Μολυσματικοί - Περιβαλλοντικοί Μικοροργανισμοί PDF

ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣΤΟΥ Ε. Κιόσης Τμήμα Κτηνιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Α.Π.Θ. Κλινική Παραγωγικών Ζώων 1 Κατάταξη μαστιτίδων Κλινικός διαχωρισμός - Καταρροειδείς μαστίτιδ...

ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣΤΟΥ Ε. Κιόσης Τμήμα Κτηνιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Α.Π.Θ. Κλινική Παραγωγικών Ζώων 1 Κατάταξη μαστιτίδων Κλινικός διαχωρισμός - Καταρροειδείς μαστίτιδες οξείες / υποξείες υποκλινικές χρόνιες - Παρεγχυματικές μαστίτιδες - Αποστηματώδεις μαστίτιδες – μαστίτιδες ξηράς περιόδου μαστίτιδες από Trueperella pyogenes (Arcanobacterium pyogenes) εαρινές μαστίτιδες - Ειδικές μορφές μαστιτίδων μυκητιακές νοκαρδιακές μυκοπλασματικές μαστίτιδες από άλγη 2 1  Κατάταξη μαστιτίδων με βάση ειδικών χαρακτηριστικών των μικροοργανισμών που τις προκαλούν 3 Ειδικοί μολυσματικοί μικροοργανισμοί του μαστού  τα βακτήρια ζουν μέσα στο μαστό  έχουν μικρή βιωσιμότητα στο περιβάλλον  προκαλούν υποκλινικές μαστίτιδες (κυρίως)  προκαλούν έντονη αύξηση του ΑΣΚ Μόλυνση κατά τη διάρκεια του αρμέγματος !!! Ειδικοί περιβαλλοντικοί μικροοργανισμοί  τα βακτήρια ζουν έξω από το μαστό  έχουν μικρή διάρκεια ζωής μέσα στο μαστό  προκαλούν κλινικές μαστίτιδες (κυρίως)  προκαλούν περιορισμένη αύξηση του ΑΣΚ  ανταγωνίζονται τους μολυσματικούς μικροοργανισμούς Μόλυνση στο διάστημα μεταξύ των αρμεγμάτων !!! 4 2  Μολυσματικές μαστίτιδες > τα υπεύθυνα μικρόβια διαβιούν στο μαστό > η μετάδοση της μόλυνσης γίνεται με:  τα χέρια των αρμεκτών  τα θήλαστρα  τις πετσέτες σκουπίσματος 5 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες > τα υπεύθυνα μικρόβια διαβιούν στο περιβάλλον > η μετάδοση της μόλυνσης γίνεται:  μεταξύ των αρμεγμάτων και επίσης με  τα χέρια των αρμεκτών  τα θήλαστρα  τις πετσέτες σκουπίσματος 6 3  Υπεύθυνοι μικροοργανισμοί των δύο κύριων τύπων μαστίτιδας Μεταδοτικοί Περιβαλλοντικοί Streptococcus agalactiae Gram+ Streptococcus sp. Gram+ Staphylococcus aureus Gram+ Streptococcus uberis Gram+ Mycoplasma sp. Gram- CNS Staph spp. Gram+ Streptococcus dysgalactiae Gram+ Escherichia coli Gram- Klebsiella sp Gram- Enterobacter sp. Gram- Serratia sp. Gram- Proteus sp. Gram- Pseudomonas sp. Gram- Corynebacterium sp. Gram+ Yeasts, Mold and Fungi Prototheca 7 Μικροοργανισμοί που εμπλέκονται στη μαστίτιδα Πολυάριθμοι μικροοργανισμοί εμπλέκονται στη μαστίτιδα 95% των υποκλινικών & > 60% των κλινικών περιστατικών οφείλονται στους  S. aureus “αρμεκτηρίου”  Str. agalactiae “μεταδοτικοί”  Str. dysgalactiae  Str. uberis “περιβάλλοντος” “μη μεταδοτικοι”  E. coli 8 4  Μικροοργανισμοί που εμπλέκονται στη μαστίτιδα Εκτροφές με > 700.000 SCC > οι πλέον ύποπτοι μικροοργανισμοί για την πρόκληση μαστίτιδας είναι οι: - S. aureus - Str. agalactiae 9 Μικροοργανισμοί που εμπλέκονται στη μαστίτιδα Εκτροφές με < 150.000 SCC > εκδηλώνονται κρούσματα μαστίτιδας !! (Η.Π.Α.: 1 ή > 1 κρούσματα στο 35-55% των γαλακτικών περιόδων) > κυρίως υπεύθυνοι οι περιβαλλοντικοί μικροοργανισμοί - Coliforms (21 - 43%) - Str. uberis (9 - 32%) - κανένα μικρόβιο (15 - 45%) 10 5  Μικροοργανισμοί “αρμεκτηρίου”: S. aureus Αιτιολογικός παράγοντας: - ο S. aureus έχει μόνιμη παρουσία στο δέρμα και στο περιβάλλον (άρα η μόλυνση μπορεί να προκύψει οποιαδήποτε στιγμή) - όταν ο S. aureus αποικίζει στο δέρμα της θηλής διαπερνάει το σφιγκτήρα της, εισέρχεται στον θηλαίο πόρο και στη συνέχεια, διασπείρεται στο παρέγχυμα του αδένα Sandholm et al 11 Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: S. aureus Τρόπος μόλυνσης: - στη διάρκεια του αρμέγματος από οτιδήποτε έρχεται σε επαφή με τα μολυσμένα και στη συνέχεια με τα μη μολυσμένα τεταρτημόρια - θήλαστρα που έρχονται σε επαφή με ζώο φορέα εξακολουθούν να φέρουν S. aureus για >6 αρμέγματα - το γάλα μολυσμένης αγελάδας μπορεί να μεταδώσει S. aureus και δεν πρέπει να έρχεται ποτέ σε επαφή με υγιή ζώα Συχνότητα: - H πλέον κοινή αιτία μεταδοτικής μαστίτιδας  υποκλινικές μαστίτιδες 30-35%  κλινικές μαστίτιδες 20-30% 12 6  Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: S. aureus Στοιχεία αναγνώρισης του προβλήματος: - επανειλημμένα κρούσματα μαστίτιδας στα ίδια ζώα, στην ίδια γαλακτική περίοδο (3 ή >3) - ΑΣΚ >300.000 στη δεξαμενή γάλακτος (μπορεί να υπερβούν το 1.000.000 παρά το μικρό αριθμό κλινικών περιστατικών) - αύξηση κρουσμάτων με την αύξηση των τοκετών και την εξέλιξη της γαλακτικής περιόδου - πτώση παραγωγής γάλακτος κατά 10 - 20% - ποικιλομορφία στην κλινική εικόνα (υποκλινικές μαστίτιδες, οξείες μαστίτιδες, σπάνια γαγγραινώδεις μαστίτιδες) - η ανίχνευση του S. aureus προϋποθέτει επαναλαμβανόμενες δειγματοληψίες και καλλιέργειες (κυμαινόμενος ΑΣΚ και περιοδική απέκκριση βακτηριδίων στα χρόνια περιστατικά) 13 Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: S. aureus Συμπτώματα: - μακροχρόνια, ασθενείς αγελάδες - οξείες μαστίτιδες ειδικά στην αρχή γαλακτικής περιόδου - περιστασιακά, κρούσματα κεραυνοβόλου γαγγραινώδους μαστίτιδας Sandholm et al 14 7  Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: S. aureus Πρόληψη: Βασίζεται στην άριστη τεχνική αρμέγματος & σε μέτρα υγιεινής - καθαρισμός και στέγνωμα μαστού και θηλών με ατομικές πετσέτες (χαρτιού ή υφασμάτινες) - εμβάπτιση (dipping) θηλών μετά το άρμεγμα - συχνός έλεγχος αρμεκτικής μηχανής (αποφυγή γλιστρήματος θηλάστρων, ακατάλληλο κενό, φθαρμένα θήλαστρα κ.λπ.) - αγωγές αντιβιοτικών που βασίζονται σε αποτελέσματα καλλιεργειών και ευαισθησίας 15 Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: S. aureus 16 8  Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: S. aureus Πρόληψη: - με βάση τον ΑΣΚ, διερεύνηση περιπτώσεων μαστίτιδας και καλλιέργειες για ταυτοποίηση αγελάδων προσβεβλημένων από S. aureus. Απομόνωσή τους από τις υπόλοιπες και αρμεγή τους με ξεχωριστό εξοπλισμό - ατομικές δειγματοληψίες από τα ζώα της εκτροφής και έλεγχος ΑΣΚ (ο ατομικά αυξομειούμενος ΑΣΚ μπορεί να είναι η πρώτη ένδειξη μόλυνσης από S. aureus - εφαρμογή αγωγής ξηράς περιόδου σε όλα τα ζώα - σφαγή αγελάδων μολυσμένων από S. aureus μετά από 1-2 ανεπιτυχείς προσπάθειες θεραπείας 17 Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: S. aureus Πρόγνωση: - απώλεια παραγωγής στη διάρκεια της μόλυνσης και ακόλουθη απώλεια εξαιτίας της μόνιμης βλάβης του μαστού (~45% ανά τεταρτημόριο & ~15% ανά αγελάδα) - οι υποβόσκουσες μολύνσεις οδηγούν σε επανειλημμένες εκδηλώσεις κλινικής μαστίτιδας και σταδιακή καταστροφή του μαστού - οι προσβεβλημένες αγελάδες μπορεί να έχουν κυμαινόμενο ΑΣΚ και περιοδικά διασπείρουν βακτηρίδια - η εξάπλωση της ασθένειας στην εκτροφή συνοδεύεται από αύξηση ΑΣΚ, μείωση της ποιότητας και της αξίας του συνολικού γάλακτος - οι αγελάδες που ανθίστανται στις αγωγές αξιοποιούνται 18 9  Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: S. aureus Θεραπεία: > Δυνατότητες αντιμετώπισης της νόσου με αντιβιοτικά, μικρές - αμελητέες (10-30 %) εξαιτίας:  της δημιουργίας μικρο-αποστημάτων  της εισόδου του S. aureus στα ουδετερόφιλα λευκοκύτταρα > οι αγωγές με αντιβιοτικά περισσότερο αποτελεσματικές σε νέα κρούσματα, σε νεαρά ζώα > η ταυτόχρονη εφαρμογή τοπικής (ενδομαστικά) & παρεντερικής αγωγής αυξάνει τις πιθανότητες ίασης > η χρήση εμβολίων:  μειώνει τη συχνότητα, σοβαρότητα των κλινικών επεισοδίων  έχει μικρό αποτέλεσμα στη συχνότητα & πρόληψη της νόσου 19 Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: S. aureus Θεραπεία: > Ιδανικός χρόνος – τρόπος θεραπείας μολυσμένων αγελάδων τα αντιβιοτικά στη διάρκεια της ξηράς περιόδου > Η αγωγή ξηράς περιόδου επιλέγεται με βάση τη γνώση  της παρουσίας του S. aureus  της ευαισθησίας ή της έλλειψης ευαισθησίας στα αντιβιοτικά 20 10  Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: S. aureus Τραύματα θηλών προδιαθέτουν σε μολύνσεις από S. aureus Sandholm et al 21 Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: Str. agalactiae Αιτιολογικός παράγοντας: > Ο Str. agalactiae αναπτύσσεται & πολλαπλασιάζεται μόνο στο μαστό > εξαιρετικά μεταδοτικός > μπορεί να επιζήσει για πολύ λίγο χρόνο:  στα χέρια  σε σημεία της αρμεκτικής μηχανής  στο δέρμα των θηλών 22 11  Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: Str. agalactiae Τρόπος μόλυνσης: > πηγή νέων μολύνσεων είναι πάντοτε μια μολυσμένη αγελάδα (συνήθως νεοαγορασμένο ζώο) > η μετάδοση γίνεται με μηχανική μεταφορά των βακτηριδίων:  με τα χέρια  από τμήματα της αρμεκτικής μηχανής  με το στόμα των μόσχων που θηλάζουν Συχνότητα: > εξαρτάται από το επίπεδο διαχείρισης της εκτροφής > "λογικά", κλινικά & υποκλινικά κρούσματα δεν υπερβαίνουν το 1% ! 23 Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: Str. agalactiae Στοιχεία αναγνώρισης του προβλήματος: > Η ασθένεια εξαπλώνεται στην εκτροφή ενώ ταυτόχρονα, πολύ λίγα ζώα (ή κανένα) παρουσιάζουν περιορισμένα συμπτώματα μαστίτιδας (συχνότερα, στην αρχή και στο τέλος της γαλακτικής περιόδου) > Αιφνίδια προκύπτει σοβαρό πρόβλημα:  μείωσης της παραγωγής γάλακτος  αύξησης του ΑΣΚ στο γάλα (>900.000)  αύξησης του αριθμού μικροβίων στο γάλα > Η παρουσία του Str. agalactiae εντοπίζεται με καλλιέργειες δειγμάτων από τη δεξαμενή γάλακτος (σε εκτροφές με λίγες μολυσμένες αγελάδες υπάρχει το ενδεχόμενο αρνητικής καλλιέργειας και οι δειγματοληψίες / καλλιέργειες θα πρέπει να επαναλαμβάνονται 2-3 φορές) 24 12  Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: Str. agalactiae Συμπτώματα: > Οι περισσότερες μολυσμένες αγελάδες  δεν παρουσιάζουν κανένα προφανές σύμπτωμα μαστίτιδας (όπως διόγκωση αλλοιωμένο γάλα κ.λπ.)  έχουν υψηλό ΑΣΚ  έχουν μειωμένη παραγωγή γάλακτος > Αγελάδες μολυσμένες από Str. agalactiae απεκκρίνουν αρκετά μικρόβια ώστε να αυξηθεί ο αριθμό τους στη δεξαμενή γάλακτος 25 Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: Str. agalactiae Πρόληψη: Βασίζεται στην εκρίζωση του μικροοργανισμού με τα ακόλουθα μέτρα: > καλλιέργεια δειγμάτων από τη δεξαμενή γάλακτος για την ταυτοποίηση της εκτροφής ως μολυσμένης > καλλιέργεια δειγμάτων από όλες τις αγελάδες (& σε Ξ.Π.) > εφαρμογή μιας αποτελεσματικής αγωγής (penicillin & ανάλογα) σε όλα τα μολυσμένα τεταρτημόρια (ενδομαστικά) > καλλιέργειες δειγμάτων για την αξιολόγηση του αποτελέσματος της αγωγής > αξιοποίηση των ελαχίστων αγελάδων που δεν ανταποκρίθηκαν στην επιθετική αγωγή 26 13  Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: Str. agalactiae Πρόληψη: Μετά την εξάλειψη του Str. agalactiae, λαμβάνονται τα ακόλουθα μέτρα: > δειγματοληψία / καλλιέργεια γάλακτος από κάθε νεοεισερχόμενο ζώο - θεραπεία όλων των θετικών με κατάλληλα αντιβιοτικά και επανέλεγχος > καλή τεχνική αρμέγματος > υγιεινή μαστού - θηλών πριν από το άρμεγμα > εμβάπτιση (dipping) θηλών μετά το άρμεγμα > αγωγή ξηράς περιόδου με αποτελεσματικά αντιβιοτικά όλων των τεταρτημορίων όλων των αγελάδων > συστηματική συντήρηση του εξοπλισμού αρμέγματος 27 Μικροοργανισμοί «αρμεκτηρίου»: Str. agalactiae Θεραπεία: δυνατότητες αντιμετώπισης με αντιβιοτικά:  εξαιρετικές (> 90%)  πρώτη επιλογή penicillin  η αντιμετώπιση κλινικών περιστατικών δεν επαρκεί για τη μείωση του προβλήματος στην εκτροφή 28 14  Μαστίτιδες από: Mycoplasma > Mycoplasma bovis > Mycoplasma bovigenitalium > Mycoplasma alkalescens > Mycoplasma canadense > Mycoplasma californicum 29 Αρθρίτιδα Βρογχοπνευμονία (σε μοσχάρια και νεαρά ζώα) (σε μοσχάρια και νεαρά ζώα) Μαστίτιδα Mycoplasma bovis Αποβολή Σπέρμα χαμηλής ποιότητας Θνησιγενή νεογέννητα Ενδομητρίτιδα 30 15  Μαστίτιδες από: Mycoplasma Τρόπος μόλυνσης: > ιδιαίτερα μεταδοτικοί Gram- μικροοργανισμοί που μεταφέρονται:  από τα χέρια του αρμεχτή  από τον εξοπλισμό του αρμεχτηρίου  κατά την χορήγηση αντιβιοτικών, ενδομαστικά > το πρόβλημα μπορεί να προκύψει σε μια εκτροφή:  από νεοεισερχόμενα ζώα  από μοσχάρια με αναπνευστικά προβλήματα εξαιτίας προσβολής από μυκόπλασμα (πολύ συχνή ασθένεια) > μια μολυσμένη αγελάδα μπορεί να γίνει φορέας διασποράς των μικροοργανισμών για το υπόλοιπο της ζωής της > οι μικροοργανισμοί διασπείρονται με το γάλα πολύ πριν η αγελάδα δείξει σημάδια ασθένειας (μη αναγνωρίσιμη απειλή) 31 Μαστίτιδες από: Mycoplasma Στοιχεία αναγνώρισης του προβλήματος: > ξαφνική έντονη πτώση (κοντά στο μηδέν) της παραγωγής γάλακτος σε ένα ή όλα τα τεταρτημόρια > παντελής απουσία ανταπόκρισης στα αντιβιοτικά > ενδείξεις παρουσίας των μυκοπλασμάτων αποτελούν:  η αύξηση της συχνότητας κρουσμάτων σοβαρής μαστίτιδας που δεν ανταποκρίνονται σε θεραπεία  η ταυτόχρονη ύπαρξη προβλήματος αναπνευστικής ασθένειας και μαστίτιδας στην εκτροφή > τα μυκοπλάσματα μπορεί να εντοπιστούν με τη χρησιμοποίηση ειδικών τεχνικών καλλιέργειας δειγμάτων από τη δεξαμενή γάλακτος ή από μεμονωμένες περιπτώσεις μαστίτιδας 32 16  Μαστίτιδες από: Mycoplasma Συμπτώματα:  ξαφνική έντονη πτώση της παραγωγής γάλακτος σε ένα ή όλα τα τεταρτημόρια (κοντά στο μηδέν)  καμία ανταπόκριση στη χρήση ωκυτοκίνης  ακολουθεί η αλλοίωση του γάλακτος (αρχικά πιο παχύ με χρώμα κίτρινο, ακολούθως, σοκολατί και στη συνέχεια, υδαρές με κροκίδες και ινική)  Σπάνια πυρετός (40,5-41° C)  η αγελάδα δείχνει να ανακάμπτει σε διάστημα 2 εβδομάδων αλλά η παραγωγή της παραμένει μειωμένη και το σημαντικότερο, συνεχίζει να διασπείρει μικρόβια 33 Μαστίτιδες από: Mycoplasma Θεραπεία: > Μόνο σε υποκλινικές μορφές > Αντιβιοτικά: Tylosin, Fluorochinolon, Lincospectin > Ποσοστά επιτυχίας έως και 50% > Εμβολιασμός των ζώων (και των νεαρών) περιορίζει μακροπρόθεσμα το πρόβλημα 34 17  Μαστίτιδες από: Mycoplasma Πρόληψη: > καλλιέργεια δειγμάτων από όλες τις ύποπτες αγελάδες με κλινική μαστίτιδα ή μακροχρόνια αυξημένο ΑΣΚ > οι μολυσμένες αγελάδες αρμέγονται στο τέλος ή με ξεχωριστό εξοπλισμό > απομόνωση ή σφαγή όλων των θετικών αγελάδων > αυστηρή τήρηση κανόνων υγιεινής κατά τη χορήγηση αντιβιοτικών, ενδομαστικά (απολύμανση, γάντια κ.λπ.) > διαχωρισμός των μοσχίδων αντικατάστασης (επιρρεπείς σε μυκοπλασματικές αναπνευστικές ασθένειες) από τις αγελάδες που αρμέγονται > έλεγχος όλων των νεοεισερχόμενων ζώων για μυκοπλάσματα (και άλλα κοινά μεταδοτικά παθογόνα του μαστού) 35 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : CNS Αιτιολογικοί παράγοντες: > Πηκτάση αρνητικοί σταφυλόκοκκοι, (CNS) > αποτελούν μέρος του πληθυσμού των βακτηριδίων που ζουν φυσιολογικά στο δέρμα των ζώων ή ζουν στο περιβάλλον Αλλαγή ονομασίας: CNS = NAS “Non- aureus staphylococci” 36 18  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : CNS S. epidermitis S. chromogenes S. simulans S. xylosus S. lentus S. haemolyticus S. hominis S. caprae S. capitis S. hyicus S. auricularis S. intermedius 37 Ποιο ρόλο παίζει η CNS μικροβιακή φυσιολογική χλωρίδα του θηλαίου πόρου και του δέρματος της θηλής; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν μια μόλυνση από CNS; CNS φυσιολογική μικροβιακή χλωρίδα του θηλαίου πόρου 38 19  Αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο Είσοδος CNS στο Ανοσοκαταστολή μαστικό αδένα 39 ΜΑΣΤΙΤΙΔΑ = «Πολυπαραγοντικό» Νόσημα Ανοσολογική καταστολή Έλλειψη ιχνοστοιχείων Μεταβολικά νοσήματα (τοξικώσεις, ηπατοπάθειες) και βιταμινών (κέτωση, οξέωση) (Βιτ Ε/Se) Λάθος τεχνική αρμέγματος Συνθήκες υγιεινής ΜΑΣΤΙΤΙΔΑ (αυξ. μικροβιακό φορτίο) Παθογόνοι μικροοργανισμοί Λάθος χορήγηση που προκαλούν ενδομαστικών μαστίτιδα Καταπόνηση Αυξημένος αριθμός Λάθη κατά το άρμεγμα θηλών μυγών (δίχως γάντια και dipping) Mahlkow et al. 2007 40 20  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : CNS Τρόπος μόλυνσης: > μια αγελάδα μπορεί να μολυνθεί από το ίδιο της το δέρμα ή από το περιβάλλον > οι περισσότερες μολύνσεις συμβαίνουν στη διάρκεια της Ξ.Π. και προκαλούν μαστίτιδες στη έναρξη της γαλακτικής περιόδου > ανάλογες μολύνσεις στις μοσχίδες με αποτέλεσμα την εκδήλωση μαστίτιδας στην έναρξη της γαλακτικής περιόδου > αγελάδες στην 1η γαλακτική περίοδο μολύνονται συχνότερα από CNS συγκριτικά με παλιότερες αγελάδες > η μετάδοση από ζώο σε ζώο δεν αποτελεί σημαντικό πρόβλημα 41 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : CNS Στοιχεία αναγνώρισης του προβλήματος: > τυπικές εμμένουσες υποκλινικές μαστίτιδες με ΑΣΚ 2 ή 3 φορές μεγαλύτερο σε σχέση με τα μη μολυσμένα τεταρτημόρια > περιστασιακά ο ΑΣΚ φθάνει στις 500.000 > οι CNS είναι οι πλέον συνήθεις μικροοργανισμοί στα δείγματα γάλακτος που προέρχονται από εκτροφές με καλή διαχείριση 42 21  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : CNS Πρόληψη: > εμβάπτιση (dipping) θηλών μετά το άρμεγμα με ένα αποτελεσματικό μικροβιοκτόνο > αγωγή με αντιβιοτικά ξηράς περιόδου όλων των τεταρτημορίων όλων των αγελάδων (θα περιορίσει > 90% των μολύνσεων CNS) > καθαρές και στεγνές θηλές κατά το άρμεγμα θα συμβάλλουν στη μείωση του αριθμού των CNS στο συλλέκτη γάλακτος > υψηλή συχνότητα μολύνσεων από CNS παρά την εφαρμογή dipping θηλών σημαίνει:  χρήση αναποτελεσματικού μικροβιοκτόνου ή  λανθασμένη τεχνική 43 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : στρεπτόκοκκοι Αιτιολογικοί παράγοντες: > στρεπτόκκοκοι εκτός από Str. agalactiae  Str. uberis  Str. dysgalactiae *  Str. acidominimus  Str. alactolyticus  Str. canis  Str. equi  Str. equinus  Str. parauberis > μπορούν να μεταδοθούν και από το περιβάλλον (βρίσκονται σε οποιαδήποτε επιφάνεια που οι αγελάδες έρχονται σε επαφή) > η σημασία τους εξαρτάται από την είσοδο τους στο μαστό 44 22  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : στρεπτόκοκκοι Τρόπος μόλυνσης: > οι περισσότερες μολύνσεις συμβαίνουν στη διάρκεια της Ξ.Π. και προκαλούν μαστίτιδες στη έναρξη της γαλακτικής περιόδου > ανάλογες μολύνσεις στις μοσχίδες με αποτέλεσμα την εκδήλωση μαστίτιδας στην έναρξη της γαλακτικής περιόδου > μολύνσεις και μαστίτιδες μπορούν να υπάρξουν και σε οποιοδήποτε στάδιο της γαλακτικής περιόδου > η υψηλή θερμοκρασία & υγρασία του περιβάλλοντος αποτελούν προδιαθέτοντες παράγοντες μόλυνσης Συχνότητα: > κλινικές & υποκλινικές μαστίτιδες 20-25% 45 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : στρεπτόκοκκοι Στοιχεία αναγνώρισης του προβλήματος: > συχνότερα κρούσματα μαστίτιδας στην αρχή της γαλακτικής περιόδου (στους πρώτους 2-5 μήνες) > ποσοστά μαστιτίδων & νέων μολύνσεων μεταβάλλονται σημαντικά ανάλογα με την εποχή και τις συνθήκες σταβλισμού (π.χ. αύξηση κρουσμάτων σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων) > σημαντική αύξηση του ΑΣΚ στη δεξαμενή γάλακτος (όχι πάντα) > ευκαιριακά κρούσματα μαστίτιδας με ήπια συμπτώματα (διόγκωση τεταρτημορίου, αλλοίωση γάλακτος και λιγότερο συχνά πυρετός και ανορεξία) > τα προβλήματα περιορίζονται σημαντικά μετά από χορήγηση Se & βιταμίνης E σε όλα τα ζώα (συμπεριλαμβανομένων αγελάδων σε Ξ.Π. και μοσχίδων) καθώς και με τη βελτίωση της υγιεινής του στάβλου 46 23  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : στρεπτόκοκκοι Συμπτώματα: > το πλέον κοινό σύμπτωμα είναι η αλλοίωση του γάλακτος > ευκαιριακά παρατηρείται διόγκωση του προσβεβλημένου τεταρτημορίου > λιγότερο συχνά παρατηρείται πυρετός ή ανορεξία (τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι αποκλείεται η πιθανότητα πρόκλησης βαρείας νόσου, επικίνδυνης για τη ζωή του ζώου) > επανειλημμένες μολύνσεις δημιουργούν μόνιμες βλάβες στο μαστό και απώλεια ικανότητας παραγωγής γάλακτος > οι περισσότεροι περιβαλλοντικοί Streps αποβάλλονται από το μαστό σε ≤ 30 ημέρες (με ή χωρίς την εφαρμογή θεραπείας) > στη διάρκεια της μόλυνσης παρατηρείται μείωση της ποιότητας και της ποσότητας του γάλακτος 47 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : στρεπτόκοκκοι Πρόληψη: Υπάρχουν 2 τρόποι πρόληψης για τους περισσότερους περιβαλλοντικούς παθογόνους μικροοργανισμούς 1ος: “Υποβοήθηση της ικανότητας αντίστασης” 2ος: “Μη παρεμπόδιση της ικανότητα αντίστασης” που διαθέτουν οι αγελάδες έναντι των βακτηριδίων 48 24  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : στρεπτόκοκκοι “Παρεμπόδιση” “Υποβοήθηση” ……της ικανότητας αντίστασης 49 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : στρεπτόκοκκοι Πρόληψη: > υγιεινή αρμέγματος > άρμεγμα καθαρών & στεγνών θηλών / μαστών > ελαχιστοποίηση του κινδύνου κακώσεων του άκρου θηλών εξαιτίας ανάρμοστης λειτουργίας των μηχανών αρμέγματος > dipping θηλών > predipping θηλών όπου κρίνεται αναγκαίο > αγωγή ξηράς περιόδου με αποτελεσματικά αντιβιοτικά όλων των τεταρτημορίων όλων των αγελάδων 50 25  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : στρεπτόκοκκοι Πρόληψη: > χρησιμοποίηση εγκαταστάσεων που προσφέρουν άνετη διαβίωση χωρίς καταπόνηση και κινδύνους τραυματισμών > εξασφάλιση καθαρού & στεγνού περιβάλλοντος σε όλα τα ζώα ανεξαρτήτως ηλικίας > ισορροπημένο σιτηρέσιο που περιέχει επαρκείς ποσότητες Se και βιταμίνης Ε για την αποφυγή μεταβολικών νοσημάτων > μέτρα για τη μείωση του πληθυσμού των βακτηριδίων στην εκτροφή (υπερφόρτωση του αμυντικού μηχανισμού των ζώων) 51 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : στρεπτόκοκκοι Θεραπεία: > οι αιτιολογικοί παράγοντες είναι τόσοι που δύσκολα αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά στη γαλακτική περίοδο > καλλιέργειες και έλεγχοι ευαισθησίας από κλινικά περιστατικά συμβάλλουν στη δημιουργία βάσης δεδομένων που καθοδηγεί αποτελεσματικά στην επιλογή της κατάλληλης αγωγής > δυνατότητες αντιμετώπισης Str. dysgalactiae με αντιβιοτικά:  σχετικά ικανοποιητικές (> 60%)  πρώτη επιλογή penicillin > δυνατότητες αντιμετώπισης Str. uberis με αντιβιοτικά:  ενδεχόμενα θετική ανταπόκριση (< 50 %)  αντιβιοτικά επιλογής erythromycin, penicillin, cephapirin, cloxacillin 52 26  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Sandholm et al Προσβολή αμέσως μετά τον τοκετό από E. coli (ενδοτοξιναιμία) (και όχι υπασβεστιαιμία) 53 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Αιτιολογικοί παράγοντες:  E. coli  Klebsiella  Enterobacter  Citrobacter  ανθεκτικοί μικροοργανισμοί, κοινοί στο πεπτικό σύστημα ζώων & και ανθρώπων που αφθονούν στο περιβάλλον του στάβλου (θέσεις ανάπαυσης, διάδρομοι, ποτίστρες κ.λπ.) 54 27  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Τρόποι μόλυνσης: > μικρός κίνδυνος μετάδοσης από αγελάδα σε αγελάδα > η μόλυνση συμβαίνει μεταξύ των αρμεγμάτων όταν το άκρο της θηλής έρχεται σε επαφή με μολυσμένη επιφάνεια > νέες μολύνσεις συμβαίνουν κυρίως στη διάρκεια της Ξ.Π. (3-4 φορές μεγαλύτερος κίνδυνος σε σχέση με τη γαλακτική περίοδο, εμφάνιση συμπτωμάτων μετά τον τοκετό) Συχνότητα: > κλινικές & υποκλινικές μαστίτιδες μέχρι και 20% > μεγαλύτερη συχνότητας σε εκτροφές με μικρό ΑΣΚ (21 - 43%) 55 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Η παράθεση γεύματος αμέσως μετά το άρμεγμα αποτελεί κίνητρο για να παραμείνουν οι αγελάδες όρθιες μέχρι να επανέλθει ο σφιγκτήρας της θηλής 56 28  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Στοιχεία αναγνώρισης του προβλήματος: > τα περισσότερα κρούσματα μαστίτιδας συμβαίνουν 2 εβδομάδες πριν έως 2 μήνες μετά τον τοκετό (ιδιαίτερα τις 2 πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό) > αυξημένη αναλογία κρουσμάτων απειλητικών για τη ζωή των ζώων > ΑΣΚ στη δεξαμενή γάλακτος < 250.000 > περιορισμένος αριθμός χρόνιων περιστατικών > έντονες διακυμάνσεις στη συχνότητα μολύνσεων σε σχέση με ακραία καιρικά φαινόμενα (π.χ. έντονες βροχοπτώσεις) > μείωση συχνότητας περιστατικών με επαρκή χορήγηση Se, βιταμίνης Ε (και στις μοσχίδες, και στα ζώα της Ξ.Π.) > βελτίωση συνθηκών υγιεινής στην εκτροφή ακολουθείται από σημαντική μείωση ή εξαφάνιση του προβλήματος 57 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Συμπτώματα: > απότομη επιδείνωση της κατάστασης του ζώου  πυρετός (θερμοκρασία >42ο C)  αύξηση καρδιακών παλμών (>100)  απώλεια όρεξης  ατονία μεγάλης κοιλίας  διάρροια, γρήγορη αφυδάτωση  μυϊκός τρόμος  αδυναμία ανέγερσης > ενδεχόμενες μεταβολές στο μαστό (σταδιακές)  διόγκωση  θερμότητα  πόνος  έκκριμα υδαρές ή αιματηρό ή σχηματισμός πηγμάτων ινικής 58 29  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Συμπτώματα: > αιφνίδιος θάνατος (ακόμη και σε λίγες ώρες!!) > οι περισσότερες αγελάδες που επιβιώνουν παρουσιάζουν μικρή υπολειπόμενη βλάβη στο μαστό > σε λίγες περιπτώσεις παρατηρούνται χρόνιες βλάβες ή "χάνεται" το προσβεβλημένο τεταρτημόριο > μερικές από τις αγελάδες που επιβιώνουν οδηγούνται τελικά στο σφαγείο εξαιτίας της συνεχιζόμενης κακής υγείας τους Όλα τα παραπάνω συμπτώματα οφείλονται σε τοξίνες που παράγουν τα βακτήρια και μεταφέρονται με το αίμα και τη λέμφο 59 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Διαφορική διάγνωση κολιβακιλικής μαστίτιδας & υπασβεστιαιμίας μαστίτιδα υπασβεστιαιμία καρδιακοί παλμοί > 100 < 80 κόπρανα συχνά διάρροια δυσκοιλιότητα κόρη φυσιολογική διασταλμένη αντανακλαστικά φυσιολογικά ασθενή διογκωμένος ή μαστός φυσιολογικός φυσιολογικός γάλα ορώδες φυσιολογικό ανταπόκριση σε αύξηση σφυγμού μείωση σφυγμού χορήγηση Ca καρδιακή αρρυθμία 60 30  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Πρόληψη: > η διατήρηση της φυσικής άμυνας του άκρου της θηλής αποκτά μέγιστη σημασία > λήψη και τήρηση όλων των αναγκαίων μέτρων στο αρμεκτήριο (προσοχή στη αποφυγή τραυματισμού του άκρου των θηλών) > εμβάπτιση (dipping) τραυματισμένων θηλών πριν από το άρμεγμα > αγωγή ξηράς περιόδου (αντιβιοτικά & αποφρακτικά) σε όλα τα ζώα > καλός καθαρισμός θηλών και χρήση αλκοόλης πριν από κάθε χορήγηση αντιβιοτικών ενδομαστικά & των αποφρακτικών θηλής 61 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Πρόληψη: > εξασφάλιση καθαρών και στεγνών θέσεων ανάπαυσης ιδιαίτερα στη ξηρά περίοδο και στη λοχεία > αποφυγή υπερπληθυσμού > τακτική απομάκρυνση λυμάτων > έλεγχος νερού εκτροφής > καταπολέμηση εντόμων > τακτική ποδοκομία και περιποίηση των τραυματισμένων άκρων των αγελάδων > χορήγηση ισορροπημένου σιτηρεσίου και έλεγχος μεταβολικών ασθενειών 62 31  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Θεραπεία: > τα βακτηρίδια καταστρέφονται από το ανοσοποιητικό σύστημα της αγελάδας και η αγωγή με αντιβιοτικά έχει πολύ μικρή αξία > αντενδείκνυται η χορήγηση αντιβιοτικών ενδομαστικά > προτείνεται η παρεντερική χορήγηση αντιβιοτικών για την αντιμετώπιση της τοξίνωσης (cefquinome ή συνδυασμός trimethoprim-sulphonamide & enroflaxin > πραγματική βοήθεια στο ζώο προσφέρεται με την υποστηρικτική αγωγή (αντιφλεγμονώδη, ενυδάτωση κ.λπ.) 63 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι Η υποστηρικτική αντιμετώπιση αποβλέπει στη απομάκρυνση ενδοτοξινών και αποκατάσταση της οξεοβασικής ισορροπίας: > συχνά και πλήρη αρμέγματα (μετά από χορήγηση ωκυτοκίνης) > χορήγηση  φυσιολογικού ορού (συνολικά 20-60 l) 40 ml/kg/h, την πρώτη ώρα (~20 l) 20 ml/kg/h, τις επόμενες ώρες  εναλλακτικά, 45 g NaCl, 45 g NaHCO3, 100 g γλυκόζη / 10 l H2O  υγρών από το στόμα (εάν χρειαστεί με καθετήρα) 64 32  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : κολιβάκιλοι > χορήγηση  μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών flunixin meglumine ibuprofen κ.λπ.  δεξαμεθαζόνης (σε καταστάσεις shock 0,4mg/kg iv & επανάληψη σε 12 h)  γλυκονικού ασβεστίου (p.o. ή SC)  αντιισταμινικών 65 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : μύκητες Αιτιολογία και τρόπος μόλυνσης: > οι μύκητες & τα σπόρια τους είναι πολύ κοινά στο περιβάλλον (Aspergillus spp., Candida spp., Trichosporon spp., Mucor spp.) > τα περισσότερα ζώα δείχνουν υψηλό βαθμό αντίστασης στη μόλυνση από μύκητες > μόλυνση από μύκητες αποκαλύπτει σημαντική μεταβολή των αμυντικών μηχανισμών του ζώου > συνήθης τρόποι εισόδου μυκήτων στο μαστό είναι η παράκαμψη της πρώτης γραμμής άμυνας (άκρου της θηλής):  με χορήγηση μολυσμένων ουσιών  με χρησιμοποίηση μολυσμένου εξοπλισμού χορήγησης  εξαιτίας δυσλειτουργία της μηχανής αρμέγματος  εξαιτίας της κακής τεχνικής αρμέγματος 66 33  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : μύκητες Κλινικά συμπτώματα:  έντονη αύξηση του όγκου του προσβλημένου τεταρτημορίου  ελαστική σύσταση !!!  περιοδικός πυρετός (41-41,5°C)  η γενική κατάσταση του ζώου (συνήθως) δεν διαταράσσεται  γάλα με υδαρή σύσταση και λίγα πήγματα 67 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : μύκητες Συμπτώματα:  σποραδικά κρούσματα σοβαρής μαστίτιδας ειδικά μετά από θεραπεία ή χρήση ενός διαφορετικού προϊόντος  καμία ανταπόκρισης στην αγωγή με αντιβιοτικά  η χρήση αντιβιοτικών μπορεί να επιδεινώσει τη μαστίτιδα  οι περισσότερες μολύνσεις από μύκητες θα υποχωρήσουν σε δύο μήνες χωρίς αγωγή  μεμονωμένες περιπτώσεις μαστίτιδας από μύκητες δεν αποτελούν πρόβλημα για την εκτροφή αλλά αφορμή για βελτίωση των πρακτικών διαχείρισης 68 34  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : μύκητες Πρόληψη: > χρησιμοποίηση νέου, μιας χρήσης ενδομαστικού προϊόντος σε αγωγές ξηράς περιόδου ή μαστίτιδας > αποστείρωση όλου του εξοπλισμού χορήγησης και χρήση του μετά από προσεκτικό καθαρισμό του άκρου των θηλών και των χεριών (συστήνεται η χρήση αποστειρωμένων γαντιών) > αποφυγή εφαρμογής μαζικών αγωγών μαστίτιδας (ένα μολυσμένο υλικό θα μπορούσε να μολύνει μεγάλο αριθμό αγελάδων) > διασφάλιση καλής τεχνικής και υγιεινής στο άρμεγμα > συστηματικός συνεχής έλεγχος λειτουργίας αρμεκτηρίου 69 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : μύκητες Θεραπεία: > Συχνό άρμεγμα (6-8 φορές) μετά από χορήγηση ωκυτοκίνης (10 i.u i.v) > Αυτοίαση > Ναταμυκίνη (Mycophyt®), 1 g / 500 ml normal saline, ενδομαστικά και επανάληψη μετά από 24 h Προσοχή:  Υπάρχει πρόβλημα με τη χορήγηση αντιμυκητιακών φαρμάκων!! 70 35  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : Nocardia > Gram+ μικροοργανισμοί που βρίσκονται παντού στο περιβάλλον της εκτροφής και στις αγελάδες (N. asteroides, N. farcinica, N. pulmonalis, N. brasiliensis) > μετάδοση, πρόληψη: βλέπε μύκητες > ο μικροοργανισμός προκαλεί ίνωση (ξυλώδης σύσταση) και τελικά, καταστρέφει το μαστό > το έκκριμα του μολυσμένου μαστού είναι πυώδες > οι μολυσμένες αγελάδες δεν αποκρίνονται στα αντιβιοτικά 71 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : Άλγη – Prototheca (spp., zopfii) Zhao et al 2004 Wendt 1994 72 36  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : Prototheca (spp., zopfii) > έχουν τροπισμό προς το νερό και βρίσκονται στις λάσπες, στα φυτά, στα λιμνάζοντα νερά, στην κοπριά και σε περιοχές του στάβλου και του προαυλίου με αυξημένη υγρασία > η είσοδος στο μαστό γίνεται με χρήση ανεπαρκώς αποστειρωμένων συσκευών χορήγησης σε μη επαρκώς καθαρές θηλές > προκαλούν οξεία, υποκλινική ή χρόνια μαστίτιδα > υψηλή συχνότητα σε πολύ μεγάλες εκτροφές με υψηλή γαλ/γωγή > σχετικά γρήγορη μετάδοση μέσα στην εκτροφή > κατακόρυφη πτώση της γαλακτοπαραγωγής > αύξηση του όγκου των προσβεβλημένων τεταρτημορίων > η γενική κατάσταση των ζώων σπάνια διαταράσσεται 73 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : Prototheca (spp., zopfii) > τα μολυσμένα ζώα διασπείρουν μικροοργανισμούς και πρέπει να αρμέγονται τελευταία ή με χωριστό εξοπλισμό > οι αγωγές με αντιβιοτικά είναι αναποτελεσματικές και τα προσβεβλημένα ζώα πρέπει να αξιοποιούνται > αντιμυκητιακή αγωγή με Polymyxin, Levamisol, Gentamicin (ποσοστά επιτυχίας in vitro 37-45%) > προληπτικά μέτρα:  η υγιεινή στη χορήγηση φαρμάκων, ενδομαστικά  το στεγνό περιβάλλον διαβίωσης των ζώων 74 37  Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : Corynebacterium bovis > Gram+ μικροοργανισμός κοινός στα βοοειδή > θα μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνος μεταδοτικής μαστίτιδας καθώς διασπείρεται από αγελάδα σε αγελάδα στο άρμεγμα > σπάνια προκαλεί κλινική μαστίτιδα καθώς περιορίζεται στην αποίκιση του θηλαίου πόρου > προκαλεί ήπιας μορφής μαστίτιδα, μικρή αύξηση του ΑΣΚ και μικρή πτώση της γαλακτοπαραγωγής > η αντιμετώπιση με αντιβιοτικά γενικά δεν ενδείκνυται > αποτελεσματικά μέτρα αντιμετώπισης  dipping μετά το άρμεγμα με αποτελεσματικό προϊόν  σωστό πρόγραμμα ξήρανσης του μαστού 75 Περιβαλλοντικές μαστίτιδες : Pseudomonas > ανθεκτικός Gram- μικροοργανισμός που βρίσκεται στο νερό (πρόβλημα ποιότητας), στην υγρή κλινοστρωμνή ή στον εξοπλισμό > μεταφέρεται στις θηλές κατά το πλύσιμο του μαστού ή από το περιβάλλον > ανθεκτικός στις απολυμάνσεις και στα αντιβιοτικά > στις περισσότερες περιπτώσεις οι προσβεβλημένες αγελάδες οδηγούνται σε σφαγή > το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με μέτρα υγιεινής  στο αρμεκτήριο  στους χώρους του στάβλου 76 38 77 39