แนวคิดทฤษฎีภูมิทัศน์วัฒนธรรม

ภูมิทัศน์วัฒนธรรมคือ ผลลัพธ์ของการกระท�ำหรือความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ สังคม วัฒนธรรม และธรรมชาติ ผลการกระท�ำนี้จะแสดงออกมาในลักษณะภูมิทัศน์ที่เรามองเห็น ซึ่งสะท้อนการพัฒนาของสังคมชุมชนจากอดีตสู่ปัจจุบัน

ภูมิทัศน์วัฒนธรรม เป็นสิ่งมีชีวิต ไม่ใช่ซากปรักหักพัง เปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา มีการใช้สอยมากกว่าการทิ้งร้าง

Otto Schlüter ชาวเยอรมัน ได้ใช้ค�ำว่า "Cultural Landscape" เป็นครั้งแรก ในปี ค.ศ. 1880 เพื่ออธิบายรูปแบบการตั้งถิ่นฐานของชุมชนในยุโรปกลาง

Paul Vidal de la Blanche นักภูมิศาสตร์ชาวฝรั่งเศส เริ่มศึกษาภูมิทัศน์ที่สัมพันธ์กับวิถีชีวิตของมนุษย์ในปัจจุบัน เน้นความสัมพันธ์ระหว่าง รูปแบบวิถชี วี ติ กับลักษณะกายภาพของภูมิทัศน์

Carl O Sauer นักภูมิศาสตร์ชาวอเมริกัน ศึกษาประวัติศาสตร์ของภูมิทัศน์ชนบท มองภูมิทัศน์ผ่านวัฒนธรรมและพลังของสังคมเศรษฐกิจ

Edward Relph, Yi-Fu Tuan, Donald William Meining นักวิชาการกลุ่มนี้ เน้นการแสวงหาความหมาย และคุณค่าที่ซ่อนอยู่ในภูมิทัศน์

แนวคิดนี้ มุ่งเน้นการประเมินคุณค่าของภูมิทัศน์วัฒนธรรม และการอนุรักษ์ เน้นการค้นหาและอนุรักษ์มรดกทางภูมิทัศน์

การให้ค�ำจ�ำกัดความของ ภูมิทัศน์วัฒนธรรม ในไทยมีความหลากหลาย แต่ในภาพรวมยังอยู่ในกรอบของแนวคิดต่างประเทศ

การศึกษาเรื่องภูมิทัศน์วัฒนธรรม เริ่มต้นมาพร้อมกับการศึกษาสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นในไทย เนื่องจากการศึกษาสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น มองสถาปัตยกรรมผ่านบริบทของสิ่งแวดล้อม

ผลงานวิจัยด้าน ภูมิทัศน์วัฒนธรรม ในไทย ส่วนใหญ่ เน้นศึกษาองค์ประกอบที่สำคัญทางภูมิทัศน์วัฒนธรรม เน้นสภาพกายภาพของพื้นที่ และศึกษาผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของภูมิทัศน์

พื้นที่เขตเมืองและกึ่งเมือง/ชนบท ได้รับความสนใจในการศึกษามากกว่าพื้นที่ชนบท เนื่องจากพื้นที่เขตเมืองมีองค์ประกอบที่หลากหลาย

การศึกษาภูมิทัศน์วัฒนธรรม ช่วยให้เราเข้าใจพื้นที่ ผู้คน และธรรมชาติในหลากหลายแง่มุม

กระบวนการศึกษา ภูมิทัศน์วัฒนธรรม ในไทย เน้นมิติด้านวัฒนธรรม แต่ยังไม่เน้นการแปลความหมายเชิงลึก

เชื่อมโยงภูมิทัศน์วัฒนธรรม กับศาสตร์อื่นๆ เช่น สถาปัตยกรรม ผังเมือง มานุษยวิทยา เพื่อให้ได้มุมมองเชิงพื้นที่ที่หลากหลาย

ศึกษาข้อมูลทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมในแต่ละพื้นที่ ควรถูกนำมาใช้ในการวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของชาติ

แนวคิดเรื่อง 'ภูมิทัศน์วัฒนธรรม' เกิดจากการศึกษาระบบการตั้งถิ่นฐาน โดยการประยุกต์ทฤษฎีการวิจัยทางสัณฐานวิทยา กับศาสตร์อื่นๆ เช่น ภูมิศาสตร์ มานุษยวิทยา

การเปลี่ยนแปลงทางสังคมวิชาการ มีผลต่อ 'ภูมิทัศน์วัฒนธรรม' เช่น ยุคสมัยใหม่ หลังสมัยใหม่ ก่อให้เกิดแนวคิดใหม่ๆ

Otto Schlüter ให้ความสนใจในรายละเอียดอย่างละเอียด ขององค์ประกอบทางวัฒนธรรม สภาพทางธรรมชาติ การตั้งถิ่นฐาน เพือ่ อธิบายระบบความสัมพันธ์ขององค์ประกอบทั้งหมด

Paul Vidal de la Blanche เลือกพื้นที่ชนบทในฝรั่งเศส ศึกษาแบบแผนความสัมพันธ์ระหว่าง วิถีชีวิต กับลักษณะกายภาพของภูมิทัศน์

H.J. Fleure ศึกษาการปรับตัว ของมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม และอิทธิพลของวัฒนธรรม ที่ส่งผลต่อรูปแบบการพัฒนา

EE Evans นักมานุษยวิทยา รวบรวมแนวคิดของ Fleure, Vidal และ Carl O Sauer เพื่อเชื่อมโยงแนวคิดของนักวิชาการหลายชาติเข้าด้วยกัน

EE Evans ใช้ค�ำว่า 'Regional Personality' ในการอธิบายภูมิทัศน์วัฒนธรรม หมายถึง ลักษณะเฉพาะที่เกิดจากผลลัพธ์ของความสัมพันธ์ ระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม

Carl O Sauer ให้ค�ำจ�ำกัดความของค�ำว่า 'Landscape' โดยหมายถึง พื้นที่ที่มีรูปลักษณ์ที่ชัดเจน ทั้งด้านกายภาพและวัฒนธรรม

J.B. Jackson วิพากษ์วิธีการศึกษาย้อนอดีต (Retrospective Science) มองว่าเป็นการค้นหาอดีตแบบดั้งเดิม มากกว่าการมองเห็นความเคลื่อนไหวหรือการเปลี่ยนแปลง

J.B. Jackson เชื่อมโยงภูมิทัศน์วัฒนธรรม เข้าสู่แนวทางการออกแบบพื้นที่ ส่งผ่านระหว่างศาสตร์ทางภูมิศาสตร์ กับการออกแบบ

ภูมิทัศน์วัฒนธรรม เปลี่ยนแปลงไปเรื่อยๆ เช่น การเปลีย่ นแปลงภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ผลกระทบจากการพัฒนาต่างๆ เป็นต้น

การศึกษาภูมิทัศน์วัฒนธรรม ช่วยให้เรารู้จักและเข้าใจความแตกต่าง ของสภาพแวดล้อมและความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม ของท้องถิ่น

ปัจจุบัน มีการพัฒนาทางกายภาพที่รวดเร็ว จนท�ำลายร่องรอยทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมไปมาก จึงจ�ำเป็นต้องศึกษาข้อมูลทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมในแต่ละพื้นที่