Glia Hücreleri PDF

Glia hücreleri Glia hücreleri:  Sinir dokusuna metabolik ve yapısal destek sağlayan hücreler  Sinir sistemi için özelleşmiş bağ dokusu hücreleri olarak kabul edilir  Nöronlar gibi uyarılabilme özellikleri yok  Sınıflama:  Mikroglia  Makroglia  Glia hücreleri Mikrog...

Glia hücreleri Glia hücreleri:  Sinir dokusuna metabolik ve yapısal destek sağlayan hücreler  Sinir sistemi için özelleşmiş bağ dokusu hücreleri olarak kabul edilir  Nöronlar gibi uyarılabilme özellikleri yok  Sınıflama:  Mikroglia  Makroglia  Glia hücreleri Mikroglia:  Makrofajlardan gelişir  MSS’de hasar görmüş veya dejenere olmuş bölgelerdeki hücresel artıkları fagosite ederler Glia hücreleri Makroglia:  MSS:  Astrositler  Oligodendrositler  Ependim hücreleri  Periferik sinir sistemi:  Schwann hücreleri  Satellit hücreler  Glia hücreleri Makroglia:  Astrositler:  MSS’de nöronların beslenmesi ve kan-beyin bariyerinin oluşması gibi önemli fonksiyonları üstlenirler  MSS’ni dıştan saran glial membran (membrana limitans glialis)’ı oluştururlar  Glia hücreleri Makroglia:  Oligodendrosit:  Aksonları saran miyelin kılıflarını yapar  MSS’de birkaç miyelinsiz aksonu bir arada sararak neurolemma denilen kılıfı oluşturur  Neurolemma miyelinli aksonları da en dıştan sarar  Glia hücreleri Makroglia:  Ependim hücreleri:  MSS’deki boşlukların (ventriküller ve canalis centralis) duvarını döşeyen epitel tabakasını oluşturur  Glia hücreleri Makroglia:  Schwann hücreleri:  Periferde aksonları saran miyelin kılıflarını yapar  Aksonları saran neurolemma denilen kılıfı oluşturur  Glia hücreleri Makroglia:  Satellit hücreler:  Periferik sinir sistemindeki ganglionlar içerisinde bulunan nöronlara yapısal destek sağlar Sinir sistemi Anatomik sınıflama:  Merkezi sinir sistemi ( MSS):  Cerebrum  Medulla spinalis  Periferik sinir sistemi:  Cranial sinirler  Spinal sinirler  Otonom sinir sistemi kısmen MSS’de, kısmen de periferik sinir sisteminde  Sinir sistemi Fizyolojik ( Fonksiyonel ) sınıflama:  Somatik sinir sistemi: kas, deri ile ağız ve burun boşluğundaki mukoza gibi vücut yapılarını inerve eder  Otonom sinir sistemi:  Düz kasların, bezlerin ve kan damarlarının aktivasyonunu kontrol eder  İnerve ettiği yapılardan kaynaklanan duyusal impulsları MSS’ye taşıyan sensitif lifler içerir Systema nervosum Systema nervosum  MSS Santral sinir sistemi:  Prosencephalon (forebrain)  Telencephalon (beyin hemisferleri)  Diencephalon (epithalamus, thalamus, hypothalamus, subthalamus)  Mesencephalon (midbrain)  Rhombencephalon (hindbrain)  Metencephalon (pons ve cerebellum)  Myelencephalon (medulla oblongata)  Medulla spinalis  MSS / Beynin embriyolojik gelişimi Primary vesicle Secondary vesicle Oluşum Cerebral cortex telencephalon Cerebral white matter Prosencephalon Basal ganglia Thalamus Hypothalamus diencephalon Subthalamus Epithalamus Mesencephalon mesencephalon Midbrain metencephalon Cerebellum Pons Rhombencephalon myelencephalon Medulla oblongata  MSS Beyin sakı:  Medulla oblongata  Pons  Mesencephalon  MSS  Prosencephalon, cerebellum ve beyin sakı : cranium içerisinde  Medulla spinalis: canalis vertebralis içerisinde  MSS  Substantia alba (beyaz cevher):  açık sarı renkte  aksonların yoğun olduğu bölgeler  miyelin kılıftan dolayı  Substantia grisea (gri cevher ):  daha koyu renkte  nöronların yoğun olduğu bölgeler  MSS  Nucleus: MSS’de belirli fonksiyonları yerine getirmek üzere bir arada bulunan nöron grupları  Tractus ( = fasciculus ): belirli fonksiyonlarla ilgili olan akson grupları PERİFEREK SİNİR SİSTEMİ  Periferik sinir sistemi Oluşturanlar:  MSS dışına çıkan aksonların oluşturduğu periferik sinirler  Medulla spinalis'ten 31 çift çıkar  Beyin ve beyin sakından 12 çift çıkar  MSS dışında nöronların toplu olarak bulunduğu ganglionlar  Periferik sinir sistemi Periferik sinirler  Akson endoneurium ( bağ doku )  Fasciculus perineurium ( bağ doku ) (birkaç yüz akson)  Periferik sinir epineurium ( bağ doku ) (birkaç fasciculus)  Periferik sinir sistemi Periferik sinirler  Afferent sinirler: reseptör organlardan gelen duyuları MSS’ne taşır  Efferent sinirler: MSS’nin oluşturduğu motor cevapları efektör organlara taşır  Periferik sinir sistemi Efferent sinirler  Somatik efferent sinirler (somatik motor-somatomotor)  Hücre gövdeleri MS ön boynuzu veya beyin sakındaki somatik motor nucleus'larda  Somatik efferent (general somatic efferent-GSE)  Özel visseral efferent (special visceral efferent-SVE)  Visceral (otonomik) efferent sinirler  = Genel visseral efferent (general visceral efferent-GVE)  Hücre gövdeleri otonomik ganglionlarda  Periferik sinir sistemi Efferent sinirler  Somatik efferent (somatik motor-somatomotor) sinirler:  genel somatik efferent (general somatic efferent-GSE) sinirler de denir  çizgili kaslara gider  sinir-kas kavşağı adı verilen bölgedeki motor son plakta sonlanır  hücre gövdeleri medulla spinalis'in ön boynuzunda veya beyin sakındaki somatik motor nucleus'larda  Periferik sinir sistemi Efferent sinirler  Somatik efferent (somatik motor-somatomotor) sinirler:  Özel visseral efferent (special visceral efferent-SVE) sinirler:  pharynx ve larynx kasları  yüzün mimik kasları  çiğneme kasları  orta kulak kasları  Periferik sinir sistemi Efferent sinirler  Visseral (otonomik) efferent sinirler  = Genel visseral efferent (general visceral efferent-GVE)  Hücre gövdeleri otonomik ganglionlarda  İnervasyon:  kalp kası (cardiomotor)  organ düz kası (visceromotor)  damar duvarı düz kası (vasomotor)  kıl kökü düz kası (pilomotor)  GİS bezleri (secretomotor)  ter bezleri (sudomotor)  Periferik sinir sistemi Afferent sinirler  Somatik afferent sinirler  genel somatik afferent (general somatic afferent-GSA) sinirler  özel somatik afferent (special somatic afferent-SSA) sinirler  Visseral (otonomik) afferent sinirler  genel visseral afferent (general visceral afferent- GVA) sinirler  özel visceral afferent (special visceral afferent-SVA) sinirler  Periferik sinir sistemi Afferent sinirler  Somatik afferent sinirler:  Genel somatik afferent (general somatic afferent-GSA) sinirler:  reseptörlerden aldıkları duyuları MSS’ne iletir  hücre gövdeleri ilgili oldukları duyu ganglionlarında  genel somatik duyular:  genellikle şuura ulaşan duyular  dokunma, basınç, deri ile algıladığımız ağrı, sıcak ve soğuk duyuları  kas ve eklemlerden gelen hareket ile ilgili duyular Periferik sinir sistemi Afferent sinirler  Somatik afferent sinirler:  Özel somatik afferent (special somatic afferent-SSA) sinirler:  özel somatik duyuları taşıyan sinirler  işitme, görme ve denge  Periferik sinir sistemi Afferent sinirler  Visseral (otonomik) afferent sinirler :  Genel visseral afferent (general visceral afferent- GVA) sinirler:  genel visseral duyuları taşırlar (gerilme ve düz kas spazmı vs ile oluşan ağrı )  Bu duyuların büyük bir bölümü şuura ulaşmaz  Reseptörleri OSS tarafından kontrol edilen organ ve yapılarda  Periferik sinir sistemi Afferent sinirler  Visceral (otonomik) afferent sinirler :  Özel visceral afferent (special visceral afferent-SVA) sinirler:  Özel visceral duyuları taşırlar  Şuura ulaşan duyulardır  Koku ve tat duyuları  Duyular  Duyu: özel reseptörlerin aldığı dıştan veya içten kaynaklanan uyartıların korteksde oluşturduğu his  Duyular  Genel duyular:  Yüzeyel duyular:  reseptörleri deri ve mukozalarda  uyaran dış kaynaklı  basınç, temas, ağrı, ısı ve iki nokta diskriminasyonu  protopatik ve epikritik (diskriminatif) olarak iki bölüm  Derin duyular:  reseptörler kas, kiriş ve derinin derinlerinde  proprioseptif (kinestetik), vibrasyon ve derin kas ağrısı  Visseral duyular:  reseptörler organların adventitiasında  açlık, bulantı, tiksinme ve visseral ağrı  Özel duyular:  özel reseptörler göz, iç kulak, dil ve burun boşluğunda  görme, işitme, denge, tat ve koku  Duyular Reseptör:  Uygun uyaranlarla uyarılabilen ve uyarıldıklarında elektriksel sinyaller (impuls) üreten yapılar  Sınıflamaları:  bulundukları yere göre  yapılarına göre  modaliteye göre  fonksiyonlarına göre  Duyular Bulundukları yere göre reseptörler:  Exteroceptor'lar  İnteroceptor (visceroceptor)'lar  Proprioceptor'lar  Duyular  Exteroceptor'lar:  Vücudun yüzeyelinde veya yüzeyin hemen altında  Dış kaynaklı uyaranlara duyarlı  Sınıflama:  genel duyu organları  serbest sinir sonlanmaları şeklinde  deride ve kıldibi yakınlarında  kapsülsüz  basınç, temas, ağrı ve ısı duyularını alır  özel (spesifik) duyu organları  göz, kulak, dil ve burunda  görme, işitme, tat ve koku duyularını alır  Duyular  İnteroceptor (visceroceptor)'lar:  Kan damarları, organ duvarları ve bezlerde  Organların tüm tabakalarında  Serbest sinir sonlanmaları şeklinde  Mekanik ve termik etkinin kesin yerini algılayamaz  Organların gerilmesi veya aşırı kontraksiyonuyla oluşan ağrı duyusunu alır  Sindirim kanalı ve solunum yollarında bazı kimyasal maddelere karşı hassas interoseptörler vardır  Damarlardaki kemoreseptörler ve baroreseptörler kanın kimyasal içeriğine ve basıncına karşı hassas interoseptörlerdir  Derin fascia içerisinde mekanik stimülasyonlara duyarlı interoseptörler olduğu kabul edilir  Duyular Proprioceptor'lar:  Kas, kiriş, bağ, eklem kapsülü ve iç kulakta  Kinestetik duyular ile Proprioseptif (pozisyon) duyuları alır  Pozisyonunun değişmesi esnasında gerilme sonucu uyarılırlar  Dengenin korunmasında rol oynarlar  Tipleri:  Golgi tendon organı  Kas iğcikleri  Eklem kapsülündeki reseptörler  Vestibular reseptörler  Duyular Yapılarına göre reseptörler:  Basit reseptörler:  Yapıları ve merkeze gidiş yolları basit  Genel duyular ile ilgili: basınç, temas, ağrı, ısı ve vibrasyon  Çok sayıda ve vücudun büyük bölümünde yaygın  Kompleks reseptörler:  Yapıları ve merkezle bağlantıları kompleks  Vücudun belirli yerlerinde  Özel (spesifik) duyular alırlar: görme, işitme, koku ve tat  Periferik sinir sistemi Modaliteye göre reseptörler:  unimodal reseptörler: tek bir modaliteye duyarlı  polimodal reseptörler: 1’den fazla modaliteye duyarlı  Duyular Fonksiyonlarına göre reseptörler:  Mechanoreceptor  Thermoreceptor  Nociceptor  Electromagnetic (photo) receptor  Chemoreceptor  Osmoreceptor  Duyular Mechanoreceptor:  Mekanik etki ile oluşan değişiklikleri alır  Basınç, temas, vibrasyon, proprioseptif, işitme, denge ve kan basıncı duyuları reseptörleri  Aldığı dokunma duyuları:  Temas duyusu  Diskriminatif temas: uyaranın cinsi ve şiddeti ile temas edilen yerin tam olarak belirlenmesi  Basınç duyusu  mekanoreseptörler derinin derin bölümlerinde  Vibrasyon duyusu  Süratli bir şekilde arka arkaya dokunma reseptörlerinin uyarılması sonucu oluşur  Duyular Thermoreceptor:  Isı değişikliklerini alırlar  Bir kısmı sıcağa, bir kısmı soğuğa karşı duyarlı  Serbest sinir sonlanmaları olarak kabul edilirler  Duyular Nociceptör'ler:  Basit sinir sonlanmaları şeklinde  Fiziksel veya kimyasal etki ile dokuların zarar görmesi sonucu oluşan ağrı duyusu  Aşırı sıcak-soğuk duyuları  Duyular Electromagnetic (photo) receptor:  Göz küresinin retinasında  Çubuk ve koni şeklindeki reseptörler  Işığa karşı duyarlı  Duyular Chemoreceptor:  Kimyasal değişıkliklere karşı duyarlı  Tat ve koku duyuları  Kandaki oksijen, karbondioksit, su ve glukoz konsantrasyonu değişikliklerini alırlar  Periferik sinir sistemi Osmoreseptörler:  Osmotik basınç farklılıklarına duyarlı  Periferik sinir sistemi Reseptörlerin yapıları:  Serbest sinir sonlanmaları  Epidermal sinir sonlanmaları  Kapsüllü sinir sonlanmaları  Periferik sinir sistemi Serbest sinir sonlanmaları:  Bulunduğu yerler:  Deri  Fascia  Kas liflerini saran endomysium  Tendon  Ligament  Eklem kapsülü  Parietal peritoneum  Periosteum  Perichondrium  Sindirim ve solunum yollarının epiteli  Organların kapsülleri  Damarların adventitia tabakası  Meninges  Cornea  Dişlerin dentin tabakası  Periferik sinir sistemi Serbest sinir sonlanmaları:  Deride:  Termoreseptörler: ısı farklılıkları  Mekanoreseptorler: hafif dokunma  Unimodal nosiseptörler:aşırı sıcak ve soğuk  Polimodal nosiseptörler: doku hasarı  Cornea, periosteum ve dişlerin dentin tabakası:  Nosiseptor: ağrı  Derin dokular:  Nosiseptor: ağrı  Eklem kapsülü:  Proprioseptör: eklem hareketleri  Periferik sinir sistemi Epidermal sinir sonlanmaları:  Epidermis'in hemen altında ( genellikle kıl fölliküllerinin çevresinde )  Deri üzerine uygulanan basınç sonucu oluşan çöküntüyü algılarlar  Tipleri:  Merkel diskleri  Kıl follikülü reseptörleri  Periferik sinir sistemi Epidermal sinir sonlanmaları:  Merkel diskleri:  Dokunma duyusu alır  Kılsız deride ve kıl folliküllerinde bulunur  Sinir lifleri disk şeklinde bir genişleme ile sonlanır  Kıllı deride küme halinde bulunurlar ve epidermis'de kıl follikülleri arasında yer alırlar  Uyarana yavaş adapte olan mekanoreseptörler  Basıncın derecesini alarak merkeze iletir  Periferik sinir sistemi Epidermal sinir sonlanmaları::  Kıl follikülü reseptörleri:  Kıl folliküllerinin dış tabakasının etrafını sararlar  Yağ bezlerinin açıldığı yerin aşağısında  Hızlı adapte olan reseptörlerdir  Kıl follikülünün hareketi ile etkilenir  Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Akson terminalleri uyarılma özelliği olmayan hücreler tarafından sarılı  Tipleri:  Meissner korpüskülleri  Pacinian korpüskülleri  Ruffini korpüskülleri  Golgi tendon organı  Kas iğcikleri  Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Meissner korpüskülleri:  Yumurta şeklinde  Bağ dokusundan oluşan bir kapsülle sarılır  İnce dokunma duyusu ile ilgili  Uyarana hızlı adapte olan mekanoreseptörler  İki nokta diskriminasyonunda önemli rol oynar  Bulundukları yerler:  kılsız deri (parmak uçlan, el ayası ve ayak tabanı ) dermal papillaları  palpebral konjunktiva  dil ucu mukoza tabakası  meme başı  dış genital organların derisi  dudaklar  clitoris  glans penis  Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Paccini (Pacinian ) korpüskülleri:  Çabuk uyarılabilen mekanoreseptörler  Dokunma, gerilme ve derin dokulardan algılanan vibrasyona duyarlı  Saniyede 600'ün üzerinde uyarıyı alabilirler  Genellikle deri, dış genital organlar, meme başı, membrana interossea ve periosteum'da  Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Ruffini korpüskülleri:  Kıllı derinin dermis tabakasında  Yavaş uyarılabilen reseptörler  Dermisteki kollajenin gerilmesine ve yüzeyel dokulardan algılanan vibrasyona duyarlı  Derinin devamlı gerginliği ( apse vs) sonucu uyarılabilir Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Golgi tenden organı:  Kas ile tendon arasındaki geçiş bölgesinde  Kas kontraksiyonu ve tendon gerilmesi ile aktive ololur  Proprioseptörler  Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Kas iğcikleri:  Kas dokusunda  Proprioseptörler  Kasın gerilmesi ile aktive olur Periferik sinir sistemi  Periferik sinir sistemi Ganglionlar  MSS dışındaki nöron toplulukları  Sınıflama:  Duyu ganglionları  Otonomik ganglionlar  Periferik sinir sistemi Duyu ganglionları:  Unipolar veya pseudounipolar nöronlar bulunur  Periferik uzantıları organlara uzanır  Reseptörlerden alınan visseral, somatik veya özel duyular ile ilgili impulsları hücre gövdesine getirir  Santral uzantıları gelen impulsları MSS’ne iletir  Periferik sinir sistemi Otonomik ganglionlar:  Multipolar nöronlar bulunur  MSS’deki visseral motor nöronların aksonları bu ganglionlarda sinaps yapar  MSS’den gelen lifler: presinaptik (preganglionik) sinir lifleri  Gangliondaki nöronun aksonu: postsinaptik (postganglionik) sinir lifleri  Postsinaptik lifler inerve edecekleri yapılara gider  Sınıflama:  Sempatik ganglionlar  Parasempatik ganglionlar  Periferik sinir sistemi Sempatik ganglionlar:  Truncus sympathicus içerisindeki ganglionlar (paravertebral ganglionlar)  Abdomen'deki prevertebral ganglionlar (ganglia coeliaca, ganglion mesentericum superius, ganglion mesentericum inferius)  Abdomen veya pelvis içerisindeki sekonder pleksuslarda (plexus hepaticus, plexus renalis, plexus vesicalis vb.)  Periferik sinir sistemi Parasempatik ganglionlar:  Cranium içerisindeki ganglionlar  Thorax, abdomen ve pelvis‘teki ganglionlar  Organlara yakın veya duvarında (terminal ganglionlar)