GASTCOLLEGE P&IG 16_11 (1).pdf

Lina Panis GASTCOLLEGE INGE VANHULLE 16/11 Inleiding Terminologie ● Jeremy Bentham (1748-1832) ○ brits filosoof en jurist → utilitarisme ○ uitvinding term “internationaal recht” ● internationaal publiekrecht ○ regels die internationale relaties tussen staten regelen ○ (geen erkende staat = interna...

Lina Panis GASTCOLLEGE INGE VANHULLE 16/11 Inleiding Terminologie ● Jeremy Bentham (1748-1832) ○ brits filosoof en jurist → utilitarisme ○ uitvinding term “internationaal recht” ● internationaal publiekrecht ○ regels die internationale relaties tussen staten regelen ○ (geen erkende staat = internationaal recht n.v.t. ● imperialisme ○ economisch,cultureel.. imperialisme ○ Marxistisch internationaal recht ■ => hoogste fase van het kapitalisme ○ machtsuitbreiding van de ene publieke entiteit tov van de anderen ● natuurrecht, goddelijk recht en positief recht ○ natuurrecht = zit van nature in de mens ○ positief recht (19e eeuw) = gemaakt door de mens ● kolonialisme ≠ imperialisme Scramble for Africa ● Conferentie van Berlijn ○ => conferentie waar het continent Afrika is opgedeeld tss de Westerse mogendheden ■ deels waar- en niet waar ○ georganiseerd door Otto von Bismarck (1884) Expansie continent ● zeer snel gegaan ○ Portugezen → de eerste die tot slaaf gemaakte personen begonnen te verhandelen (West-Afrika) 1 Lina Panis Historische context Aanwezigheid van Europeanen op het Afrikaanse continent ● Trans-Atlantische Driehoekshandel (handel tussen West-Europa, Amerika en Afrika) ○ 16de eeuw - 19e eeuw ○ slavenhandel in de Indische Oceaan ● Geen formeel gezag: handelsforten ● Handel werd georganiseerd op basis van het Afrikaanse gewoonterecht ○ overtredingen? → straffen Belang van abolitionisme (=het streven naar afschaffing van de slavernij), maar probleem van afdwinging ● Groot-Brittanië ○ probleem ■ hebben slavernij afgeschafd maar rest van de wereld niet ● gaat het belang van afschaffing slavenhandel proberen overtuigen aan rest van de wereld ○ gaan bilaterale verdragen sluiten ○ gaan onderhandelen met Afrikaanse staten ■ “als Afrikaanse staten niet willen meewerken dan dwingen we ze wel” ● Gebruik van geweld? ○ machtsbalans in Afrika gaat stilaan verschuiven door afschaffing slavenhandel ■ voordeel voor Europeanen ● kunnen nu veel efficiënter hun macht afdwingen ● Toegenomen wetenschappelijke en commerciële aandacht ○ permanente legermacht van Nederland, Frankrijk, GB… ○ meer culturele interesse 2 Lina Panis ■ missionarissen gaan zich bemoeien met Afrika (religieuze invloed) => Cf. “Humanitair imperialisme” Eigendomstitels ● ● - Scramble for Africa → verdragen Waarom? Regels mbt verkrijgen van eigendom en soevereiniteit = legitieme eigendomstitel ● Basis in Romeins recht ● Historisch contingent (=niet op elk moment hetzelfde geweest, hangen af van historische context), i.e. pauselijke toestemming of gebruik van geweld ● Vandaag: Cessieverdragen en occupatio ○ 15e eeuw Originele titel Afgeleide titel Occupatio (res nullius) Cessieverdrag verondersteld de afwezigheid van soevereiniteit geen overeenkomst nodig Cf. terra nullius - verondersteld de voorafgaande aanwezigheid van soevereiniteit overeenkomst waarbij de ene partij soevereiniteit overdraagt aan de andere (vb. Koop) occupatio = bezetting / inname res nullius = geen enkele zaak / een lege zaak verdrag = kan je sluiten met andere persoon of staat, is een bewijsstuk dat u kunt voorleggen aan andere staten (veel veiliger dan het planten van een vlag op een grondgebied) Praktijk: ● Enorm aantal verdragen met lokale heersers ● Afrika is niet res nullius ○ aanwezigheid verdrag impliceert soevereiniteit van Afrika ● Waarom? ○ Europese reizigers zijn overgeleverd aan lokale omstandigheden ○ Expedities gemodelleerd naar Arabische handelscaravaans ● expedities waren erg kwetsbaar Stanley ● één van de belangrijkste expeditieleiders ○ door Leopold II in dienst genomen ■ oorspronkelijk → journalist ■ kwam uit arme familie ■ deed zich voor als Amerikaan ● ● ● kreeg steun van lokale bevolking ○ zonder dat → expedities gefaald bewijsprobleem tussen Stanley en de Brazza voor het verkrijgen van hulp en eigendomstitels was het sluiten van verdragen de meest interessante manier van werken 3 Lina Panis ○ belang van verdragen: ■ overlevingsaspect van expeditieleden ■ goede relaties met lokale bevolking (voor administratie op te zetten) ■ juridisch bewijsstuk Pierre Savorgnan de Brazza ● bevond zich op dezelfde moment als Stanley in Congobekken ● overlap tussen twee eigendomsaanspraken ○ daarom: grens getrokken dichtbij het Congobekken tussen het toenmalige Frans-Congo en later Congo-Vrijstaat Leopold II ● Heeft Congo-Vrijstaat in zijn eigendom verkregen (in zijn hoedanigheid als privé-persoon) ○ daarom had Congo-Vrijstaat een specifiek internationaal statuut ○ heeft lang eigen aandeel in dat expansieproces verdoezelt door het oprichten van verschillende schaduw vennootschappen (in totaal 8-10tal vennootschappen opgericht) ● Association Internationale africaine (AIA), Comité des études du Haut-Congo, Association Internationale du Congo (AIC) ○ verdragen ter oprichting van een handelspost (oog op oprichting netwerk → financieel voordeel) ○ Wat stond er in zo'n verdrag? ■ alle vormen en maten ■ clausules: over overdracht van soevereiniteit ○ Cessieverdragen (1:03:00 - 1:09:00, lesopname) ■ Clausules: cessie van soevereiniteit (!); cessie van eigendom (!); maandelijkse compensatie; geschillenbeslechting; handelsvoorkeur (MFN); arbeid verrichten ● Schandalen die verbonden waren met de verdragen zullen de Europese pers bereiken ○ probleem voor Leopold II ■ verdragen die hij sluit worden gecontroleerd door Frankrijk Treaty between Henry Morton Stanley and Gambele ● 1 February 1883 ● Engelstalig verdrag, maar in vele talen opgesteld ○ want: schaduw vennootschappen waren internationaal samengesteld ● Zweden: hadden heel veel expertise op het vlak van navigatie ○ heel veel boten die de Belgen gebruikt hebben → Zweedse bemanningsleden Treaty between Hermann von Wissmann and Makeba 4 Lina Panis ● ● ● ● 20 June 1885 Hermann von Wissmann ○ Duitser ○ één van de sleutelfiguren in de genocide tegen de Herero (vond plaats onder het Duitse kolonialisme) bestaat uit 2 clausules ○ 1. eigendom ○ 2. soevereiniteit klein verdrag Zijn deze verdragen wel geldig? ● Omkoping ○ bv. lokale heersers dronken gevoerd en wisten niet meer wat ze aan het ondertekenen waren ● Dwang ○ bv. dwang met fysiek geweld om verdragen te ondertekenen ● Manipulatie ○ bv. tolk die de feiten niet even juist voorstelde => geen geldige toestemming voor verdrag → geen geldige totstandkoming Werd Afrikaanse soevereiniteit wel erkend? ● Nemo dat quod non habet → u kunt niet geven wat u niet hebt ● Aanwezigheid van tolken ● Ook gesloten naar Afrikaanse gewoonterecht ○ bv. Bloedpact en koloniale propaganda ■ bloedpact was een manier om overeenkomsten te sluiten in het Afrikaanse gewoonterecht → nam verschillende vormen aan naarmate de regio waarin het bestond ● zal een enorme impact hebben op de Europese verbeelding ● Europese Juristen: Is Afrika res nullius? 5 Lina Panis Geen nieuwe bezorgdheid: ● Moderne school van het natuurrecht: Occupatio gebruikt om te reflecteren over ontstaan van eigendom en de staat ○ bv. Kolonisatie van Noord-Amerika ■ bv. John Locke (1632-1704): Arbeid genereert eigendomsrecht ● was zelf heel nauw betrokken bij het kolonisatieproces ● In de 19de eeuw wordt het argument van John Locke terug populair, waarom? ○ geboorte van internationaal publiekrecht als wetenschappelijke discipline ■ Positivisme ■ Soevereine staat is bron van het recht ■ bindende kracht van het recht stemt voort uit overeenkomsten tussen staten ■ nadruk op on statenpraktijk, d.w.z. verdragen ■ Jagers-verzamelaars hebben geen eigendomsrechten ■ ‘Agricultural argument’ ■ MAAR ook hier verdragen Racisme en Eurocentrisme in Internationaal publiekrecht ● Stadiale ontwikkeling van samenlevingen ● civilisatiestandaard ● niet-westerse staten vallen buiten het internationaal recht → is Afrika res nullius? ○ conclusie: Afrika is res nullius en er kan aan occupatio worden gedaan Conceptuele problemen Slotakte van de Conferentie van Berlijn (1884-1885) ● Navigatie van Niger en Congo rivieren; neutraliteit van Congo Basin; verklaring tegen de slavenhandel ● Ook: ‘Declaration relative to the essential conditions to be observed in order that new occupations on the coasts of the African continent may be held to be effective’ Wat dan met de juridische status van verdragen? (vb → 1:43:05 lesopname kijken) ● Verwerping ● Kunstgrepen: (juridisch gezien slagen ze op niet veel) ○ quasi-soevereiniteit (= het idee dat de lokale Afrikaanse bevolking geen soevereiniteit heeft, behalve wanneer het gaat over het sluiten van verdragen) ■ = vooral een theoretische discussie ● internationale gerechtshoven lezen wat mensen hebben geschreven over het internationaal recht ○ erkenning van de Afrikaanse soevereiniteit is tot op de dag van vandaag nog steeds heel controversieel is, terwijl er wel degelijk sprake was over die erkenning Vroege 20ste eeuw in de rechtsleer: aanvaarding van verdragen 6