Zarsız ve Tek Zarlı Organeller Biosem _ Paraf PDF

bölüm 4 HÜCRE Zarsız ve Tek Zarlı Organeller Organeller BİLGİ h Hücredeki biyoki...

bölüm 4 HÜCRE Zarsız ve Tek Zarlı Organeller Organeller BİLGİ h Hücredeki biyokimyasal olaylar organellerde gerçekleşir. enzim Yani protein yapılı Ribozom hormon 3 GRUPTA İNCELENİRLER bileşikleri sentezler. protein Bakteri Ribozom büyüklükleri aynıdır. (70S) 1 2 3 Zarsız Tek zarlı Çift Zarlı Mitokondri (Endosimbiyotik hipotez) Ribozom Endoplazmik Mitokondri Kloroplast Sentrozom retikulum Kloroplast Hücrede ribozomun bulunduğu yerler; Golgi aygıtı h ER zarı üzerinde (Granüllü ER) Lizozom h Çekirdek zarı üzerinde Koful h Mitokondri ve kloroplast içinde Peroksizom h Sitoplazmada serbest halde 1. Zarsız Organeller Ribozom (Ö + P) Sentrozom (P) Ö – Mantar, Bitki, Hayvan) Sentriyoller Büyük alt birim Küçük alt birim Ribozom Sentrozom h Zarsızdır. Tüm hücrelerde bulunur. (Memelilerin olgun alyuvarı hariç) h Ribozom gibi zarsızdır. h Görevi protein sentezi h Sadece bazı ökaryotlarda bulunur. h Yapısında protein + r–RNA Nükleoprotein h İki adet sentriyolden oluşur. h Ribozom nükleik asit taşır. (r-RNA) h Sentriyoller mikrotübülden oluşur. h Ribozom aminoasit üretmez. h Kendini eşleyebilir. h Sadece protein sentezleneceği zaman bir araya gelen iki alt Sentrozom birimden oluşur. h Görevi hücre bölünmesi sırasın- h Büyük ve küçük alt birim çekirdekçik’te üretilir. da kromozomların zıt kutuplara Ribozom faaliyeti ile; çekilmesini sağlamaktır. amino asit........ protein........ ATP........ pH........ peptit bağı........ su miktarı........ OB........ TB........ 71  bölüm 4 Zarsız ve Tek Zarlı Organeller Gelişmiş Bitki Hayvan 2. Tek Zarlı Organeller Sentriyol – + Endoplazmik Golgi Lizozom Koful Peroksizom Sentrozom – + Retikulum aygıtı İp ipliği sentezi + + Hücre içi Kanalcık İğ ipliğini mikrotübül sentrozom Endoplazmik Retikulum ( P Ö) düzenleyen yapı organize edici bölge h Tek zarlıdır. Sentromer var var h Hücre zarından oluşur. h Hücre içi madde iletimi sağlar. (Koful oluşturarak) h Hücre zarı ile çekirdek arasını doldurur. (Desteklik) h Golgi, lizozom, koful ve h. zarı oluşumunu sağlar. h Olgun alyuvar Golgiye Yumurta gider Sinir hücresi Sentrozom taşımaz. Gelişmiş bitki hücreleri Çekirdek Lizozom h Bitki ve hayvan hücresi ayrımında sentrozom kullanılır. öncülü h Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar, iğ ipliği oluşumunu engeller. Ribozom BİLGİ Organel Granüllü ER Granülsüz ER Hücre Ribozom Sentrozom h Ribozom taşır. h Ribozom taşımaz. h Hücre dışına salgılana- h Karbonhidrat ve lipit A + – rak enzim ve hormonla- sentezler. B + + rı üretir. h Glikoz Glikojen h Lizozom yapısındaki sin- olarak depolanır. bakteri? A.................. dirim enzimlerini üretir. h Kas hücrelerinde Ca+ Hangisi hayvan hücresi? h Hücre zarını üretir ve depolar. B.................. bitki hücresi? onarır. h İlaç ve alkolün zehir etkisini azaltır. 72  bölüm 4 Zarsız ve Tek Zarlı Organeller Golgi Aygıtı ( P Ö) Lizozom ( P Ö) Sindirim Enzimleri h Tek zarlıdır. h Tek zarlıdır. h ER’den oluşur. h Bitki hücrelerinde bulunmaz. h Salgı (ekzositoz tükürük, mukus, ter, süt, h Hücre içi sindirimden sorumludur. nörotransmitter) ve paketlemeden sorumludur. h İçinde hidrolitik (hidroliz)enzimler bulunur. h Hücre bölünmesinde ara lamel oluşturur. (Bitki) Lizozom Polimer monomer (Tepkimelerde ATP tüketilmez.) h Üst üste dizilmiş yassı keseciklerden oluşur. Lizozom öncülü BİLGİ Lizozom sindirim enzimi üretmez! Lizozomda solunum tepkimeleri gerçekleşmez! (Besin O2 CO2 + H2O + ATP) Lizozom h Lizozom oluşumunda ER + Golgi görev alır. h Endositoz yapan hücrelerde sayıları fazladır. h Lizozom ve koful oluşumunu sağlar. h Lizozom zarının yırtılması sonucu hücrenin kendini sindirmesine otoliz denir. h Lizozom etkisi ile; BİLGİ L Kurbağanın kuyruğunun kaybolması Kompleks molekülleri sentezleyip ayırabilir. L Yaşlanan hücre ve organellerin parçalanması Glikoz + Protein Glikoprotein L İnsan embriyosunda parmak arası perdelerin Fosfat + Lipit Fosfolipit sindirilmesi ve göz kapaklarının ayrılması Fe + globin Hemoglobin L Spermin yumurtaya girmesi gerçekleştirilir. Lizozom faaliyeti ile; su miktarı.............. ATP miktarı.............. BİLGİ bağ sayısı.............. polimer.............. monomer.............. Hücre dışına salgılanacak salgıların izledikleri yol; Ribozom ER Golgi Salgı kofulu Hücre zarı BİLGİ CO2 amino A protein B glikoz C + Lizozom + Besin Kofulu Sindirim Kofulu asit H 2O glikoprotein ışık hidroliz + A organeli B organeli C organeli....................................................................................... monomer monomer 73  bölüm 4 Zarsız ve Tek Zarlı Organeller Koful ( P Ö) BİLGİ h Tek zarlıdır. Tüm ökaryotlarda bulunur. Ortam yoğunluğu arttıkça kontraktil koful çalışma hızı azalır. Hayvan Genç bitki Yaşlı bitki ER, golgi, çekirdek zarı, h. zarı koful oluşturabilir. hücresi hücresi hücresi Sadece protista aleminde k. koful bulunur. merkezi Peroksizom ( P Ö) (Mikrocisimcik) koful h Tek zarlıdır. katalaz h Katalaz enzimi taşır. H2O2 H2O + O2 Kofullar küçük Kofullar küçük Koful büyük çok sayıda çok sayıda merkezi h Bazı peroksizomlar yağ asitlerini mitokondrinin kullana- koful bileceği daha küçük moleküllere dönüştürür. Bu olayda O2 tüketilir. Görevlerine göre isimlendirilir. h Besin kofulu h Sindirim kofulu h Kontraktil koful BİLGİ h Depo kofulu h Boşaltım kofulu Ökaryot hücrelerde O2 tüketen organeller Besin kofulu + Lizozom Sindirim kofulu Mitokondri Peroksizom Sindirim Endositoz Lizozom kofulu Örn: Hangisi bitki, bakteri, hayvan eşleştir! Atılan A maddeler Hücreler....................... Hücresel Yapı A B C B DNA – RNA + + + Büyük....................... molekül Golgi Aygıtı – + + Boşaltım Lizozom – + – C Ekzositoz Besin....................... kofulu Hücre duvarı + – + kofulu Bazı bitkilerde kofulda bulunan antokyan (antosiyonin) mad- BİLGİ desi sayesinde toprak pH değişimine göre çiçekler mavi - mor veya kırmızı - beyaz açar. Uygun organelleri yaz! h Tatlı suda yaşayan pro- Ekzositozla enzim salgılar. Kontraktil....................... Su tistlerde (amip, öglena, t. (vurgan) Aminoasitleri peptit bağı ile birleştirir........................ koful hayvan) hücreye giren faz- Kromozomları iğ ipliği ile zıt kutuplara çeker........................ la suyu hücre dışına atan kontraktil koful bulunur. Besin kofulu ile birleşip hidroliz yapar........................ Öglenanın fazla su ile patlamasını önler........................ L K. koful çalışırken ATP tüketilir. İlaç ve alkolün zararlı etkisini azaltır........................ Su Kompleks molekülleri birleştirip ayırabilir........................ 74  bölüm 4 Zarsız ve Tek Zarlı Organeller Örnek Örnek Kofullar genel olarak, besin, salgı, depo kofulları ve kontraktil Yaşlılık pigmenti adı verilen pigmentler deride kahverengi leke- (kasılgan) kofullar olmak üzere dört çeşittir. lerin oluşmasına neden olur. Bu koful çeşitleriyle ilgili olarak, Buna göre, yaşlılık pigmentleri aşağıdakilerden hangisinin so- nucunda oluşabilir? I. Besinlerin endositoz yoluyla hücreye alınması sonucunda oluşan besin kofulları daha çok çeper taşıyan hücrelerde gö- A) Lizozom enzimlerinin serbest kalması ile çok sayıda hücre- rülür. nin otoliz olması II. Golgi aygıtında üretilen salgıların hücre dışına verilmesini B) Golgi aygıtında üretilen salgıların normalden daha fazla yo- sağlayan keseciklere salgı kofulu denir. ğun olması III. Depo kofulu daha çok metabolizması hızlı olan hayvan hüc- C) Lizozom faaliyeti sonucu parçalanması gereken maddeler relerinde görülür ve bitki hücrelerine göre daha büyük olur. parçalanmadan zamanla lizozomlarda birikmesi IV. Kontraktil koful, hücre sitoplazmasından tek katlı bir zar D) Endoplazmik retikulumda oluşturulan proteinlerin lizozom sistemi ile ayrılır. organeline iletilememesi E) Bir hücre içindeki lizozom enzimleri etkisi ile çok sayıda or- ifadelerinden hangileri söylenebilir? ganelin yok edilmesi A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) I, II ve III Örnek Dört farklı hücre organelinin özelliklerinin karşılaştırılması için hazırlanan aşağıdaki tabloda özelliğe sahip olma “+” olmama ise “−” ile gösterilmiştir. Anabolizma Katabolizma Hücre Tek katlı zar tepkimesi tepkimesi organelleri bulundurma gerçekleştirme gerçekleştirme S + + – T – + – Örnek R + + – Peroksizom organeli, A + – + I. Bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunabilir. Buna göre, ilgili organeller için, II. Çift zarla kuşatılmış olup hücre içinde çekirdeğe yakın ola- rak bulunur. I. S, hücre içinde madde taşınmasından sorumludur. III. İnsan karaciğer hücrelerinde; alkol, ilaç gibi zararlı madde- II. T, ATP enerjisi üretimini sağlar. lerin toksik etkilerinin yok edilmesinde etkilidir. III. R, hücre dışına gönderilecek salgıları üretir. IV. Hücre dışı sindirim enzimlerinin en önemli üretim yeridir. IV. A, hidroliz enzimleri sentezler. özelliklerinden hangilerine sahiptir? özelliklerinden hangilerinin geçerli olma ihtimali yoktur? A) I ve III B) II ve IV C) III ve IV A) Yalnız II B) I ve III C) II ve IV D) I, II ve III E) II, III ve IV D) I, II ve III E) I, III ve IV 75