพูชาและไทย
• ระบบฉันทามติของอาเซียนทำให้การตัดสินใจล่าช้า ขาดประสิทธิภาพ และมุ่งรักษาสถานการณ์ปัจจุบัน
• อาเซียนขาดอำนาจบังคับใช้ในการตัดสินใจ
• อาเซียนถูกตั้งคำถามถึงความเกี่ยวข้องในสถานการณ์ปัจจุบัน เพราะแนวทางแบบดั้งเดิมอาจไม่เหมาะสมกับความท้าทายใหม่ๆ
• อาเซียนมีแนวโน้มในการเพิ่มพูนความร่วมมือกับประเทศในกลุ่ม Global South
• อาเซียนขยายความสัมพันธ์กับประเทศ Middle Power เช่น ออสเตรเลีย เกาหลีใต้ อินเดีย และญี่ปุ่น
• อาเซียนต้องบริหารจัดการความสัมพันธ์กับมหาอำนาจและกลุ่ม minilaterals ของมหาอำนาจ เช่น QUAD, SQUAD, AUKUS
• อาเซียนกำลังพัฒนา ASEAN Community Vision 2045

ปัญหาทะเลจีนใต้

• จีนอ้างสิทธิเหนือเกือบทั้งหมดของทะเลจีนใต้ ส่งผลกระทบต่อความสัมพันธ์กับประเทศอาเซียน 4 ประเทศ (บรูไน มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ เวียดนาม) ที่มีข้อพิพาทเรื่องสิทธิ
• ฟิลิปปินส์มีข้อพิพาทกับจีนเกี่ยวกับ Scarborough Shoal และ Second Thomas Shoal ในหมู่เกาะ Spratly
• เวียดนามมีข้อพิพาทกับจีนเกี่ยวกับหมู่เกาะ Paracels
• มาเลเซีย อินโดนีเซีย และบรูไน มีข้อพิพาทเล็กน้อยกับจีนเกี่ยวกับทะเลจีนใต้
• อาเซียนได้ลงนามใน Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea (DOC) ในปี 2002
• DOC มีเนื้อหาว่าทุกฝ่ายในทะเลจีนใต้จะยึดมั่นในกฎบัตรสหประชาชาติ UNCLOS 1982 และสนธิสัญญา TAC ของอาเซียน
• DOC ไม่มีผลผูกพันกับจีน
• อาเซียนจัดทำเอกสาร Guidelines for Accelerating the Early Conclusion of an Effective and Substantive Code of Conduct (COC) in the South China Sea ในปี 2023
• อาเซียนกำลังเจรจาจัดทำ Code of Conduct (CoC)

ปัญหาอื่นๆ

• มีความแตกต่างด้านการพัฒนาเศรษฐกิจ ศาสนา ระบอบการเมือง และประวัติศาสตร์ระหว่างประเทศสมาชิกอาเซียน
• อาเซียนยังมีปัญหาเกี่ยวกับการขาดความไว้เนื้อเชื่อใจกัน เช่น ระหว่างไทยกับมาเลเซียในปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้
• ปัญหาเมียนมาหลังรัฐประหารในปี 2021
• อาเซียนมีฉันทามติ 5 ข้อเพื่อแก้ไขปัญหาเมียนมา รวมทั้งการยุติความรุนแรง การเจรจา การช่วยเหลือทางมนุษยธรรม
• รัฐบาลเมียนมายังไม่ได้ปฏิบัติตามฉันทามติ 5 ข้อ
• อาเซียนถูกวิจารณ์ว่าไม่สามารถแก้ไขปัญหาในเมียนมาได้
• อาเซียนมี Special Envoy on Myanmar
• ASEAN Way ถูกวิจารณ์ว่าเป็นอุปสรรคต่อการแก้ปัญหา
• อาเซียนเน้นการแก้ไขปัญหาผ่านการปรึกษาหารือและการทูตแบบหลังฉาก
• หลายฝ่ายสงสัยความเป็นแกนกลางของอาเซียน (ASEAN Centrality)
• อาเซียนถูกท้าทายโดยกรอบกลไกแบบ minilateralism เช่น QUAD และ AUKUS

ความสัมพันธ์ของอาเซียน

• อาเซียนมีความสัมพันธ์อย่างเป็นทางการกับองค์การระหว่างประเทศและองค์การภูมิภาคต่างๆ เช่น UN, CELAC, ECO, EAEU, GCC, IORA, PA, PIF, SCO, MERCOSUR, SAARC
• อาเซียนจัดประชุมสุดยอดกับ GCC (Gulf Cooperation Council) ครั้งแรกที่กรุงริยาด ซาอุดีอาระเบีย เมื่อเดือนตุลาคม 2566
• นาย อาลุนแก้ว กิตติคุน (Alounkeo Kittikhoun) จาก สปป.ลาว เป็น Special Envoy of ASEAN on Myanmar
• ไทยเป็นประเทศผู้ประสานงานอาเซียนกับเกาหลีใต้ (ในปี 2567)
• ASEAN Express คือการขนส่งสินค้าทางรถไฟ ระหว่างมาเลเซีย-ไทย-สปป.ลาว