สิทธิมนุษยชน: ความเป็นมาและความสำคัญ

สิทธิมนุษยชน (Human Right)

• จัดทำโดย ครูรุจน์ หาเรือนทรง
• ส 2.1 ม.4-6/4 ประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชนในประเทศไทย และเสนอแนวทางพัฒนา

ความเป็นมา

• หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ผู้นำประเทศต่างๆ ตระหนักว่าการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนอย่างมีประสิทธิภาพเป็นสิ่งสำคัญต่อสันติภาพและความก้าวหน้า
• องค์กรสหประชาชาติจัดตั้งขึ้นเพื่อคุ้มครองมนุษยชาติให้ได้รับความเป็นธรรมและเสมอภาค
• สมัชชาสหประชาชาติรับปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน (The Universal Declaration of Human Rights) เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2491
• วันที่ 10 ธันวาคมของทุกปีถูกประกาศให้เป็นวันสิทธิมนุษยชน (Human Rights Day)

ความหมายของสิทธิมนุษยชน

• สิทธิมนุษยชนคือสิทธิและเสรีภาพขั้นพื้นฐานที่ทุกคนพึงได้รับอย่างเสมอภาคและเป็นธรรมในฐานะมนุษย์
• ไม่ว่าเชื้อชาติ, ชาติกำเนิด, ศาสนา, วัฒนธรรม, ภาษา, วิถีชีวิต, เพศ, รูปลักษณ์ภายนอก, อายุ, สติปัญญา หรือฐานะทางเศรษฐกิจและสังคม
• สรุปก็คือศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ (Human Dignity)

ความสำคัญของสิทธิมนุษยชน

• มีความสำคัญในฐานะที่เป็นอารยธรรมโลก (World Civilization) ของมนุษย์
• มีความสำคัญในแง่ของการเป็นหลักประกันของความเป็นมนุษย์ สิทธิและเสรีภาพในโลกปัจจุบัน
• ถูกนำไปใช้ในทางการเมืองและเศรษฐกิจระหว่างประเทศ

แนวความคิดเรื่องสิทธิมนุษยชน (Human Rights)

• สืบทอดแนวความคิดมาจากสิทธิและเสรีภาพที่จำเป็นขั้นพื้นฐานที่ทุกคนพึงได้รับอย่างเสมอภาคและเป็นธรรมในฐานะมนุษย์

สิทธิธรรมชาติ (Natural Rights)

• สิทธิที่ติดตัวมาแต่กำเนิด เช่น สิทธิในชีวิตและทรัพย์สิน ไม่สามารถยกเลิกหรือสูญหายไปได้

• "สิทธิมนุษยชน" มีพื้นฐานมาจากความต้องการของมนุษยชาติ

ทฤษฎีความต้องการของมาสโลว์

• ความต้องการทางร่างกาย
• ความต้องการความมั่นคงและความปลอดภัย
• ความต้องการทางสังคม
• การยอมรับนับถือและเห็นว่ามีคุณค่าต่อสังคม
• ความต้องการความสำเร็จ

สาระสำคัญของสิทธิมนุษยชน

• ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ (10 ธันวาคม พ.ศ. 2491/ค.ศ.1948) กล่าวถึงสิทธิมนุษยชนซึ่งมีสาระสำคัญ 4 ด้าน
• หลักการสำคัญของสิทธิมนุษยชน (ข้อ 1-2)
• สิทธิทางการเมืองและสิทธิความเป็นพลเมือง (ข้อ 3-21)
• สิทธิด้านสังคม เศรษฐกิจและวัฒนธรรม (ข้อ 22-27)
• หน้าที่ของบุคคล สังคม และรัฐ (ข้อ 28-30)

หลักสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐาน

• สิทธิ คือ อำนาจ ความถูกต้อง และความชอบธรรมที่เป็นประโยชน์ของบุคคล

• สิทธิพื้นฐานเป็นสิทธิของบุคคลในฐานะที่เป็นมนุษย์ (สิทธิมนุษยชน) และสิทธิของบุคคล (สิทธิพลเมือง) ในฐานะพลเมืองของประเทศตามกฎหมาย

• สิทธิของมนุษยชนขั้นพื้นฐานคือสิ่งจำเป็นต่อการอยู่รอดและพัฒนาตนเอง

ตัวอย่างสิทธิ

• การมีปัจจัย 4 ใช้ชีวิตอย่างเสรีและมั่นคงปลอดภัย
• การมีส่วนร่วมทางการเมือง
• การมีเสรีภาพในการพูด แสดงความคิดเห็น
• การมีเสรีภาพในการนับถือศาสนา ประกอบอาชีพ มีเวลาพักผ่อน
• การไม่ถูกทรมานหรือทำร้ายร่างกาย จับกุมคุมขังโดยพลการ เลือกปฏิบัติ หรือดูหมิ่นเหยียดหยาม
• ได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายอย่างเสมอภาค ได้เรียนหนังสือ เข้าถึงบริการสาธารณะ และสวัสดิการสังคม

หลักสิทธิมนุษยชน

• สิทธิ, เสรีภาพ, เสมอภาค, เป็นธรรม (ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์)

สิทธิ

• มีที่อยู่อาศัย, อาหาร, ยา, การศึกษา, ความปลอดภัย

เสรีภาพ

• แสดงความคิดเห็น, เลือกอาชีพ, เลือกคู่ครอง, เดินทาง, ชุมนุม

เสมอภาค

• ได้รับการปฏิบัติเท่าเทียม (ทั้งศักดิ์และสิทธิ์), ไม่ถูกเลือกปฏิบัติ, ไม่โดนเอาเปรียบ

เป็นธรรม

• สาระต่างปฏิบัติต่าง, สาระเหมือนปฏิบัติต่าง, เพื่อให้เกิดความเป็นธรรม

องค์กรด้านสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ

• คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ: มีบทบาทในการกำหนดหลักการและส่งเสริมสิทธิมนุษยชนในประเทศต่างๆ
• กองทุนสงเคราะห์เด็กแห่งสหประชาชาติ (UNICEF): ดูแลช่วยเหลือเด็กทั่วโลก รณรงค์เพื่อสิทธิเด็กในด้านการคุ้มครองเด็ก ด้านการศึกษา ด้านสุขภาพอนามัย

องค์กรสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย

• คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
• มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก
• มูลนิธิสงเคราะห์เด็กยากจน ซี.ซี.เอฟ. (CCF Foundation)
• มูลนิธิปวีณาหงสกุลเพื่อเด็กและสตรี

บทบัญญัติรัฐธรรมนูญไทย พ.ศ. 2550 เกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน

• รัฐธรรมนูญให้การคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ มีหลักสิทธิมนุษยชน
• ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์และความเสมอภาคของบุคคล สิทธิและเสรีภาพในชีวิตและร่างกาย
• จัดตั้งคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (องค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญ)

สิทธิพื้นฐานของคนไทยในรัฐธรรมนูญ

• สิทธิและเสรีภาพในชีวิตและร่างกาย
• สิทธิในความเป็นบุคคล
• สิทธิในการรับการศึกษาขั้นพื้นฐาน
• เสรีภาพในการเดินทางและการเลือกถิ่นที่อยู่อาศัย
• เสรีภาพในเคหะสถาน
• เสรีภาพในการนับถือศาสนา
• เสรีภาพในการสื่อสาร
• เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น
• เสรีภาพในการประกอบอาชีพ
• สิทธิในการได้รับค่าตอบแทนที่เป็นธรรมจากการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์

อำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

• ตรวจสอบและรายงานการละเมิดสิทธิมนุษยชน เสนอมาตรการแก้ไขต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง รายงานต่อรัฐสภาหากไม่มีการดำเนินการ

• เสนอเรื่องต่อศาลรัฐธรรมนูญหากเห็นว่ากฎหมายกระทบสิทธิมนุษยชนและขัดต่อรัฐธรรมนูญ

• เสนอเรื่องต่อศาลปกครองหากเห็นว่ากฎ คำสั่ง หรือการกระทำทางปกครองกระทบสิทธิมนุษยชนและขัดต่อกฎหมาย

• ฟ้องคดีต่อศาลยุติธรรมแทนผู้เสียหายเมื่อได้รับการร้องขอ

• เสนอแนะนโยบายและข้อเสนอแนะในการปรับปรุงกฎหมาย

• ส่งเสริมการศึกษา วิจัย และเผยแพร่ความรู้ด้านสิทธิมนุษยชน

• ส่งเสริมความร่วมมือระหว่างหน่วยราชการ องค์การเอกชน และองค์การอื่นด้านสิทธิมนุษยชน

• จัดทำรายงานประจำปีและเสนอต่อรัฐสภา

• ปฏิบัติหน้าที่อื่นตามที่กฎหมายบัญญัติ

ประธานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

• ศาสตราจารย์อมรา พงศาพิชญ์: "ผู้มีอำนาจต้องช่วยเหลือผู้ไร้อำนาจ"

ตัวอย่างกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ท่านอื่นๆ

• นายนิรันดร์ พิทักษ์วัชระ: "หลักสิทธิมนุษยชนคือหลักการสร้างความยุติธรรมในสังคมไทย"
• นายแท้จริง ศิริพานิช: "รู้สิทธิ รักสิทธิ ไม่ละเมิดสิทธิ"
• นายไพบูลย์ วราหะไพฑูรย์: "ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ สิทธิ เสรีภาพ และความเสมอภาคของบุคคล เป็นคุณค่าในวิถีชีวิตสิทธิมนุษยชนที่ต้องส่งเสริมปกป้องและคุ้มครอง"
• นายปริญญา ศิริสารการ: "สังคมมีสุข เพราะเคารพสิทธิ"
• พลตำรวจเอก วันชัย ศรีนวลนัด: "สิทธิมนุษยชน เป็นสิทธิของความเป็นคน จึงต้องร่วมกันปกป้องและหวงแหน
• นางวิสา เบ็ญจะมโน: "มีชีวิต มีสิทธิ"

มูลนิธิปวีณาหงสกุลเพื่อเด็กและสตรี

• นางแดง (นามสมมติ) อายุ 30 ปี เข้าร้องเรียนขอความเป็นธรรมกับนางปวีณา หงสกุล หลังบุตรสาวถูกเพื่อนรุมทำร้าย

ปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชน

• จะเกิดขึ้นถ้าสังคมสร้างวัฒนธรรมที่ไม่เคารพสิทธิพื้นฐานของมนุษย์

วัฒนธรรมที่สตรีมีสถานภาพด้อยกว่าชาย:

• สตรีจะมีสถานภาพสมบูรณ์เมื่อสมรสแล้ว
• สตรีมีสถานภาพสูงขึ้นถ้ามีบุตรชาย
• ฐานะสตรีลดลงเมื่อสามีเสียชีวิต
• สตรีเข้าร่วมกิจกรรมนอกบ้านผ่านสามี
• การสืบตระกูลมักให้บุตรชายเป็นหลัก
• สตรีไม่มีบทบาทนอกบ้านพอๆ กับที่ชายไม่มีบทบาทในบ้าน

ตัวอย่างการละเมิดสิทธิมนุษยชน

• ประชาชนถูกละเมิดสิทธิโดยภาครัฐ

  • ปัญหาหนี้สินเกษตรกร
  • ปัญหาการทุจริต
  • ปัญหาผลกระทบจากโครงการของรัฐ

• ประชาชนละเมิดสิทธิซึ่งกันและกัน

  • ปัญหาการล่วงละเมิดทางเพศ
  • ปัญหาการล่วงละเมิดสิทธิทางทรัพย์สิน
  • ปัญหาการค้ามนุษย์

• ประเทศไทยได้รับการขนานนามว่า "ซ่องของโลก"

สิทธิพื้นฐานของเกษตรกร

• สิทธิในปัจจัยการผลิต (ที่ดิน, แแหล่งน้ำ, เมล็ดพันธุ์ ฯลฯ)
• สิทธิในการกำหนดราคาผลผลิต
• สิทธิในการรับรู้ข้อมูลข่าวสาร
• สิทธิในการมีส่วนร่วม(การตัดสินใจ)

สิทธิพื้นฐานของเด็ก

• สิทธิในการมีชีวิตรอด (Rights to Survival)
• สิทธิในการปกป้องคุ้มครอง (Rights to Protection)
• สิทธิในการพัฒนา (Rights to Development)
• สิทธิในการมีส่วนร่วม (Rights to Participation)

สิทธิพื้นฐานของสตรี

• สิทธิในพื้นที่สาธารณะ (Public Sphere)
  • การเมือง การปกครอง
  • การประกอบอาชีพนอกบ้าน
• สิทธิในการทำหน้าที่ตามธรรมชาติ (การเป็นแม่)
• สิทธิในการตัดสินใจ/การมีอำนาจต่อรอง

กลไกในการป้องกันการละเมิดสิทธิมนุษยชน

• การคุ้มครองสิทธิพื้นฐานของมนุษย์ในสังคมโลก: ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ
• การคุ้มครองสิทธิโดยกฎหมายทางสังคม: รัฐธรรมนูญและกฎหมาย นโยบายรัฐ
• การคุ้มครองสิทธิทางกฎศีลธรรม

การคุ้มครองสิทธิโดยกฎศีลธรรม

• การปฏิบัติตาม