ସ୍ୱଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା

• ସ୍ୱଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ଏକ ଅଂଶ ଥିଲା, ଯାହା 20ଶ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ହୋଇଥିଲା।
• ଏହା ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦର ବିକାଶରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା |
• "ସ୍ୱଦେଶୀ"ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି "ନିଜ ଦେଶର"।
• ଏହା ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ଏକ ମୁଖ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ଥିଲା ଏବଂ ପୂର୍ବ ଆନ୍ଦୋଳନ ଦ୍ୱାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇଥିଲା।
• ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସମେତ ଅନେକ ପ୍ରମୁଖ ବ୍ୟକ୍ତି ଏଥିରେ ଜଡିତ ଥିଲେ, ସେ ସ୍ୱଦେଶୀକୁ ସ୍ୱରାଜ (ଆତ୍ମ-ଶାସନ)ର ଆତ୍ମା ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ।

ଉତ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ପୃଷ୍ଠଭୂମି

• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ 1905 ମସିହାରେ ଲର୍ଡ କର୍ଜନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବଙ୍ଗଳା ବିଭାଜନର ସିଧାସଳଖ ଫଳାଫଳ ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇଥିଲା।
• ବଙ୍ଗଳା ଏକ ବଡ ପ୍ରଦେଶ ଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ଜନସଂଖ୍ୟା ଅଧିକ ଥିଲା, ତେଣୁ ପ୍ରଶାସନିକ ଅସୁବିଧା ଦେଖା ଦେଇଥିଲା।
• ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର କହିଥିଲେ ଯେ ବଙ୍ଗଳାକୁ ବିଭାଜନ କଲେ ପ୍ରଶାସନର ଉନ୍ନତି ହେବ।
• ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟବାଦୀମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ ବଙ୍ଗାଳୀ ଜନସଂଖ୍ୟାକୁ ବିଭାଜନ କରି ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଭାବନାକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିବା ହେଉଛି ଏହି ବିଭାଜନର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ।
• ଏହି ବିଭାଜନ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ବ୍ୟାପକ ବିରୋଧ ଏବଂ ସାଧାରଣ ଅସନ୍ତୋଷ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା।
• ଏହି ଅସନ୍ତୋଷରୁ ସ୍ୱଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ବ୍ରିଟିଶ ସାମଗ୍ରୀ ବର୍ଜନ କରିବାକୁ ଓକିଲାତି କରିଥିଲା।

ମୂଳ ନୀତି ଏବଂ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ

• ସ୍ୱଦେଶୀ ଶିଳ୍ପର ପ୍ରୋତ୍ସାହନ
• ବିଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀ ବର୍ଜନ
• ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ
• ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ପରିଚୟର ପ୍ରୋତ୍ସାହନ

ମୁଖ୍ୟ ରଣନୀତି ଏବଂ କୌଶଳ

• ବ୍ରିଟିଶ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକର ବର୍ଜନ: ବ୍ରିଟେନରେ ଉତ୍ପାଦିତ ସାମଗ୍ରୀ ବ୍ୟବହାର ନକରିବା ପାଇଁ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ଘୋଷଣା କରିବା ଏବଂ ଏଥିରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା।
• ଭାରତୀୟ ସାମଗ୍ରୀର ପ୍ରୋତ୍ସାହନ: ସ୍ଥାନୀୟ ଶିଳ୍ପକୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତରେ ତିଆରି ସାମଗ୍ରୀ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା।
• ସର୍ବସାଧାରଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଏବଂ ବିରୋଧ: ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଏବଂ ସମର୍ଥନ ଯୋଗାଡ କରିବା ପାଇଁ ସଭା, ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଏବଂ ସମାବେଶ ଆୟୋଜନ କରିବା।
• ସ୍ୱଦେଶୀ ଉଦ୍ୟୋଗର ପ୍ରତିଷ୍ଠା: ଭାରତ ଭିତରେ ସାମଗ୍ରୀ ଉତ୍ପାଦନ କରୁଥିବା ବ୍ୟବସାୟ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିବା।
• ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ପଦକ୍ଷେପ: ଭାରତୀୟ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବା ସହିତ ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା।

ପ୍ରମୁଖ ନେତା ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ

• ବାଲ ଗଙ୍ଗାଧର ତିଲକ: ସ୍ୱରାଜର ଓକିଲ ଏବଂ ଆନ୍ଦୋଳନର ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ବ୍ୟକ୍ତି।
• ବିପିନ ଚନ୍ଦ୍ର ପାଲ: ସ୍ୱଦେଶୀର ଗୁରୁତ୍ୱ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିବା ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ନେତା।
• ଲାଲା ଲଜପତ ରାୟ: ସ୍ୱଦେଶୀର ଚମ୍ପିୟାନ ଏବଂ ପଞ୍ଜାବରେ ସମର୍ଥନ ମୋବିଲାଇଜ କରିବାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
• ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ: ଦାର୍ଶନିକ ଏବଂ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ନେତା ଯିଏ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ।
• ରବିନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋର: କବି ଏବଂ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ବିଜେତା, ଯିଏ ନିଜ କାର୍ଯ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍ୱଦେଶୀ ଆଦର୍ଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ।

ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ

• ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପର ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା, ବିଶେଷକରି ବସ୍ତ୍ର, ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ।
• ଟାଟା ଆଇରନ ଏବଂ ଷ୍ଟିଲ କମ୍ପାନୀ (ଟିସ୍କୋ) ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ଭାରତର ଶିଳ୍ପ ସମ୍ଭାବନାକୁ ଦର୍ଶାଇଥିଲା।
• ଖଦୀ ବିଦେଶୀ ଶାସନ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା ଏବଂ ପ୍ରତିରୋଧର ପ୍ରତୀକ ହୋଇଗଲା।
• ସ୍ଥାନୀୟ କାରିଗର ଏବଂ ଶିଳ୍ପୀମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଉତ୍ପାଦ ପାଇଁ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିବା ଦେଖିଲେ।

ସାମାଜିକ ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରଭାବ

• ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି, ପରମ୍ପରା ଏବଂ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ପୁନର୍ଜୀବିତ କରିଥିଲା।
• ଭାରତୀୟ ଭାଷା ଏବଂ ସାହିତ୍ୟର ବ୍ୟବହାରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ପାରମ୍ପାରିକ କଳା, ସଙ୍ଗୀତ ଏବଂ ନୃତ୍ୟର ପୁନରୁଦ୍ଧାରକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜାତୀୟ ପରିଚୟ ଏବଂ ଗର୍ବର ଭାବନାକୁ ଦୃଢ କରାଯାଇଥିଲା।

ଶିକ୍ଷାଗତ ପଦକ୍ଷେପ

• ଭାରତୀୟ ଇତିହାସ, ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ଦର୍ଶନ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଉଥିବା ଜାତୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା।
• ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷାରେ ଶିକ୍ଷାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ଭାରତୀୟ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଗୁରୁକୁଳ କାଙ୍ଗ୍ରୀ ଏବଂ ବଙ୍ଗଳା ଜାତୀୟ କଲେଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା।

ମହିଳାମାନଙ୍କର ଭୂମିକା

• ମହିଳାମାନେ ବିରୋଧ, ପ୍ରଦର୍ଶନ ଏବଂ ସ୍ୱଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀର ପ୍ରୋତ୍ସାହନରେ ସକ୍ରିୟ ଭାବରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
• ସେମାନେ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଆୟୋଜନ କରିଥିଲେ, ବିଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀ ବିକ୍ରି କରୁଥିବା ଦୋକାନଗୁଡ଼ିକରେ ପିକେଟିଂ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଖଦୀ ବ୍ୟବହାରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ।
• ସରଳା ଦେବୀ ଚୌଧୁରାଣୀ ଏବଂ ଭଗିନୀ ନିବେଦିତା ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ମହିଳା ନେତ୍ରୀ ଥିଲେ, ଯେଉଁମାନେ ଏଥିରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବଦାନ ଦେଇଥିଲେ।

ଆହ୍ୱାନ ଏବଂ ସୀମାବଦ୍ଧତା

• ସୁପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ବିଦେଶୀ ଶିଳ୍ପ ସହିତ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରିବାରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆହ୍ୱାନ ଦେଖା ଦେଇଥିଲା।
• ସଚେତନତା ଏବଂ ପ୍ରବେଶର ଅଭାବ ହେତୁ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଏହାର ସୀମିତ ପହଞ୍ଚ ଥିଲା।
• ରଣନୀତି ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ନେଇ ନେତାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିଭାଜନ ମଧ୍ୟ ଦେଖା ଦେଇଥିଲା।
• ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଗିରଫଦାରୀ ଏବଂ ସାଧାରଣ ସମାବେଶ ଉପରେ କଟକଣା ସହିତ ଦମନକାରୀ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଥିଲା।

ଅବନତି

• ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିଭାଜନ, ସରକାରୀ ଦମନ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ବାଧା ଯୋଗୁଁ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଧୀରେ ଧୀରେ ହ୍ରାସ ପାଇଲା।
• 1911 ମସିହାରେ ବଙ୍ଗଳା ବିଭାଜନ ରଦ୍ଦ ହେବା କିଛି ମାତ୍ରାରେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଆବେଗକୁ ହ୍ରାସ କଲା।
• ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ଉତ୍ଥାନ ସହିତ ରାଜନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ଅନ୍ୟ ରୂପ ଉପରେ ଅଧିକ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଗଲା।

ଐତିହ୍ୟ ଏବଂ ଗୁରୁତ୍ୱ

• ଏହା ଭାରତରେ ଭବିଷ୍ୟତର ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ପାଇଁ ଏକ ଭିତ୍ତିପ୍ରସ୍ତର ସ୍ଥାପନ କଲା।
• ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଧାରଣାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ଜାତୀୟ ଏକତା ଏବଂ ପରିଚୟର ଭାବନାକୁ ବଢାଇଲା।
• ଏହା ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ତଥା ନେତାମାନଙ୍କ ପିଢ଼ିକୁ ଅନୁପ୍ରାଣିତ କଲା।