Life and Works of Rizal PDF

LIFE AND WORKS OF RIZAL KABANATA I AND UNIVERSITIES COURSES ON THE LIFE, WORKS AND...

LIFE AND WORKS OF RIZAL KABANATA I AND UNIVERSITIES COURSES ON THE LIFE, WORKS AND WRITINGS OF JOSE RIZAL, PARTICULARLY HIS NOVELS NOLI Anong batas ang nagsasaad na dapat pag-aralan si Rizal? ME TANGERE AND EL FILIBUSTERISMO, AUTHORIZING THE PRINTING AND DISTRIBUTION THEREOF, AND FOR OTHER REPUBLIC ACT 1425 (RIZAL LAW) at PAGPILI SA PURPOSES PANGUNAHING BAYANI PURPOSE OF REPUBLIC ACT 1425 WHEREAS, today, more than any other period of our history, there is a need for a rededication to the ideals of freedom and nationalism for which our heroes lived and died. WHEREAS it is meet that in honoring them, particularly the national hero and patriot, Jose Rizal. WHEREAS, the life, works and writing of Jose Rizal, particularly his novels- Noli Me Tangere and El Filibusterismo, are a constant and inspiring source of patriotism with which the minds of the youth, especially during their formative and decisive years in school, should be suffused. Bill vs Law WHEREAS all educational institutions are under the supervision of, and subject to regulation by the State, and all Bill - is a proposal to make a new law. schools are enjoined to develop moral character, personal The term 'LAW' - in general refers to the set of regulations or discipline, civic conscience and to teach the duties of rules to be followed citizenship; Now, therefore Sa anong baitang tinuturo ang Noli at El Fili? CONTENTS OF REPUBLIC ACT 1425 Grade 9: Noli me Tangere R.A 1425 Also known as Rizal Law/Batas Rizal was approved on June 12, Grade 10: El Filibusterismo 1956, and was implemented on August 16, 1956, by the Board of National Education. Dapat lahat ng paaralan ay may kopya ng Noli at El Fili 1. Section 1: This section mandates the students to read the two Tama (Section 2) greatest novels of Rizal. These two shall be included in the Sa anong lengwahe pwede ituro ang asignaturang Rizal? curricula of all schools, colleges and universities, public or private. Filipino, English at Major languages sa Pilipinas 2. Section 2: This section mandates the schools to have “an (Section 3) adequate number” of copies in their libraries. 3. Section 3: This section orders the Board of National Education Sa anong halaga ang binigay ng gobyerno upang makapagpasa ng to publish the works in English, Tagalog, and other major libro sa lahat ng pampublikong paaralan? Philippine languages. 300, 000 Php (Section 5) 4. Section 4: It prohibits the discussion of religious doctrines by persons engaged in any public school. Republic Act 1425(Senator Jose P. Laurel, Sr.) 5. Section 5: a sum of 300 thousand pesos is appropriated to carry out the purposes of the law. Father of Rizal Law 6. Section 6: It shall take effect upon its approval First introduced the Rizal Law House Bill No. 5561 (April 19, 1956) Bakit nga ba pinili si Rizal? G. Claro M. Recto Si Dr. Jose P. Rizal ay pinakakilala sa lahat ng bayaning Pilipino. Nakilala siya sa iba’t ibang larangan. Isa siyang doktor The author or main Proponent of the Law (siruhano ng mata), manunulat, lingwista, guro, pintor, eskultor, agrimensor, arkitektor, inhinyero, etnolohista, ekonomista, magsasaka, negosyante, heograpo, kartograpo, folklorist, pilosopo, tagapagsalin, imbentor, mahikero, humorist, satirist, atleta, manlalakbay at propeta. Rafael Palma “Ang mga doktrina ni Rizal ay hindi para sa isang panahon lamang kundi para sa lahat ng panahon.” Naganap ang pagpili kay Jose Rizal bilang bayaning pambansa noong panahon ng Amerikano sa Pilipinas sa ilalim ng Senate Bill 43 known as Rizal Bill - it is one of the most controversial pamamahala ng Gobernador Sibil William Howard Taft bills in the Philippines. REPUBLIC ACT NO. 1425 REPUBLIC ACT NO. 1425 - AN ACT TO INCLUDE IN THE CURRICULA OF ALL PUBLIC AND PRIVATE SCHOOLS, COLLEGES SS 5 _kjmgl  LIFE AND WORKS OF RIZAL Noong Disyembre 20, 1898, nagpalabas si Pangulong Aguinaldo ng opisyal na proklamasyon na nagtatalaga sa Disyembre 30 ng taong iyon bilang Araw ni Rizal. Batay rin sa proklamasyon, iniuutos ang pagtataas ng bandilang Pilipino sa kalagitnaan ng palo mula tanghali ng Disyembre 29 hanggang tanghali ng Disyembre 30, at ang pagsasara ng lahat ng mga opisina ng pamahalaan sa buong araw ng Disyembre 30. Mahusay na ipinaliwanag ni Rafael Palma ang pagkilala kay Rizal bilang pangunahing bayani kaysa kay Bonifacio sa mga pananalitang ito: Ang mga sumusunod na tao ang nagsasagawa ng diskusyon upang pagusapan ang mga merito ng mga pagpipiliang bayani: “Dapat ipagmalaki ng mga Pilipino ang pagkakaroon mula sa kanilang mga pambansang bayani ng isang may katangi- tanging katangian na maaring pantayan nguni’t hindi mahihigitan ng kahit sino. Datapwat, kung kadalasan man na ang mga bayani sa kanluraning mga ay mga mandirigmama at mga heneral na naglilingkod sa kanyang layunin sa pamamagitan ng kanyang espada, nagbuhos ng dugo at luha, ang bayani ng mga Plipino ay naglingkod sa kanyang layunin sa pamamagitan ng kanyang panulat, nagpapatunay na ang panulat ay kasing lakas ng tabak sa pagliligtas sa mga tao mula sa pagkaaliping pulitikal. Totoo sa kalagayan natin, ang tabak ni Bonifacio ay sadyang kinakailangan upang buwagin ang kapangyarihan ng dayuhang lakas, ngunit ang rebolusyong inihanda ni Bonifacio ay epekto lamang, ang bunga ng espiritwal na pagliligtas na ginawa ng pluma ni Rizal. Pamantayan sa pagpili ng pangunahing bayani Dahil dito, ang ginawa ni Rizal sa ganang amin ay higit na Isang Pilipino mataas kaysa kay Bonifacio di lamang dahil sa ayos na Namayapa pagkakasunod ng mga ito kundi dahil sa kahalagahan nito, May matayog na pagmamahal sa bayan sapagka’t bagaman nakapagbigay agad ng kagyat na bunga nag ginawa ni Bonifacio, ang kay Rizal ay nagkaroon ng higit May mahinahong damdamin na matibay at pamalagiang epekto.” Mga Pinagpiliang Bayani ng Lahi Mula sa sanaysay na sinulay ni Esteban A. de Ocampo, Sino ang pumili Marcelo H. del Pilar kay Rizal bilang pambansang bayani at bakit? Binanggit niya na: Graciano Lopez Jaena “Bakit si Rizal ang naging pambansang bayani? Siya ang ating Heneral Antonio Luna pinakadakilang bayani sapagkat, bilang nangingibabaw na tao Emilio Jacinto sa Kampanyang Propaganda, gumanap siya ng “kahanga- Jose Rizal hangang bahagi” sa kilusang iyon na humigit kumulang ay Dahilan ng pagkakapili kay Rizal papipiliin tayo ng isang katha ng isang Pilipinong manunulat sa panahong ito, na higit sa ibang mga sinulat ay nakatulong Siya ang kauna- unahang Pilipinong nanghikayat at nag- nang malaki sa pagbubuo ng nasyonalidad ng mga Pilipino, udyok upang ang buong bansa ay magtulungan bilang isang hindi tayo mag- aatubili sa pagpili sa Noli Me Tangere (Berlin, nagkakaisang lahi at maghimagsik laban sa mga Kastila. 1887) ni Rizal. Totoo na ipinalathala ni Pedro Paterno ang Siya ay tunay na huwaran ng kahinahunan at kapayapaan na kanyang nobelang Ninay sa Madrid noong 1885; ni Marcelo malinaw niyang pinamalas sa kanyang buhay. H. del Pilar, ang kanyang La Soberania Monacal sa Barcelona Angkin niya ang lahat ng pagkilala, papuri at respeto ng mga noong 1889; ni Graciano Lopez Jaena, ang kanyang Discursos Pilipino hanggang ngayon. y Articulos Varios Impresiones sa Madrid noong 1893, ngunit wala sa mga aklat na ito ang nakapaglikha ng papuri o Ayon sa tala, maraming pumili kay Marcelo H. del Pilar ngunit ito ay pagpuna mula sa mga kaibigan o mga kaaway na tulad ng Noli kanilang binago ayon kay Dr. H. Otley Beyer, isang dalubhasa sa ni Rizal.” Antropolohiya at katulong sa tekniko ng komisyon, sa kadahilanang higit na naging madula ang buhay at kamatayan ni Rizal, lalung-lalo na ang pagiging martir niya sa bagumbayan. Sina Heneral Emilio Aguinaldo at iba pang mga pinuno ng himagsikan na ipinatapon sa Hongkong ay nagbigay ng pang-alaalang palatuntunan noong Disyembre 29, 1897 upang dakilain ang mga nagawa ni Rizal, sa okasyon ng unang anibersaryo ng pagbaril sa bayani. Ang pahayagang La Independencia, na pinamatnugutan ni Antonio Luna at ang El Heraldo de la Revolucion, sa ilalim ng pamahalaan ni Pangulong Aguinaldo ay naglabas ng dagdag na sipi bilang paggunita sa kamatayan ni Jose Rizal. SS 5 _kjmgl  LIFE AND WORKS OF RIZAL Jose Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda Mga imperyalistang kanluranin KABANATA II Tanging ang mga bansang Hapon at Thailand ang nanatiling wala sa saklaw ng kontrol ng Europa. SA IBA’T – IBANG PANIG NG MUNDO “Buffer State” Habang lumalakas ang mga imperyalistang kanluranin sa Nang isilang si Rizal noong Hunyo 19, 1861, nagaganap ang Asya, untiunting nababawasan naman ang imperyo ng giyera sibil (1861-1865) sa Estados Unidos na Espanya. Nawala sa kanya ang mga kolonya sa Gitna at Timog kinasasangkutan ng may 2,600,000 na Amerika kabilang ang Paraguay (1811), Argentina (1816), Nagpatupad si Pangulong Abraham Lincoln Proklamasyon ng Chile (1817), Columbia at Ecuador (1819), Costa Rica, Emansipasyon mamamayan. ng mga aliping Negro noong Honduras, Guatemala, El Salvador, at Nicaragua (1821), Setyembre 22, 1863. Venezuela (1822), Peru (1824), at Bolivia at Uruguay (1825) Pagkaraan ng giyera sibil, binigyang-pansin ng Estados Unidos Gayumpaman, sa mga panahong ito hawak pa rin ng Espanya angpagpapalawak ng kanyang industriya ang Cuba at ang Pilipinas sa Asya Noon din Pebrero 19, 1861, ang liberal na si Czar Alexander II (18551881) ay naglabas ng proklamasyong nag-aalis ng Epekto ng pagbubukas ng Suez Canal sa pilipinas serfdom sa bansang Rusya na pakikinabangan ng 22,500,000 magsasaka (serfs). Mabilis at madaling ugnayan ng Pilipinas at Espanya. Bukod dito, nagkaroon din ng mga repormang pampulitika. Pagyabong ng Pilipinas sa pandaigdigang pakikipagkalakalan. Noong 1864, ang mga asembliyang panlalawigan at distrito na Pagdadala ng mga dayuhang mangangalakal sa Pilipinas ng tinatawag na zemstvos ay binuo. mga kaisipang liberal. Noong Abril 1862, si Emperador Napoleon III ng Pangalawang Umusbong ang mga bagong uring may kaya at mga ilustrado. Imperyong Pranses ay nagpadala ng hukbong Pranses sa Epekto ng pagbubukas ng Suez Canal Mexico ng upang sakupin ito. Benito Juarez pangulo ng Mexico sa panahon ng pananakop Sa panahong ito, isinilang ang apat na kinikilalang dakilang Asyano sa Imperyong Pranses noong Abril 1862. kasaysayan Iniluklok ni Napoleon III si Pangulong Duke Maximilian ng Austria bilang tau-tauhang emperador ng Mexico noong Dr. Jose Rizal (1861) Hunyo 12, 1864. Rabindranath Tagore (1861) Noongika-19 at ika-20 siglo, ang Impluwensya ng Europa sa Sun Yatsen (1866) Asya ay lumaki. Mohandas Karamchand Gandhi (1869). Noong ika-19 na siglo, kapansin-pansin ang pagsibol ng imperyalismong Ang Inglatera ay nanguna sa mga puwersang imperyalista sa buong kanluranin. daigdig. Noong panahon ni Reyna Victoria (1837-1901), ipinahayag ng mga Ingles na ang“Britanya ang siyang naghahari sa mga daluyong.” Naging malaking salik ang pagbubukas ng Canal Suez sa liberalismo sa daigdig.. Ang Canal Suez ay isang artipisyal na daanang tubig. Isang isthmus na hinati at nag-ugnay sa dalawang mahalagang anyong tubig, ang Red Sea at Mediterranean Sea. Ito ay opisyal na binuksan noong Nobyembre 7, 1869. Mga nasakop na lugar/bansa ng bansang inglatera Nagtagumpay ang Britanya sa Unang Digmaang Apyan (1840- 1842) laban sa Imperyong Tsina, na nasa ilalim ng dinastiyang Manchu. Bunga nito, napunta sa Inglatera ang Hongkong. Sa Ikalawang Digmaang Apyan (18561860), nagwagi muli ang Britanya. Napilitan ang dinastiyang Manchu na ipagkaloob dito ang Tangway ng Kowloon Sa pagitan ng 1858 at 1900, higit na pinagtibay ng Britanya ang kanyang kapangyarihan sa India. Noong 1859, nasupil ng mga Ingles ang Rebelyong Indiyano. Nabuwag ang Imperyong Mogul at ipinatupad ng Inglatera ang kanyang pangangasiwa sa sub-kontinente ng India na ngayon ay binubuo ng India, Pakistan, Bangladesh Dahil napagtagumpayan din ng Inglatera ang Tatlong Digmaang AngloBurmes (1824-1826, 1852, at 1885), nasakop nito ang Burma. Pinalaganap nito ang kanyang impluwensya bilang bansang tagapangalaga ng Malaya, Sarawak at Sabah (Hilagang Borneo). Naging kolonya rin nito ang Ceylon, Maldives, Ehipto, Australya at NewZealand SS 5 _kjmgl  LIFE AND WORKS OF RIZAL KABANATA III BUHAY AT KABATAAN NI RIZAL Ang buhay ni Dr. Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda GENEALOGY The study of ancestry and family histories Genealogist refers to the person who study or expert in this field. Ancestry.com Familysearch.org Profile ni Pepe ANG PILIPINAS NOONG KAPANAHUNAN NI RIZAL June 19, 1861 - petsa ng kapanganakan Sa Pilipinas, ang pangunahing katangian ng pulitika noong Calamba, Laguna - lugar ng kapanganakanJune 22, 1861 - panahon ng mgaKastila ay ang pagsasanib ng Simbahan at petsa ng pagkakabinyag Estado. Nickname - Pepe, Pepito, Joselito Dahil sa unyon ng Simbahan at Estado, sumibol ang natatanging anyo ng pamahalaang Kastila sa Pilipinas, ang Ayon sa manunulat na si Felice Prudente Santa Maria, sa kanyang aklat pagkakaroon ng “pamahalaan ng mgaprayle” o frailocracia. na In Excelsis, ang Pepe na palayaw ni Rizal ay nagmula sa tradisyunal Kinalaunan sa ika-19 na dantaon, kontrolado na rin nila ang na paglalagay ng letrang P.P sa dulo na ngalan ni San Jose sa Latin. kapangyarihang pulitikal, impluwensya at kayamanan. Sa Latin, ang P.P ay nangangahulugang pater putativus (Putative Dahil sa ibang masasamang prayle, nadungisan ang Father). reputasyon ng ibang mabubuting prayle: ▪ Padre Andres de Urdaneta Kahulugan ng Kanyang Pangalan ▪ Padre Martin de Rada ▪ Padre Juan de Placencia Jose - mula kay San Jose (St. Joseph) ▪ Obispo Domingo de Salazar Protacio - mula kay Gervacio Protacio na galing sa Calendario ▪ Padre Miguel de Buenavides) de Iglesia Catolica Ang mga Inqulino ang mga tagapamahala ng mga prayle sa Mercado - pangalan na ginamit ni Domingo Lamco (ninuno ng mga lupaing pag-aari nila. Ang nasabing lupain ay inuupahan ama ni Rizal) noong 1731 mula sa mercado (tindahan)Rizal - ng mga inquilino at pinapaupahan naman at pinapasaka sa mula sa salitang Castila na 'Ricial na ang ibig sabihin ay mga tinatawag na kasama. bukirin ng trigo na may umusbong. Simbolo ng pagmamalupit ng mga Kastila ang mga guardia Alonzo- lumang apelyido ng kanyang nanayY at sibil (Konstabularyo) na nilikha sa atas ng hari noong Pebrero Realonda - mula sa apelyido ng ninang ni Donya Teodora 12,1852. Ang atas na ito ay sinusugan noong Marso 24, 1888 The Royal Decree of 1849: The Claveria List para mapangalagaan at mapanatili ang kaayusan sa Pilipinas. Ito ay itinulad sa kilala at disiplinadong Guardia Civiles ng Batas Claveria ng 1849 na nagtakda ng apelyidong Kastila sa Espanya. mga mamamayan ng Pilipinas. Ang pag-aari ng mga prayle sa mga lupa ay lalo lamang “Catalogo Alfabetico de Apellidos” nagpalala sa di pag-unlad ng ekonomiya ng Pilipinas. Sa sanaysay na Sobre la Indolencia de los Filipinos, (Ang Pangalan ng Mayayaman Katamaran ng mgaPilipino) sinulat ni Rizal na: “Ang 1. Lakandulas katotohanan na ang pinakamagandang plantasyon, ang 2. Solimans pinakamagandang lupain sa mga lalawigan… ay nasasa kamay 3. Gatmaitans ng mga korporasyong relihiyoso… ay isa sa mga dahilan kung 4. Gatbontons bakit maraming bayan ang hindi umuunlad sa kabila ng 5. Sallongas pagsisikap ng mga naninirahan dito 6. Layas Ang Konstitusyong Cadiz ng 1812 7. Lapiras 8. Macapagals Karapatan ng mgakalalakihan sa pagboto 9. Salamats Pambansangsoberanya monarkiyang konstitusyunal 10. Manuguits Kalayaan sa pamamahayag 11. Balinguits Reporma salupa 12. Banals Malayangkalakalan. 13. Kalaws Sa Pilipinas ang Konstitusyong Cadiz ay naimplementa lamangmakaraan ang isang taon, ito ay noong Abril 17, 1813. Domingo Lamco (Cue Yi-Lam) Ang nasabing Konsititusyon ay noong 1813 ngunit Nagmula sa distrito ng Chinchew, Probinsya ng Fookien, Tsina ipinawalang bisa ng Hari noong 1814. Muling ipinairal noong Anak ni Siong-co at Jun-nio 1821, muling ipinatigilnoong 1824, ibinalik noong 1836 at Ginamit ang apelyidong Mercado taong 1731 dahil sa pagigin nawala noong 1837 isang komersyante. Napangasawa si Inez dela Rosa SS 5 _kjmgl  LIFE AND WORKS OF RIZAL Inez dela Rosa Mga Kapatid ni Jose Rizal Anak nina Jacinta Rafaela at Agustin Chinco na isang 1. Saturnina "Neneng" mangangalakal mula Chuan Chow. Ina nila Francisco at Josefa. Ngunit makalipas ang limang araw Panganay na anak. mula pagkapanganak ay binawian din ng buhay si Josefa. Napangasawa ni Manuel Hidalgo na mula sa Tanawan, Batangas. Francisco Mercado May limang anak. Anak nina Domingo Lamco at Inez dela Rosa. 2. Paciano Pinangalanan kasunod sa tiyuhing prayle na taga Maynila. Naging alkalde ng Binan, Laguna noong 1763. Nag iisang kapatid na lalaki ni Jose. Ikinasal kay Bernarda Monicha noong Mayo 26, 1776. Ama Kapalagayang loob ni Jose. nina Juan at Clemente May dalawang anak kay Severina Decena. Namatay noong 1801. Sumali at naging Heneral sa Rebolusyonaryong Pilipino pagkatapos pumanaw ni Jose. Juan Mercado 3. Narcisa "Sisa" Gobernadorcillo at mas kilala bilang Kapitan Juan Punong-bayan noong 1808,1813 at 1823 Ang Pinakamatulunging kapatid na babae ni Jose. Asawa ni Cirila Alejandra Si Sisa rin ang matiyagang naghanap ng lugar kung saan si Jose Rizal ay inilibing na walang kahon at walang pangalan Mayroon silang labintatlong anak, kasama doon si Francisco para pagkakilanlan kaya nagbigay siya ng aginaldo sa na tatay ni Rizal. Petrona, Gabino, Potenciana, Leoncio, namamahala sa mga libingan para lagyan ng markang "RPJ" Tomasa, Casimiro, Basilisa, Gabriel, Fausta, Julian, Cornelio, na siyang titik ng mga pangalan ni Jose Rizal. Gregorio at Francisco. 4. Olympia “Ypia” Francisco Mercado Si Olympia ay ang ikaapat na anak sa pamilya Rizal. Siya ay Ama ni Jose Rizal ipinanganak noong taong 1855. Ang buong pangalan ng ama ni Rizal ay Francisco Engracio Napangasawa niya si Silvestre Ubaldo na isang Telegraph Rizal Mercado Y Alejandro. Operator sa Manila at sila ay biniyayaan ng tatlong anak Ipinanganak noong Mayo 11, 1818 ngunit ito rin ang dahilan ng kanyang kamatayan noong taong Nag aral ng Latin at Pilosopiya sa Kolehiyo de San Jose kung 1887. saan niya nakilala si Teodora Alonzo. 5. Lucia Eugenio Ursua Napangasawa ni Mariano Herbosa na pamangkin ng ninong ni Asawa ni Benigna. Jose na si Padre Casanas. Mula sa lahing Hapones. Namatay noong 1919. Ama ni Regina Ursua. 6. Maria “Biang” Regina Ursua Siya ay ipinanganak noong 1859 at ang pang-anim at Anak ni Benigna at Eugenio Ursua nakatatandang kapatid ni Jose Rizal. Napangasawa ang abogadong si Manuel de Quintos na mula Ang asawa niya ay si Daniel Faustino Cruz na galing sa Binan, sa Pangasinan. Laguna. Sinabi na si Maria daw ang kinausap ni Jose noong Ina ni Brigida de Quintos na siyang naging asawa ni Lorenzo panahon na gusto ni Jose na pakalasan si Josephine Bracken. Alberto Alonzo. Namatay siya noong 1945 Atty. Manuel de Quintos 7. Concepcion "Concha” Filipino-Chinese Lawyer Nakababatang kapatid ni Jose. Naging asawa ni Regina Ursua Namatay sa edad na tatlo dahil sa malubhang sakit noong Anak sina Maria Victoria Jose Soler Joaquin at Brigida de 1865. Quintos 8. Josefa "Panggoy" Teodora Alonzo Ipinanganak noong 1865. Pangalawang anak nina Brigida at Lorenzo Alonzo Hindi nakapag asawa. Ikinasal kay Francisco Mercado sa edad na dalawampu. Sinasabing namuhay kasama ang kapatid na si Trining. Teodora Morales Alonzo Realonda y Quintos ang buong Pinaniniwalaang may sakit na epilepsy. pangalan. Tubong Sta. Cruz, Maynila. 9. Trinidad “Trining” Nagsilbing unang guro ni Jose at inspirasyon kung bakit kumuha ng kursong medisina dahil sa paghina ng kanyang Ipinanganak noong 1868. paningin. Kasamang namuhay ni Josefa hanggang pagtanda.Siya ang May 11 anak na sina Saturnina, Paciano, Narcisa, Olympia, nakatanggap ng lampara kung saan nakatago ang tula ni Jose Lucia, Maria, Jose, Concepcion, Josefa, Trinidad at Soledad na Mi Ultimo Adios". SS 5 _kjmgl  LIFE AND WORKS OF RIZAL 10. Soledad "Choleng" Natanggap niya ang lahat ng mga Pangunahing medalya at notang sobresaliente sa lahat ng aklat. Bunso sa magkakapatid. Fr. Magin Ferrando (registar) Napangasawa ni Pantaleon Quintero at nabiyayaan sila ng Manuel Xeres Burgos limang anak. Ang orihinal na plano ng kanyang ama ay sa Letran siya mag- Namatay noong 1929. aral subalit biglang nagbago ang isip nito. Mga Alaala ng Kabataan ni Rizal Hindi tinanggap si Rizal sa Ateneo dahil siya ay huli na sa patalaan at maliit para sa edad niya. Nagsimulang mag-aral ng abakada sa gulang na tatlong taon. Tahimik at lubhang mapagmasid si Rizal Mahilig siya sa pagbabasa at pakikinig sa usapan ng kanyang mga nakatatandang kapatid. Kinatutuwaan niya ang pagpipinta, pagsulat at paglililok. Mahusay din siya sa pagsusulat Apat na taong gulang siya noon nang unang makaranas ng kasiphayuan sa buhay ang batang si Rizal dahil sa pagkamatay ng kanyang nakababatang kapatid na si Concha. Sinundan ito nang siya'y sampung taong gulang nang mabilanggo ang kanyang ina dahil sa bintang na pakikiisa sa tangkang paglason sa asawa ng kanyang kapatid na si Jose Alberto. Nakalaya ang kanyang ina sa pagkakabilanggo matapos ang dalawang taon at kalahati sa tulong ng kanilang abogado na sina Don Francisco de Mercado at Don Manuel Manzano at dahil na rin sa kahusayan ng maliit niyang kapatid na babae na kinatuwaan ng gobernador heneral. Lalo pa niyang napatunayan ang kawalang katarungan ng lipunan nang masaksihan niya ang pagbitay sa tatlong paring Pilipino na sina Padre Mariano Gomez, Jose Burgos, Jacinto Zamora noong Pebrero 17,1872. Maagang natutunan ng batang si Rizal ang pagdarasal, Unang Taon sa Ateneo (1872 - 1873) pagrorosaryo at pagsisimba. Upang mapagbuti ni Rizal ang kanyang kaalaman sa wikang Edukasyon ni Rizal Espanyol siya ay nagpaturo ng mga aralin sa Colegio de Santa Isabel sa panahon ng kanyang pamamahinga sa tanghali. Bago ang Pormal na Edukasyon Padre Jose Bech - ang guro ni Rizal sa unang taon niya sa Ateneo. Si Donya Teodora and nagsilbing una niyang guro Noong bakasyon 1873 si Rizal ay hindi naging masaya Tatlong tiyuhin na nakaimpluwensya sa paghubog ng kanyang sadahilan na nasa bilangguan ang kanyang ina. Lihim siyang katauhan pumunta sa Santa Cruz para dalawin ang kanyang ina at kinuwentuhan ang ina ukol sa kanyang pag-aaral. 1. Tiyo Jose Alberto - ang nanghikayat sa kanya sa pag-ukit at paglilok sa pamamagitan ng putik at pagkit. “Dalawang Pangkat ng mga Estudyante sa Ateneo de Manilla” 2. Tiyo Manuel - na isang mabulas na tao, ang nagturo naman 1. Imperyong Roman (Red banner) sa kanya ng mga laro tulad ng paglangoy, pagbubuno, 2. Imperyong Carthaginian (Blue banner) pangangabayo at pisikal na ehersisyo. 3. Tiyo Gregorio - na palabasa, ang nagpatingkad sa interes “Ranggo ng Imperyo” niyang magbasa 1. Emperador Mga pribadong guro: 2. Tribuna 3. Dekuryon 1. Maestro Celestino 4. Senturyon 2. Maestro Lucas Padua 5. Tagapagdala ng bandila 3. Maestro Lean Moroy Pangalawang Taon (1873 – 1874) Biñan (Hunyo 1869) Dumating sa Ateneo ang ilan sa mga dati niyang kamag-aral Maestro Justiniano Aquino Cruz – ang naging guro ni Rizal sa sa Binan. Biñan. Nagsimula si Rizal sa pagkahilig niya sa pagbabasa at ang ilan Naging guro rin ni Paciano si Maestro Justiniano sa mga aklat ay ang mga sumusunod: Hinamon ito ng away at nanalo si Rizal. ▪ Count of Monte Cristo na isinulat ni Alexander Hinamon din ni Andres Salandanan ng bunong braso at Dumas nanalo dahil mahina ang braso ni Rizal. Kinaingitan siya ng karamihan Pangatlong Taon (1875–1876) Naka pasok sa eskwelahang ito sa edad na onse. Nakillala ni Jose Rizal si Padre Francisco de Paula Sanchez Nasa ilalim ng pamamahala ng mga Kastilang pari. Ang nasabing pari ang: SS 5 _kjmgl  LIFE AND WORKS OF RIZAL ▪ Humikayat kay Rizal para mag – aral ng mabuti, lalo The price winning poem 1879 - Liceo Artistic- Literario na sa pagsulat ng mga tula (Artistic- Literary Lyceum) of Manila- held the literary contest. ▪ Sinabi ni Rizal na si Padre Francisco de Paula Literary contest to commemorate the 4th centennial of the Sanchez ay isang modelo ng katuwiran at pagsisikap death of Cervantes. para sa pag – unlad ng kanyang mga mag -aaral Don Quixote- Spain's glorified man-of- letters and famous Romundo de Jesus – guro sa eskultura author Peninsula De Agustin Saez – guro sa pagpinta at paglilok El consejo de los Dioses (the council of the God) Padre Villaclara at Padre Mineves - iba pang guro sa huling OTHER LITERARY WORKS Ang mga tulang naisulat niya sa Ateneo samantalang nag-aaral ay ang mga sumusunod Poems and Zarzuela (December 8,1880) Junto al Pasig 1. Maligayang Bati (Felicitation) – Ito ay sinulat niya para sa Sonnet entitled A Filipinas (1880) bayaw niyang si Antonio Lopez sa kahilingan ng kanyang Poem entitled Abd-el-Azis y Mahoma (1879) kapatid na si Narcisa. Poem entitled Al M.R.P. Pablo Ramon 2. Ang Pagsakay: Immo sa Hukbo ng mga Pandigmang-Dagat ni Magallanes (El Embarque: Himno a La Flota de Magallanes). KABANATA IV 3. Ang Paghahamok: Si Urbiztondo, ang Kilabot ng Jolo (El Unang Paglalakbay Patungo Sa Ibang Bansa Combanta, Urbiztondo, Terror de Jolo). 4. Ang Unang Makaligid sa Daigdig at Kastilang si El Cano DAHILAN NG KANYANG PANGINGIBANG BANSA Espanol: El Cano, El Primero en dar La Vuelta al Mundo). 1. Una, hind gusto at di masayasa pamamaraan ngpagtuturoa 5. Ang Kasawian ni San Eustaquio. U.S.T. 6. Isang Alalala sa Aking Bayan (Un Recuerdo a Mi Pueblo). 2. Ikalawa, ibig niyang makapagdalubhasa sa Medisina upang 7. Matalik na Pagtutulungan ng Relihiyon at ng Edukasyon mapagaling ang mga mata ng kanyang ina. 8. Sa Pamamagitan ng Edukasyon ay Tumanggap ng Liwanag ang 3. Ikatlo, may hangarin siyang masaksihan at mapag-aralan ang Bayan. katayuan ng kanyang bayan sa mga bayan sa Europa. 9. Ang Kabayanihan ni Columbus. 10. Si Colon at si Juan II (Colon y Juan II). Mayo 1882-Agosto 1887 11. Malaking Kaaliwan sa Gitna ng Malaking Kasawian. 12. Ang Pakikipag-usap ng Pamahalaan sa mga Mag-aaral. Ang Lihim na Pag-alis ni Rizal Paciano - ang nagbalak ng pag-alis ni Rizal para magtungo sa Sa gulang na labing-anim ay nagtapos si Rizal ng pag-aaral sa Ateneo. At Europa. noong Marso 23,1877, natamo niya ang katibayan sa Bachiller en Artes Antonio Rivera — ang ama ni Leonor Rivera na kumuha ng nang may pinakamataas na karangalan. Nagkamit din siya ng limang pasaporte ni Rizal patungo ng Espanya. medalyang ginto bilang gantimpala sa kanyang kahusayan sa iba’t ibang Jose Mercado - ang ginamit na pangalan ni Rizal sa kaniyang asignatura. lihim na pag-alis patungo sa Espanya. SA UNIBERSIDAD NG STO. TOMAS (1877 – 1882) - Colegio de Nuestra Umalis si Rizal sa Pilipinas noong Mayo 3, 1882 sakay ng Señora del Santisimo Rosario barkong Salvadora. Donato Lecha Salvadora. - ang kapitan ng barkong (1877-78)- Rizal finishing the first year of a course in Philosophy and Letters. SINGAPORE He transferred to the medical course. Mayo 9, 1882 - narating ni Rizal ang Singapore Fr. Pablo Ramon- Rector - the Ateneo, who have been good Hotel de la Paz - hotel na tinuluyan ni Rizal sa Singapore. to him during his student days in that college, asking for advice on the choice f a career. Dinalaw ni Rizal ang mga sumusunod (1877-78)- Rizal studied Cosmology, Metaphysics, Theodicy, and History of Philosophy in the University of Santo Tomas 1. Harding Botaniko during his first- year term. (1878-79)- Rizal took up the 2. Distritong Pamilihan medical course. 3. Templong Budista 4. Estatwa ni Thomas Stanford Raffles - tagapagtatag ng FINISHES SURVEYING COURSE IN ATENEO (1878) Singapore 5. Nilisan ni Rizal ang Singapore sakay ng barkong Djemnah. (1877-78) - Rizal took the vocational course leading to the title of perito agrimensor (expert surveyor). Naples at Merseilles November 25, 1881- At the age of 17 Rizal passed the final Nagtungo ang barkong Djemnah sa Europa at noong narating examination in the surveying course. ni Rizal ang Naples noong Hunyo 11, 1882. Leonor Rivera Kinabukasan ay narating niya ang daungan ng Merselles at kaniyang binisita ang Chateu d'If na siyang lugar na binanggit The beautiful daughter of his landlord Antonio Rivera. ni Alexander Dumas sa kaniyang nobelang Count of Monte Rizal's fell in love with Leonor. Cristo. Tender romances lasted 11 years (1879-1890) Juventud Filipina (To the Filipino Youth)- Poem entitled by BARCELONA, SPAIN Rizal Hunyo 15, 1882 nilisan ni Rizal ang Merseilles aty narating ang Barcelona sakay ng tren galing Pransiya. SS 5 _kjmgl  LIFE AND WORKS OF RIZAL Narating niya ang Barcelona noong Hunyo 16, 1882. Si Rizal Bilang Mason Hindi maganda ang unang impresyon ni Rizal sa Barcelona Sa Madrid ay nakilala ni Rizal ang mga kilalang liberal ng dahilan siya ay napatira sa hindi magandang bahagi ng lunsod. Espanya na ang mga ito ay kabilang sa samahan ng mga Mason. Plaza de Cataluña ang paboritong kaininan ng mga mag-aaral na Pilipino sa Barcelona at dito binigyan si Rizal ng isang Masonerya – isang pandaigdig na kapatiran ng mga taong piging bilang pagbati sa kaniyang pagdating. may malayang kaisipan. Sumali si Rizal sa nasabing samahan upang mahingi ang Amor Patrio tulong ng mga ito sa kaniyang paglaban sa mga prayle sa Pilipinas. Amor Patrio – ang unang akda ni Rizal sa labas ng bansa. Dito Logia de Acacia – ang balangay ng Masoneya na. rin ginamit ni Rizal ang pangalan sa panulat na Laong Laan. inaniban ni Rizal. Diariong Tagalog - isang mapangahas na pahayagan sa ang SPOLARIUM ni Luna ay nanalong unang gantimpala at Maynila na naglathala ng kaniyang mga artikulo. ang panagalaw ang gantimpala ay kay Hidalgo ang Basilio Teodoro - ang patnugot ng Diariong Tagalog. Virgenes Cristianas Expuestas al Populacho ( Mga Dalagang Marcelo H. Del Pilar – ang nagsalin ng Amor Patrio mula sa Kristiyano) wikang Espanyol sa wikang Tagalog. Paghihirap sa Paris Iba pang mga artikulong ipinadala ni Rizal sa Diariong Tagalog: Nagkaroon ng paghihirap si Rizal sa Madrid dahilan sa hindi 1. Los Viajes naging maganda ang ani sa kanilang lupa. Dahilan dito ay 2. Revista del Madrid hindi nakarating ang sustento ni Rizal sa Madrid. Paglipat sa Madrid Ipinagbili ni Paciano ang bisiro ni Rizal para may maipadala lamang kay Rizal. Kumuha si Rizal ng pagsusulit sa kaniyang Sa Barcelona ay nabalitaan ni Rizal ang balita ukol sa aralin sa Griego na hindi man lamang nag-aalmusal at epidemya ng kolera sa Pilipinas. nananghalian. Nakatanggap siya ng sulat mula kay Jose Cecilio na nagbabalita ng malungkot na kalagayan ni Leonor buhat ng Sa mga bulaklak ng Heidelberg siya ay umalis. Noong tagsibol ng 1886, nabighani si Rizal sa pamumukadkad Pinayuhan ni Paciano si Rizal na lumipat C ng Madrid. ng mga bulaklak sa may pampang ng Ilog Neckar. Buhay sa Madrid Kasama rito ang kanyang paboritong bulaklak- ang mangasul- ngasul na forget me-not (ibig sabihin ng bulaklak na ito ay Nagpatala si Rizal sa Universidad Central de Madrid sa mga kursong: summer language Friendship, loving remembrance and fidelity) 1. Medisina Nangungulila, isinulat niya noong Abril 22, ang "A LAS FLORES 2. Pilosopiya at Pagsulat DE HEIDELBERG (Para sa mga Bulaklak ng Heidelberg) Nagsikap na Matutunan ang mga sumusunod: Ang pagsusulat ng "Noli Me Tangere" ay bunga ng pagbasa ni Rizal sa "Uncle Tom's Cabin" ni Harriet Beacher Stowe, na 1. Pagpipinta at Paglilok sa Academy of Fine Arts of San pumapaksa sa kasaysayan ng mga aliping Negro sa kamay ng Fernando mga panginoong putting Amerikano. 2. Nagsanay ng eskrima at pagbaril sa Hal| of Arms of Sanz y Carbonell BUOD ng NOLI ME TANGERE Nag-aral ng mga wikang: Sinimulang sulatin ni Dr. Jose P. Rizal ang mga unang bahagi ng "Noli Me Tangere" noong 1884 sa Madrid noong siya ay 1. Pranses nag- aaral pa ng medisina. 2. Aleman Nang makatapos ng pag-aaral, nagtungo siya sa Paris at doon 3. English ipinagpatuloy ang pagsusulat nito. At sa Berlin natapos ni Rizal ang huling bahagi ng nobela. Namamasyal sa mga galerya ng sining at mga museo Para makatipid sa pagpapalimbag, inalis ni Rizal ang ilang Nagbasa ng maraming mga aklat bahagi ng manuskrito. Kabilang sa tinanggal ang buong Naging matipid si Rizal sa kaniyang pagastos Ang tanging kabanata ng Elias at Salome. sugal na tinayaan ni Rizal ay ang lotto Noong Pebrero 21, 1887, natapos na ni Rizal ang pagsasaayos Nagpapalipas ng mga libreng oras sa bahay ng C mga Paterno ng kanyang nobela. Naghanap sila ni Viola ng palimbagan na may pinakamababang singil at ito ang Berliner Buchdruckrei- Ang natipid niyang salapi ay ipinambibili niya ng mga libro sa tindahan Action-Gesselschaft. Para sa 2,000 sipi, 300 piso ang kanilang ng segunda mano ng isang Senor Roses. Kasama sa kanyang natipong babayaran. mga aklat ay ang Bibliya, Hebrew Grammar, Lives of the Presidents of the United States from Washington to Johnson, Complete Works of Dr. Maximo Viola Voltaire (9 na tomo), Complete Works of Horace (3 tomo) Complete Works of Thucydides, The Byzantine Empire, The Characters ni La Potsdam, Berlin (pinasikat ni Frederick ang Dakila) Bruyere, The Renaissanace, Uncle Tom's Cabin ni Harriet Beecher Nagsimula ang Paglalakbay Stowe, Beecher Stowe, Works of Alexander Dumas, Louis XIV and his Court, at iba pang libro tungkol sa medisina, pilosopiya, wika, Madaling araw ng Mayo 11, 1887 lumisan sila Rizal at Viola kasaysayan, heograpiya, sining, at agham. lulan ng tren. SS 5 _kjmgl  LIFE AND WORKS OF RIZAL Malapit na ang tagsibol at nagsisimula ng ang pamumulaklak Inilarawan nya kay Blumentritt ang "karangyaan na siyang sa buong Europa. Roma” na isinulat nya noong Hunyo 27, 1887 Kasama sa bagahe ni Rizal ang lahat ng liham mula sa kanyang Pagbisita nya sa Pista ni San Pedro at San Pablo noong Hunyo pamilya at kaibigan. 29 sa kauna-unahang pagkakataon sa Vatican o "Lungsod ng mga Papa" at kabisera ng Kakristiyanuhan Unang Pagkikita nina Rizal at Blumentritt Mayo 13, 1887 ala una y media ng hapon, narating ng tren ang estasyon ng Leitmeritz, Bohemia Unang pagkakataong pagkikita ng dalawang iskolar (Rizal at Blumentritt) na nagkakilala sa pamamagitan ng sulat Blumentritt - isang mabuting Austriyanong propesor at itinuring si Rizal na tunay na anak sa una pa lamang pagkikita Prague Sunud na binisita nina Rizal at Viola pagkaraan sa Leitmeritz; dala ang rekomendasyon mula kay Blumentritt para kay Dr. Willkomm na nagpasyal sakanila sa mga makasaysayang lugar sa siyudad Vienna Mayo 20 narating nina Rizal at Viola ang lungsod na kabisera ng Austria-Hungary na nagpabighani kay Rizal dahil sa naggagandahang gusali rito, imaheng panrelihiyon at kakaibang halina na siyang tunay na "Reyna ng Danube." Mula Lintz Patungong Rheinfall Nagbiyahe sila Rizal patungong Salzburg patungong Munich at sandaling tumigil upang tikman ang pinagmamalaki duong pinakamasarap na na alak sa buong Alemanya, ang Munich beer Mula Munich ay nagtungo silang Nuremberg na isa sa pinakamatandang lungsod sa Alemanya Pagkatapos sa Munich ay nagtungo sila sa Ulm na isang katedral ng lungsod na itinuturing “pinakamalaki at pinakamataas sa buong Alemanya” Mula Ulm ay nagtungo sila sa Stuttgart, Baden at pagkaraan ay sa Rheinfall (Talon ng Rhine) "pinakamagandang talon sa Europa" Geneva Sakay ng bangka ay tinawid nina Rizal at Viola ang maulap na Lawa ng Leman sa Geneva Swisang lungsod na isa sa pinakamagandang lungsod sa Europa Ang mga taga Geneva ay lingguwista, nagsasalita ng Pranses, Aleman at Itayano Pagdiwang dito ng ika-26 taong kaarawan ni Rizal noong Hunyo 19, 1887 Nagtigil ng labinlimang masasayang araw sa Geneva sina Rizal at Viola Hunyo 23 ay naghiwalay na sila, nagbalik na sa Barcelona si Viola habang si Rizal naman ay pinagpatuloy lamang ang kanyang paglalakbay sa Italya Si Rizal sa Italya Mula Geneva ay nagtungo si Rizal sa Italya at duo'y binisita nya ang Turin, Milan, Venice at Florence Hunyo 27, 1887 ay narating nya ang Roma ("Walang- hanggang Lungsod" at tinatawag ding “lungsod ng mga Cesar") SS 5 _kjmgl