Haliç 1.4 PSS ve Otonom SS. 2022-23 PDF

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ VE OTONOM SİNİR SİSTEMİ Prof. Dr. Ercan Tanyeli  SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI Sinir sistemi nöron (%10) adı verilen esas hücrelerden ve nöroglia (%90) adı verilen destek hücrelerinden oluşur. Nöronlar uyarıyı (impuls) alır, iletir ve gerektiğinde üretirler....

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ VE OTONOM SİNİR SİSTEMİ Prof. Dr. Ercan Tanyeli  SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI Sinir sistemi nöron (%10) adı verilen esas hücrelerden ve nöroglia (%90) adı verilen destek hücrelerinden oluşur. Nöronlar uyarıyı (impuls) alır, iletir ve gerektiğinde üretirler. Bir nöronun yapısı  SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI Nöronun bir gövdesi, bir akson’u (uzun uzantı) ve çok sayıda dendrit’leri (kısa uzantı) vardır. Bir nöronun yapısı  SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI Nöronlar; motor (efferent, Nöron götürücü), duysal (afferent, getirici) ve ara nöronlar Dendrit olarak üç gruba ayrılır. Akson  SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI Aksonun çevresini saran ve yalıtım sağlayan tabakaya miyelin tabakası (kılıfı) adı verilir.  SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI Akson ile dendridler arasında bulunan ve elektrik uyarısının iletimini sağlayan birleşme yerlerine sinaps adı verilir. Sinapslar elektrik enerjisini kimyasal enerjiye çevirerek uyarının diğer hücreye geçişini sağlar.  SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI İki hücre arasında enerjinin geçişini sağlayan maddelere nörotransmitter adı verilir. Uyarı aksondan dendride doğru iletilir.  SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI Sinir sistemi iki türlü bölümlenir: Yerleşimine göre: merkezi ve periferik İşlevine göre: somatik ve visseral (otonom) Somatik Sistem: Dış ortamdan gelen uyarıları değerlendirir. İstemli çalışan yapıları (çizgili kaslar) yönetir. Kranial ve spinal sinirlerden oluşur. Visseral (Otonom) Sistem: Vücudun iç ortamından gelen uyarıları değerlendirir. İstemsiz çalışan yapıları yönetir.  SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI MSS, sinir sisteminin cranium ve columna vertebralis içinde kalan bölümleridir.  SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI Cranium içindeki bölümüne encephalon (beyin), columna vertebralis içinde kalan bölümüne medulla spinalis (omurilik) denir.  Periferik Sinir Sistemi Periferik Kranial Nervi craniales- 12 çift Nervi craniales Spinal Nervi spinales- 31 çift Nervi spinales  KRANİAL SİNİRLER (PSS) Kafa çiftleri olarak da adlandırılırlar. 12 çift olarak (24 adet) bulunurlar.  Nervi craniales (Kranial sinirler) Kranial sinirlere genel bakış: 12 çift kranial sinir vardır. Kafatasındaki delik veya kanalları kullanarak kafatasına girer veya çıkarlar. (N. vestibulocochlearis CN-VIII hariç) Beyne bağlanma dizilişine göre önden arkaya doğru Romen rakamları ile numaralandırılırlar. Kranial sinirler I- N. olfactorius II- N. opticus III- N. oculomotorius IV- N. trochlearis V- N. trigeminus VI- N. abducens VII- N. facialis VIII- N. vestibulocochlearis IX- N. glossopharyngeus X- N. vagus XI- N. accessorius XII- N. hypoglossus  KRANİAL SİNİRLER CN I - Nervus olfactorius: Sadece duysaldır; koku siniridir.  KRANİAL SİNİRLER CN II - Nervus opticus: Sadece duysaldır; görme siniridir.  KRANİAL SİNİRLER CN III - Nervus oculomotorius: Sadece motordur. Bazı göz içi ve göz dışı kaslarını çalıştırır.  KRANİAL SİNİRLER CN IV - Nervus trochlearis: Sadece motordur. Gözü hareket ettiren kaslardan birini çalıştırır.  KRANİAL SİNİRLER CN V - Nervus trigeminus: Duysal ve motor (çiğneme kasları) bir sinirdir. Kranial sinirlerin en büyüğüdür. Üç dalı vardır: N. ophthalmicus, n. maxillaris, n. mandibularis.  KRANİAL SİNİRLER CN VI - Nervus abducens: Motor bir sinirdir. Gözü hareket ettiren kaslardan birini çalıştırır.  KRANİAL SİNİRLER CN VII - Nervus facialis: Motor ve duysal bir sinirdir. Mimik kaslarını, tükürük ve göz yaşı bezlerini innerve eder. Tad ve pozisyon duyularını alır.  KRANİAL SİNİRLER CN VIII - Nervus vestibulocochlearis: Duysal bir sinirdir. İşitme ve denge duyularını alır.  KRANİAL SİNİRLER CN IX - Nervus glossopharyngeus: Motor ve duysal bir sinirdir. Bazı yutak kaslarını innerve eder, tükürük salgısını yaptırır. Ağız ve yutaktan tad, dokunma, ağrı; kan basıncı duyularını alır.  KRANİAL SİNİRLER CN X - Nervus vagus: Motor ve duysal bir sinirdir. Bazı yutak kaslarını innerve eder, tükürük salgısını yaptırır. Gırtlak, akciğerler, kalp, sindirim sisteminin büyük bölümünü innerve eder.  KRANİAL SİNİRLER CN XI - Nervus accessorius: Motor bir sinirdir. M. trapezius ve m. sternocleidomastoideus’u innerve eder.  KRANİAL SİNİRLER CN XII - Nervus hypoglossus: Motor bir sinirdir. Dil kaslarının çoğunu innerve eder (7/8).  Kranial sinirler I- N. olfactorius: Koku uyarılarını beyne taşır. II- N. opticus: Görme uyarılarını beyne taşır. III- N. oculomotorius: Göz hareketlerini yaptıran birçok kası innerve eder. IV- N. trochlearis: Göz hareketlerini yaptıran bir kası innerve eder. V- N. trigeminus: Başın esas duyu siniridir. Aynı zamanda çiğneme kaslarını innerve eder. VI- N. abducens: Göz hareketlerini yaptıran bir kası innerve eder. VII- N. facialis: Yüz kaslarını innerve eder ve tad duyusunun bir kısmını taşır.  Kranial sinirler VIII- N. vestibulocochlearis: İşitme ve denge duyularını merkeze taşır. IX- N. glossopharyngeus: Tad duyusunun bir kısmını taşır,gl.parotidea ve yutak kasını inn.eder X- N. vagus: Yumuşak damak,yutak,gırtlak kaslarını inn.eder, otonom işlevleri de vardır. XI- N. accessorius: Boyunda (scm) ve sırt üst yarısında (trapezius) bulunan iki kası inn. eder. XII- N. hypoglossus: Bir çok dil kasını innerve eder.  SPİNAL SİNİRLER Medulla spinalis’ten çıkıp foramen intervertebrale’lerden geçerek bedene dağılan sinirlerdir.  SPİNAL SİNİRLER Radix anterior (motor) arka Radix posterior (duysal) ön N. spinalis Spinal ganglion (duysal) Ramus anterior Ramus posterior  SPİNAL SİNİRLER Nervi cervicales- 8 çift Nervi thoracales- 12 çift Nervi lumbales- 5 çift Nervi sacrales- 5 çift Nervus coccygeus- 1 çift Toplam 31 çift Discus intervertebralis  SPİNAL SİNİRLER Spinal sinilerin ramus anterior’ları kendi aralarında sinir bileşkeleri (plexus’lar) oluşturur. Ramus posterior’lar plexus yapmazlar. Torakal segmentlerden çıkan torakal ön dallar (interkostal sinirler) kendi aralarında plexus yapmazlar.  SPİNAL SİNİRLER Ön dalların oluşturduğu plexus’lar şunlardır: Plexus cevicalis (C1-C4) Plexus brachialis (C5-T1) Plexus lumbalis (L1-L4) Plexus sacralis (L4-S4)  PLEXUS CERVICALIS Motor (kas) dalları: Ansa cervicalis: İnfrahyoid kasları innerve eder. N. phrenicus: Diyafragmayı innerve eder. PLEXUS BRACHIALIS C5-T1 ön dallarından oluşur. PLEXUS BRACHIALIS  N. musculocutaneus kolun ön yüzünde bulunan kasları innerve eder. N. medianus ön koldaki birçok flexor kası ve eldeki tenar kasların çoğunu innerve eder.  N. radialis kolun ve ön kolun arka yüzünde yer alan tüm kasları innerve eder. N. ulnaris eldeki hipotenar kasları ve birçok intrinsik kası , ön kolda iç yanda bulunan bir flexor kası innerve eder. N. axillaris: M. deltoideus (omuz kası) ve m. teres minor adlı kasların motor innervasyonunu sağlar.  PLEXUS BRACHIALIS Tenar kasların innervasyonu: M. abductor pollicis brevis (n. medianus) M. flexor pollicis brevis (n. medianus + n. ulnaris) M. opponens pollicis (n. medianus) M. adductor pollicis (n. ulnaris)  PLEXUS BRACHIALIS Hipotenar kasların innervasyonu: M. abductor digiti minimi (n. ulnaris) M. flexor digiti minimi brevis (n. ulnaris) M. opponens digiti minimi (n. ulnaris) PLEXUS BRACHIALIS Truncus superior (C5-C6) hasarında Erb-Duchenne felci oluşur.  PLEXUS BRACHIALIS N. radialis’in koldaki bölümünün hasarında düşük el oluşur, el sırtında duyu kusuru olur; dirsekteki veya distaldeki hasarlarında düşük el ve elde duyu kusuru görülmez. Radial sinir felci  PLEXUS BRACHIALIS N. medianus hasarında ebe eli oluşur. N. ulnaris hasarında pençe el oluşur.  PLEXUS LUMBALIS L1-L4 ön dallarından oluşur. M. psoas major’un arkasında bulunur. Dalları: N. iliohypogastricus N. ilioinguinalis N. cutaneus femoris lateralis N. femoralis N. genitofemoralis N. obturatorius  PLEXUS LUMBALIS N. obturatorius (L2-L3-L4): Uyluk adduktor kasları ile uyluk iç yan bölüm derisini innerve eder. N. femoralis (L2-L3-L4): Plexus’un en kalın dalıdır. M. iliacus ve uyluk ön bölge kaslarının motor innervasyonunu sağlar. Ayrıca uyluk ön, bacak iç yan bölge derisi ile diz ekleminin duysal innervasyonunu sağlar (n. saphenus).  PLEXUS SACRALIS Truncus lumbosacralis ile S1-S2-S3 spinal sinirlerin ön dallarının birleşmesi ile oluşmuştur. Pelvis minor’un posterolateral duvarında yer alır. PLEXUS SACRALIS Plexus sacralis’in dalları gluteal bölge, uyluk arka bölge, bacak ve ayağın tüm kaslarını innerve ederler.  PLEXUS SACRALIS N. ischiadicus (siyatik siniri) (L4-L5-S1-S2-S3): Vücudun en uzun ve en kalın siniridir. Plexus sacralis’in oluşumuna katılan tüm spinal sinirlerden dallar alır. Uyluğun arka 1/3 arka bölümünde fossa poplitea’ya ulaşmadan önce n. tibialis ve n. fibularis (peroneus) communis dallarına ayrılır.  PLEXUS SACRALIS N. tibialis: M. biceps femoris’in caput brevis’i hariç tüm uyluk arka bölge, bacak arka bölge ve ayak kaslarını innerve eder. N.tibialis N. fibularis communis: M. biceps femoris’in caput brevis’ini innerve eder. İki dala ayrılır:  PLEXUS SACRALIS N. fibularis superficialis: Bacak dış yan bölge kasları olan M. peroneus longus ve brevis’i innerve eder. N.tibialis N. fibularis profundus: Bacak ön bölge kaslarını innerve eder.  Otonom Sinir Sistemi Otonom Sinir Sistemi  Düz kas Afferent Efferent  Kalp kası  Ekzokrin bezler Sempatik Parasempatik Santral Santral Periferik Periferik  Otonom sinir sistemi T1-L2 Torakolumbal Kraniyosakral Sempatik sistem Truncus sympathicus Columna vertebralis’in tüm uzunluğu boyunca iki yanına yerleşmiş bir çift ganglionlu sinir zinciridir. Her bir zincir 22-23 ganglion ganglion içerir. Truncus sympathicus Columna vertebralis’in tüm uzunluğu boyunca iki yanına yerleşmiş bir çift ganglionlu sinir zinciridir. Her bir zincir 22-23 ganglion ganglion içerir.  Parasempatik sistem -Kranial (III, VII, IX, X) -Sakral (S2-S4) (Nn. splanchnici pelvici) Parasempatik sistem PARS CRANIALIS N. oculomotorius (CN III) Nuc. accesorius nervi oculomotorii (ganglion ciliare) N. facialis (CN VII) Nuc. salivatorius superior (ganglion submandibulare) Nuc. Lacrimalis (ganglion pterygopalatinum) N. glossopharyngeus (CN IX) Nuc. salivatorius inferior ( ganglion oticum) N. vagus (CN X) Nuc. dorsalis nervi vagi  PARS SACRALIS - S2-S4 segmentlerinde yer alırlar. - Radix anterior içinde m. spinalis’i terk ederler. - Sakral spinal sinirler olarak devam ederler. - Nn. splancnici pelvici adlı dallar ayrılır. - İç organ yakınında sinaps yaparlar. - Postganglioner lifler olarak devam ederler. OTONOMİK PLEKSUSLAR -Plexus cardiacus -Plexus pulmonalis -Plexus coeliacus -Plexus mesentericus superior -Plexus mesentericus inferior -Plexus hypogastricus superior -Plexus hypogastricus inferior OTONOM SİNİR SİSTEMİNİ KONTROL EDEN YÜKSEK MERKEZLER *Hypothalamus -Limbik sistem -Formatio reticularis -Cortex cerebri ENTERİK SİNİR SİSTEMİ -Plexus myentericus (Auerbach pleksusu) -Plexus submucosus (Meissner pleksusu)