กลอนดอกสร้อยรำพึงในป่าช้า: ครูศิริพร เอกอุ

• กลอนดอกสร้อยรำพึงในป่าช้า ประพันธ์โดยครูศิริพร เอกอุ

กลอนดอกสร้อย

• นิยมใช้แต่งเป็นบทขับร้องหรือบทร้องเล่น
• มีเนื้อหาเป็นคติสอนใจ

ที่มาของแรงบันดาลใจ

• ได้แรงบันดาลใจจาก Elegy Written in a Country Churchyard ของทอมัส เกรย์
• ทอมัส เกรย์เขียนขึ้นที่สุสานเก่าแก่ของเมืองสโตกโปจส์ ในมณฑลบักกิงแฮมเชอร์
• พระยาอุปกิตศิลปสาร (นิ่ม กาญจนาชีวะ) ได้นำมาแปลและดัดแปลงจากต้นฉบับของเสฐียรโกเศศ

ผู้แต่ง: พระยาอุปกิตศิลปสาร (นิ่ม กาญจนาชีวะ)

• เกิดเมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2422
• ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2484 สิริอายุ 62 ปี
• เป็นบุตรของนายหว่างและนางปลั่ง กาญจนาชีวะ
• มีความรู้แตกฉานในเรื่องบาลี
• เป็นกวีในรัชกาลที่ 6 และรัชกาลที่ 7
• นามปากกาที่นิยมใช้: อ.น.ก., คำชูชีพ, อุนิกา, พระมหานิ่ม, สามเณรนิ่ม

ลักษณะคำประพันธ์

• เป็นบทร้อยกรองกำสรด เดิมทีเป็นโคลงไว้อาลัยหรือคร่ำครวญถึงบุคคลที่จากไป
• ของทอมัส เกรย์ เป็นการรำพึงถึงความตายของมนุษย์ซึ่งแสดงสัจธรรมของชีวิต
• พระยาอุปกิตศิลปสารนำมาดัดแปลงให้เข้ากับธรรมเนียมไทย
• เป็นกลอนดอกสร้อยที่มีลักษณะพิเศษคือ ขึ้นต้นด้วยคำว่า "เอ๋ย" และลงท้ายด้วยคำว่า "เอย"

จุดมุ่งหมาย

• เพื่อแสดงความจริงเกี่ยวกับชีวิตของมนุษย์ ชี้ให้เห็นถึงความไม่เที่ยงแท้ของทุกสิ่ง
• เพื่อให้ผู้คนตระหนักถึงความจริงที่ว่าความตายนั้นเป็นสิ่งสุดท้ายของมนุษย์และไม่มีใครหนีพ้น

(๑) กุ้งเอ๋ยวังเวง

• กล่าวถึงบรรยากาศในตอนที่พระอาทิตย์ใกล้จะตกดิน
• ชาวนาต่างพากันกลับบ้าน เหลือเพียงแต่ตัวเขาเองที่ต้องอยู่ตามลำพังท่ามกลางบรรยากาศที่แสนโดดเดี่ยว

(๒) ยามเอ๋ยยามนี้

• กล่าวถึงแผ่นดินที่มืดมิดในยามค่ำคืนที่อากาศหนาวเย็นและไร้ซึ่งสำเนียงใดๆ
• มีเพียงเสียงจังหรีด, เรไรและเสียงของวัวและควายที่รัวเกราะดังเปาะๆ

(๓) นกเอ๋ยนกแสก

• กล่าวถึงนกแสกที่ส่งเสียงร้องอยู่บนยอดของหอระฆังที่มีเถาวัลย์รก
• ยิ่งมองดูแล้วยิ่งเหมือนกับว่านกแสกนั้นได้ฟ้องดวงจันทร์ว่ามนุษย์นั้นได้มารุกร้ำยังที่ส่วนตัวจนทำให้มันขาดความสุข

(๔) ต้นเอ๋ยต้นไทร

• กล่าวถึงต้นไทรที่มีรากย้อยห้อยระย้าและต้นโพธิ์ที่มีพุ่มแจ้แผ่กิ่งก้านขยายออกไป
• นอกจากนี้ยังมีเนินหญ้าที่ภายใต้นั้นมีร่างที่แน่นิ่งไร้วิญญาณนอนอย่างสงบ เมื่อยิ่งคิดก็ยิ่งสลดใจและเริ่มคิดว่าชีวิตของเราก็ใกล้หลุมศพนั้นทุกที

(๕) หมดเอ๋ยหมดห่วง

• กล่าวถึงการหมดห่วง ถึงแม้ว่าลมในตอนเช้าจะพัดเย็นสบายสักเพียงใด
• แม้แต่เสียงของนกและไก่ที่ขันปลุก ก็ไม่อาจที่จะปลุกร่างที่แน่นิ่งให้ตื่นขึ้นมาได้เลย

(๖) ทอดเอ๋ยทอดทิ้ง

• กล่าวถึงเมื่อยามลมหนาวพัดมาผู้คนได้ก่อกองไฟอยู่ด้วยกันพร้อมหน้า
• คนเราก็ต้องทอดทิ้งทุกสิ่ง ไม่ว่าจะเป็นเพื่อน, ภรรยาหรือลูกน้อยเมื่อถึงคราวต้องตาย

(๗) กองเอ๋ยกองข้าว

• กล่าวถึงกองข้าวที่อยู่ ณ โรงนาที่เกิดจากการเก็บเกี่ยวด้วยมือของชาวนา
• ทั้งการไถคราดและการขี่โคกระบือนั้นก็ล้วนแต่เป็นฝีมือของชาวนา

(๘) ตัวเอ๋ยตัวทะยาน

• กล่าวถึงความทะยาน ความอยากมีที่ไม่จบสิ้นสิ่งเหล่านี้เองที่ทำให้เกิดการดูถูกชาวนา
• ชาวนามีชีวิตที่เรียบง่ายและมีความสุข อย่าได้เยาะเย้ยหรือพูดจาหัวเราะใส่พวกเขาเหล่านั้น

(๔) สกุลเอ๋ยสกุลสูง

• กล่าวถึงพวกที่มีศักดิ์สูงว่าความงามนั้นเป็นสิ่งที่นำพามิตรมาหา
• อำนาจ, ความสง่า, ความร่ำรวยทุกสิ่งอย่างเหล่านี้ล้วนแล้วแต่รอวันที่หมดไปเมื่อเราตายทั้งสิ้น

(๑๐) ตัวเอ๋ยตัวหยิ่ง

• กล่าวถึงคนที่หยิ่ง ขออย่าวินิจฉัยซากศพเหล่านั้น เพราะถึงแม้จะไม่มีสิ่งใดพวกเขาก็ไม่มี
• ไม่เหมือนอย่างบางศพที่ญาติสร้างอนุสาวรีย์ให้อย่างสง่าสวยงาม

(๑๑) ที่เอ๋ยที่ระลึก

• กล่าวถึงที่ระลึกของผู้ตายว่าถึงแม้จะงดงามมากเพียงใดก็ไม่อาจทำให้ผู้ตายนั้นฟื้นตื่น
• เสียงประกาศคุณความดีเท่านั้นที่จะเป็นประโยชน์ให้แก่ญาติของผู้ตายในภายภาคหน้า

(๑๒) ร่างเอ๋ยร่างกาย

• กล่าวถึงร่างกายของคนเราที่เมื่อยามที่ตายร่างที่ไร้วิญญาณก็จะจมลงสู่พื้นดิน
• อย่าได้ดูถูกที่ฝังศพ เพราะบางทีอาจจะมีพระศพของจักรพรรดิจอมยิ่งใหญ่ที่มีความประเสริฐพร้อมด้วยแก้ว 7 ประการอยู่ก็ได้

(๑๓) ความเอ๋ยความรู้

• กล่าวถึงความรู้ที่เป็นเครื่องชี้ทางสว่างให้กับมนุษย์ แต่ตอนนี้ได้หมดหนทางที่จะแสวงหาความรู้แล้ว
• ต้องจำใจที่จะละความห่วงใยทั้งหลายลงสู่พื้นดิน และวิญญาณคงหยุดเพียงเท่านี้

(๑๔) ดวงเอ๋ยดวงมณี

• กล่าวถึงสิ่งที่มีค่าที่มักจะซ่อนอยู่ที่ภูผาหรือแม้แต่ใต้มหาสมุทร
• เปรียบเหมือนดอกไม้ที่ถึงแม้จะมีกลิ่นหอมแต่ถ้าอยู่ไกลในป่าก็ไม่มีใครได้ชื่นชมก็ย่อมบานหล่นตายไปอย่างไร้ประโยชน์เช่นกัน

(๑๕) ซากเอ๋ยซากศพ

• กล่าวถึงซากศพว่าอาจเป็นซากศพของนักรบผู้กล้า เช่นศพของชาวบ้านบางระจันที่สู้รบกับทหารพม่าที่มาตีอยุธยา หรือซากศพของกวีศรีปราชญ์
• อาจจะเป็นผู้ที่กอบกู้บ้านเมืองที่นอนจมอยู่ใต้พื้นดินก็ได้

(๑๘) มักเอ๋ยมักใหญ่

• กล่าวถึงความมักใหญ่ใฝ่สูงที่จะทำในสิ่งที่ตนมุ่งหวังให้สำเร็จ ถึงแม้ว่าจะต้องแลกมาด้วยการปกปิดความจริง มุ่งที่จะแสดงให้เห็นว่าภายนอกนั้นดูดี
• ใช้จ่ายอย่างฟุ่มเฟือยเกินฐานะของตนเองและหลงในเกียรติที่เป็นเหมือนเปลวไฟ

(๑๙) ห่างเอ๋ยห่างไกล

• กล่าวถึงความห่างไกล ห่างจากพวกมักใหญ่
• ให้ดูความมักน้อยของชาวนานั้นเป็นตัวอย่าง เพื่อที่จะรักษาความสบายใจ และความร่มเย็น ควรที่จะอยู่ แบบสันโดษเหมือนอย่างชาวนา

(๒๐) ศพเอ๋ยศพไพร่

• กล่าวถึงศพของบุคคลธรรมดาที่ไม่มีใครรู้จักหรือไม่ยกย่อง ก็ไม่จำเป็นต้องกลัวใครนินทาหรือประจาน
• ไม่มีการบันทึกคุณความดี อาจมีบ้างแต่ก็ไม่ใหญ่โต พอให้เป็นเพียงแค่เครื่องเตือนใจ เกี่ยวกับความดี เพื่อให้เกิดความรู้สึกเศร้าต่อผู้ที่จากไปเท่านั้น

(๒๑) ศพเอ๋ยศพสูง

• กล่าวถึงศพของบุคคลที่มีฐานะที่มีคำจารึกให้ชวนเลื่อมใส
• ผิดกับศพของชาวนาที่จารึกไว้เพียงแค่ ชื่อ วัน เดือน ปี ที่ตายไปเท่านั้น
• เพียงเพื่อให้ได้มีชื่อเรียกเวลาอุทิศส่วนบุญ

(๒๒) ห่วงเอ๋ยห่วงอะไร

• กล่าวถึงความห่วงที่ไม่ว่าห่วงอะไรก็ไม่เท่ากับห่วงชีวิตของตนเอง
• ถึงแม้จะลืมสิ่งใดแต่เมื่อใกล้ตายก็ยังคิดถึงชีวิตของตนเอง ใครเล่าจะยอมละทิ้งความสุขความสบาย โดยที่ไม่มีความอาลัยเลย

(๒๓) ดวงเอ๋ยดวงจิต

• กล่าวถึงดวงจิต ขอให้ลืมสิ่งทั้งหลายที่เคยสนุกและสุขสบาย ที่เคยวิตกหรือเคยเสียดาย
• ขอให้ละทิ้งจากสิ่งที่เคยให้ความสุข สิ่งที่เคยได้ครอบครอง ขอให้หมดความปรารถนาและไม่หันหลังเหลียวมองมันอีก

การดัดแปลงให้เข้ากับธรรมเนียมไทย

• ปรับให้เข้ากับสังคมไทยในเรื่องของชนชั้นและพระพุทธศาสนาที่กล่าวถึงขันธ์
• "เอล์ม" ในต้นฉบับดัดแปลงเป็นต้นโพธิ์
• เปลี่ยนจากจอห์น แฮมพ์เด็น เป็นชาวบ้านบางระจัน
• เปลี่ยนจากจอห์น มิลตัน เป็นศรีปราชญ์
• แมลงบีตเทิล เปลี่ยนเป็นจังหรีดและเรไร
• เปลี่ยนต้นไอวี่ เป็นเถาวัลย์

แนวคิดที่สอดแทรก

• การยึดเหนี่ยวของคนในเรื่องของกิเลสต่างๆ
• การดำรงชีวิตที่เรียบง่าย แต่เปี่ยมไปด้วยความสุข

ด้านวรรณศิลป์

• ใช้เสียงสัทพจน์ คือ การเลียนเสียงธรรมชาติ เสียงของสัตว์
• ใช้บุคลาธิษฐาน

ข้อคิดที่ได้รับ

• ทุกสรรพสิ่งในโลกล้วนไม่เที่ยง
• ความสงบคือสุขที่แท้จริง
• อย่ายึดติดกับวัตถุ